Ορυκτά: Tι κρύβει το υπέδαφος – Ποιες κρίσιμες πρώτες ύλες έχει η Ελλάδα, γιατί δεν αξιοποιούνται

Η πρόσφατη βαρυσήμαντη παρέμβαση του CEO της Metlen, Ευάγγελου Μυτιληναίου που κάλεσε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να λάβει απτά μέτρα για τη στήριξη της ευρωπαϊκής βιομηχανίας προκειμένου να παίξει τον ρόλο παρόχου κρίσιμων πρώτων υλών, επαναφέρει στο προσκήνιο την αξιοποίηση των σπάνιων γαιών για τις οποίες υπάρχουν σαφείς ενδείξεις πως διαθέτει η χώρα μας.

Ευάγγελος Μυτιληναίος: Παρέμβαση για τις σπάνιες γαίες – Καλεί τη νέα Κομισιόν να στηρίξει τη βιομηχανία

Η Ευρώπη με το σχέδιο που έχει καταρτίσει για τις κρίσιμες πρώτες ύλες (The European Critical Raw Materials Act), σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, δεν επιδοτεί τις εξορυκτικές επιχειρήσεις, στοχεύοντας ωστόσο θεωρητικά να διασφαλίσει τον ασφαλή και βιώσιμο εφοδιασμό της ευρωπαϊκής βιομηχανίας με κρίσιμες πρώτες ύλες και να μειώσει σημαντικά την εξάρτηση της ΕΕ από εισαγωγές από προμηθευτές μίας μόνο χώρας.

Τα ελληνικά ορυκτά και ο φόβος των επενδυτών

Στο πλαίσιο αυτό, αναλυτές εκτιμούν ότι η απόφαση της Κίνας να περιορίσει τις εξαγωγές αντιμονίου από τις 15 Σεπτεμβρίου (με αφορμή αυτή την εξέλιξη παρενέβη ο κ. Μυτιληναίος) είναι πιθανό να οδηγήσει τις τιμές του μετάλλου που χρησιμοποιείται σε πυρομαχικά και μπαταρίες σε νέα ρεκόρ, καθώς οι αγοραστές αναζητούν πλέον περισσότερο υλικό για να το αποθηκεύσουν.

Οι τιμές του μετάλλου, διαπραγματεύονται ήδη σε ιστορικά υψηλά πάνω από 22.000 δολάρια ανά μετρικό τόνο, έχοντας σχεδόν διπλασιαστεί από την αρχή του έτους λόγω του παγκόσμιου ελλείμματος.

Αξίζει να σημειωθεί πως περίοπτη θέση στο European Critical Raw Materials Act κατέχουν τα ελληνικά ορυκτά καθώς αποτελούν περίπου το 10% του συνόλου των ορυκτών που περιλαμβάνονται στο σχέδιο.

Το ελληνικό υπέδαφος, αν και βάσει εκτιμήσεων κρύβει θησαυρούς, δεν αξιοποιείται επαρκώς με τα αυξημένα κόστη και τις γραφειοκρατικές διαδικασίες να «τρομάζουν» τους εν δυνάμει επενδυτές που δεν αναλαμβάνουν το ρίσκο επενδύσεων που θα αποφέρουν κατά πάσα πιθανότητα ζημιές.

Χαρτογραφώντας το υπέδαφος – Έχουμε κρίσιμες πρώτες ύλες, ασαφές τοπίο για τις σπάνιες

Το ελληνικό υπέδαφος διαθέτει κρίσιμες πρώτες γαίες, κυρίως μεταλλεύματα (βωξίτης, νικέλιο, αντιμόνιο). Από την άλλη πλευρά το τοπίο δεν είναι ξεκάθαρο για τις σπάνιες γαίες. Για την ώρα είναι ασαφείς οι ενδείξεις για το κατά πόσο είναι δυνατή η αξιοποίηση σπάνιων πρώτων γαιών όπως το λίθιο, χημικό στοιχείο ιδιαίτερα κρίσιμο για την παραγωγή μπαταριών.

Το λίθιο ενδέχεται να υπάρχει σε Σάμο και Βόρεια Ελλάδα αν και παραμένει άγνωστο μέχρι να ολοκληρωθούν οι μελέτες αν οι ποσότητες είναι αξιοποιήσιμες και κυρίως αν θα αποφέρουν κέρδος στους δυνητικούς επενδυτές.

Η Ελλάδα διαθέτει στα εδάφη της, μεταξύ άλλων: Μεταλλικά ορυκτά (βωξίτης, νικέλιο, χρωμίτης, χαλκός, σιδηρονικέλιο), γαιάνθρακες, υδρογονάνθρακες, λιγνίτη αλλά και βιομηχανικά ορυκτά (λευκά ανθρακικά, μαγνησίτης).

Η χώρα μας κατέχει την τρίτη θέση στην παγκόσμια παραγωγή περλίτη, την δεύτερη στην παγκόσμια παραγωγή ελαφρόπετρας, την πέμπτη στην παγκόσμια παραγωγή μπεντονίτη, την δεύτερη στην παγκόσμια παραγωγή σιδηρονικελίου στην ΕΕ, την δέκατη στην παγκόσμια παραγωγή μαγνησίτη, την δωδέκατη στην παγκόσμια (πρώτη στην ΕΕ) στην παραγωγή βωξίτη ενώ είναι η μοναδική παραγωγός χουντίτη – υδρομαγνησίτη στην Ευρώπη.

Η Κίνα παράγει 48 πρώτες ύλες (το 30% της παγκόσμιας παραγωγής) και οι ΗΠΑ 36 (το 10% της παγκόσμιας παραγωγής).

Το χάσμα

To πλέον καυτό ζήτημα που πληγώνει τον μεταλλευτικό κλάδο στην Ελλάδα και στην ΕΕ είναι το αγεφύρωτο, για την ώρα, χάσμα ανάμεσα στο κόστος παραγωγής σε ευρωπαϊκό έδαφος σε σχέση με ΗΠΑ και Κίνα. Οι μεγάλες διαφορές στο κόστος παραγωγής υπονομεύουν πέρα από την ανταγωνιστικότητα του κλάδου και την γεωπολιτική σταθερότητα της Γηραιάς Ηπείρου καθώς η κατοχή και η εκμετάλλευση πρώτων υλών προσδίδουν στον «ιδιοκτήτη» τους ζωτικής σημασίας πλεονεκτήματα στην εποχή της ενεργειακής μετάβασης.

Αν και οι ελληνικές επιχειρήσεις είναι βιώσιμες, το ιλιγγιώδες ενεργειακό κόστος, οι καθυστερήσεις στην αδειοδότηση ορυχείων και λατομείων και η έλλειψη εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού (πχ χειριστές βαρέων μηχανημάτων) πριονίζουν το κλαδί στο οποίο κάθονται ενώ η ευρωπαϊκή κωλυσιεργία στην εφαρμογή ενεργών πολιτικών για την εκμετάλλευση των ορυκτών πόρων  θολώνουν την εικόνα, την ώρα που η αξιοποίηση των «θησαυρών» του υπεδάφους καθίσταται πρώτη προτεραιότητα στους καιρούς της ενεργειακής μετάβασης.

Η απλοποίηση αδειοδότησης έργων, η μείωση γραφειοκρατίας, η εξάλειψη ασαφειών και ο εκσυγχρονισμός της υπάρχουσας νομοθεσίας, η υιοθέτηση των ευρωπαϊκών προτύπων και καθοδηγητικών οδηγιών για την αξιοποίηση των ορυκτών πόρων μέσα σε προστατευμένες περιοχές, η παροχή αναπτυξιακών χρηματοδοτικών εργαλείων για εφαρμογή νέων τεχνολογιών στην έρευνα και αξιοποίηση νέων κοιτασμάτων καθώς και για εκσυγχρονισμό των υπαρχουσών δραστηριοτήτων, αποτελούν τα βασικά αιτήματα του εξορυκτικού κλάδου.

Η ανάπτυξη της χώρας λοιπόν, υπό αυστηρές προϋποθέσεις που τώρα προφανώς δεν ικανοποιούνται, περνάει μέσα από την αποτελεσματική αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου της η οποία τίθεται επιτακτικά στο τραπέζι.

Σε κάθε περίπτωση η εν εξελίξει πράσινη μετάβαση και η έλλειψη αξιόπιστης και οραματικής στρατηγικής σε ευρωπαϊκό επίπεδο θέτουν τον μεταλλευτικό κλάδο σε ένα σημείο καμπής, αν όχι και σε ένα στρατηγικό αδιέξοδο.

Τάσεις και προοπτικές

Σε ό,τι αφορά τα μεταλλεύματα και τα βιομηχανικά ορυκτά, η ζήτηση, βάσει ανάλυσης του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων, καθορίζεται από τις διεθνείς τιμές ενώ η ανταγωνιστικότητα εξαρτάται από γεωπολιτικές, οικονομικές αλλά και ρυθμιστικές παρεμβάσεις, κυρίως σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι προοπτικές σήμερα είναι θετικές, με μοναδικό στοιχείο ανησυχίας το παράλογα ακριβό ηλεκτρικό ρεύμα.

Τα αδρανή υλικά απευθύνονται σχεδόν κατά 100 % στην εγχώρια οικοδομική δραστηριότητα. Σε αυτό τον τομέα οι ενδείξεις είναι ενθαρρυντικές, καθώς παρατηρείται μια αύξηση της οικοδομικής δραστηριότητας, σχεδόν σε όλες τις κατηγορίες έργων.

Το ελληνικό μάρμαρο, το οποίο διακρίνεται σε παγκόσμια κλίμακα, εξαρτάται κυρίως από τις οικοδομικές δραστηριότητες στην μέση Ανατολή και στην Ασία. Η Ασία και κυρίως η Κίνα, είχε σοβαρή επιβράδυνση τα τελευταία χρόνια, αλλά δείχνει πλέον σημάδια σταθεροποίησης.

Τέλος, τα ενεργειακά ορυκτά ακολουθούν τις διεθνείς τάσεις για τα ορυκτά καύσιμα, οι οποίες δεν είναι ιδιαίτερα θετικές τα τελευταία χρόνια.