Economist: Γιατί ο πληθωρισμός έπεσε χωρίς ύφεση

Στην ετήσια συνάντησή τους στο Τζάκσον Χολ, οι κεντρικοί τραπεζίτες γιόρτασαν που ο πληθωρισμός υποχώρησε. Αξίζουν όμως τα εύσημα; Το ερώτημα θέτει ευθαρσώς ο Economist και με ανάλυσή του επιχειρεί να δώσει κάποιες απαντήσεις για το τι τελικά δάμασε το ράλι ανόδου των τιμών.

Τζάκσον Χολ: Οι τραπεζίτες στρέφονται σε μειώσεις επιτοκίων

Στον πλούσιο κόσμο, οι ετήσιες αυξήσεις των τιμών στη διάμεση χώρα μειώνονται από το μέγιστο περίπου 10% στις αρχές του 2022 σε κάτω από το 3% σήμερα. Είναι αξιοσημείωτο ότι αυτό επιτεύχθηκε χωρίς βαθιές υφέσεις.

Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ πιθανότατα θα ακολουθήσει σύντομα τη γραμμή των ευρωπαϊκών κεντρικών τραπεζών που μειώνουν τα επιτόκια, οι αποδόσεις των ομολόγων μειώθηκαν απότομα από το καλοκαίρι και οι χρηματιστηριακές αγορές απομάκρυναν τον αναπτυσσόμενο φόβο που τις έπληξε στις αρχές Αυγούστου. Η οικονομία των ΗΠΑ ήταν στην πραγματικότητα είχε καλύτερη απόδοση στο δεύτερο τρίμηνο του 2024 από ό,τι είχε προβλεφθεί πριν χτυπήσει η πανδημία του Covid-19.

Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ πιθανότατα θα ακολουθήσει σύντομα τη γραμμή των ευρωπαϊκών κεντρικών τραπεζών που μειώνουν τα επιτόκια

Η νομισματική σύσφιγξη υποτίθεται ότι θα επιβραδύνει την ανάπτυξη και τη δεκαετία του 1980 κατέπνιξε τον πληθωρισμό μόνο μετά από βαθιά ύφεση. Η φαινομενική έλλειψη ζημιάς σήμερα έχει οδηγήσει στην αναβίωση ενός επικίνδυνου μύθου: ότι ο πληθωρισμός θα είχε εξαφανιστεί από μόνος του. Ο Paul Krugman των New York Times ισχυρίστηκε μάλιστα ότι ο Jerome Powell, ο πρόεδρος της Fed, χρησιμοποίησε την ομιλία του στο Jackson Hole για να αποδώσει τον πληθωρισμό «σε μεγάλο βαθμό σε παροδικές επιδράσεις πανδημίας», αναβιώνοντας μια παλιά αφήγηση που οι κεντρικοί τραπεζίτες κατέρριψαν το 2021.

Αυτή η άποψη είναι μια παρερμηνεία τόσο της οικονομίας όσο και του λόγου. Ο κ. Πάουελ είπε ότι ο υψηλός πληθωρισμός «δεν ήταν παροδικός». Τα έγγραφα που παρουσιάστηκαν στο Jackson Hole έδειξαν τη συντριπτική επίδραση που είχαν οι αυξήσεις επιτοκίων στην ενυπόθηκη πίστη και πώς η Fed κινδύνευε να χάσει την αξιοπιστία της καθώς απογειωνόταν ο πληθωρισμός.

Ακόμη και αυτοί που κάνουν προβλέψεις και που περίμεναν ότι ο πληθωρισμός θα συνεχιστεί, πίστευαν ότι η Fed δεν θα αντιδρούσε – πράγμα που σημαίνει ότι είχαν χάσει την πίστη τους στη δέσμευση των κεντρικών τραπεζιτών στη σταθερότητα των τιμών. Η προσδοκία ότι δεν θα έρθουν αυξήσεις των επιτοκίων κινδύνευε να επιδεινώσει τον πληθωρισμό πιέζοντας προς τα κάτω το πραγματικό, προσαρμοσμένο στον πληθωρισμό επιτόκιο.

Πληθωρισμός και νομισματική πολιτική

Η νομισματική πολιτική δεν χρειάζεται να προκαλέσει ύφεση για να μειώσει την ανάπτυξη των τιμών: πρέπει απλώς να αναγκάσει την οικονομία να αναπτυχθεί πιο αργά από ό,τι θα μπορούσε διαφορετικά. Αυτό ήταν δύσκολο να εντοπιστεί στις ΗΠΑ, όπου η ανάπτυξη ήταν γρήγορη εν μέρει λόγω της αύξησης της μετανάστευσης και όπου ένα δημοσιονομικό έλλειμμα περίπου 7% του ΑΕΠ έχει εξουδετερώσει τα υψηλότερα επιτόκια.

Ωστόσο, το «πάγωμα» της αγοράς εργασίας είναι σαφές από την τεράστια μείωση των κενών θέσεων εργασίας και τη μικρή αύξηση του ποσοστού ανεργίας. Η Ευρώπη, εν τω μεταξύ, έχει υποστεί τόσα πολλά πλήγματα, συμπεριλαμβανομένου του πολέμου στην Ουκρανία, που είναι δύσκολο να κρίνουμε τι προκάλεσε. Αλλά οι αυξήσεις των επιτοκίων θα είχαν παρόμοια υποκείμενη επίδραση.

Ορισμένοι υποστήριξαν ότι η νομισματική σύσφιγξη απλώς αποκατέστησε μια άυλη αίσθηση αξιοπιστίας και ότι το πραγματικό επίπεδο των επιτοκίων δεν έχει σημασία.

Ωστόσο, οι εμπειρικοί κανόνες υποδεικνύουν ότι τα επιτόκια των ΗΠΑ θα πρέπει να αυξηθούν περίπου στο σημερινό επίπεδο, όπως σημείωσε ο Economist το 2022. Είναι αλήθεια ότι οι τιμές της ενέργειας και των τροφίμων ώθησαν ανοδικά τον δομικό πληθωρισμό, για να τον ρίξουν στη συνέχεια. Αλλά στις ΗΠΑ, την ευρωζώνη και τη Βρετανία, οι αυξήσεις των επιτοκίων έχουν ρυθμιστεί αρκετά καλά με την άνοδο του πυρήνα του πληθωρισμού, ο οποίος αποκλείει αυτές τις ασταθείς τιμές.

Είναι ζωτικής σημασίας οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής να αντλήσουν τα σωστά διδάγματα από την πανδημία, δεδομένου του κινδύνου να αντιμετωπίσουν περισσότερα παρόμοια επεισόδια. Πολλές κεντρικές τράπεζες έχουν πετύχει, μακροπρόθεσμα, λίγο πολύ τους στόχους για τον πληθωρισμό που υιοθετήθηκαν σε όλο τον κόσμο τη δεκαετία του 1990. Αλλά αυτή ήταν μια εποχή κατά την οποία τα σοκ προσφοράς ήταν σπάνια και οι κυβερνήσεις του πλούσιου κόσμου ήταν, συνολικά, δημοσιονομικά συνετές.

Ο Economist υπογραμμίζει πως σήμερα οι εμπορικοί πόλεμοι, η πράσινη μετάβαση, περαιτέρω πανδημίες και τεράστια δημόσια χρέη απειλούν να δημιουργήσουν πληθωριστικές διαταραχές τις οποίες θα πρέπει να αντιμετωπίσουν οι κεντρικές τράπεζες. Επομένως, έχει σημασία πώς πέτυχαν τη σημερινή νίκη επί του υψηλού πληθωρισμού. Δεν ήταν απλώς ένα χτύπημα που προήλθε από τύχη.