Επισιτιστική κρίση: Σωτήριο το ελεύθερο εμπόριο – Πώς έσωσε τον κόσμο από τις τελευταίες κρίσεις

Τα προβλήματα στις εφοδιαστικές αλυσίδες είναι υπαρκτά και μεγάλα και αφορούν εμπορεύματα πρώτης γραμμής όπως τσάι, καφές, κακάο, ελαιόλαδο. Η ακρίβεια και οι ανατιμήσεις επίσης. Και η συζήτηση μεταξύ εμπόρων, οικονομολόγων και αναλυτών είναι σχεδόν καθημερινή για το πόσο πραγματικό είναι το ενδεχόμενο μιας νέας επισιτιστικής κρίσης και πόσο εύθραυστη είναι τελικά η παγκοσμιοποίηση των αγορών. Επιπλέον, κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι η κλιματική αλλαγή αποτελεί σοβαρή μεσοπρόθεσμη απειλή για την αγροτική παραγωγή και ότι οι κυβερνήσεις κάνουν κακή δουλειά στην καταπολέμησή της. Ωστόσο, ένα είναι σίγουρο: οι παγκόσμιες αγορές βασικών προϊόντων διατροφής είχαν εκπληκτικά καλή επίδοση τα τελευταία χρόνια, ξεπερνώντας το πρώτο σοκ του πολέμου στην Ουκρανία και διαψεύδοντας του χειρότερους φόβους που αυτός προκάλεσε.

Το ελεύθερο εμπόριο αποδείχθηκε πιο ανθεκτικό από τις κρίσεις των τελευταίων ετών

Αυτό αναφέρεται σε άρθρο γνώμης που δημοσιεύουν οι FT, σύμφωνα με το οποίο δίνεται μεγάλη προσοχή στους καταναλωτές υψηλού εισοδήματος και σε ζητήματα όπως οι βιομηχανίες τροφίμων που μειώνουν την ποσότητα της σοκολάτας στη συσκευασία με φόντο τις υψηλές τιμές του κακάο ή στην ανομβρία και στην άνοδο της θερμοκρασίας που πλήττει καίρια τους καλλιεργητές κακάο στην Αφρική. Όλα αυτά δεν σημαίνουν ότι πρόκειται για μια γενικευμένη κρίση στην παγκόσμια διακίνηση τροφίμων.

Οι αυξήσεις των τιμών αυτών των προϊόντων για τους καταναλωτές σε πλούσιες χώρες -τον τελευταίο κρίκο της αλυσίδας εφοδιασμού- είναι μικρές αναταράξεις. Ο καφές, το τσάι, το κακάο και η σοκολάτα μαζί αποτελούν λιγότερο από το 1% του καλαθιού τιμών καταναλωτή στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα.

Υπό έλεγχο και πάλι οι τιμές

Οι απότομες αυξήσεις των τιμών σε αυτά τα προϊόντα πέρυσι δεν εμπόδισαν τον συνολικό πληθωρισμό στη Βρετανία ή στις ΗΠΑ να υποχωρήσει.

Οι τιμές των βασικών τροφίμων που έχουν μεγαλύτερη σημασία για τις χώρες χαμηλού εισοδήματος έχουν τεθεί υπό έλεγχο. Το άλμα στις τιμές του σιταριού τον Φεβρουάριο του 2022 λόγω της απειλής για τις εξαγωγές σιτηρών και λιπασμάτων της Μαύρης Θάλασσας αντιστράφηκε πέντε μήνες αργότερα. Οι παγκόσμιες τιμές των δημητριακών είναι χαμηλότερες από εκείνες που ήταν στο τέλος του 2020.

Ο Steve Wiggins, κύριος ερευνητής στο ODI, το think-tank με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο, λέει: «Κάθε φορά που οι τιμές ανεβαίνουν, μας λένε άνθρωποι που δεν γνωρίζουν τίποτα για τα εμπορεύματα ότι οι παγκόσμιες αγορές τροφίμων έχουν σπάσει και η κατάσταση δεν θα αποκατασταθεί ποτέ. Στην πραγματικότητα, λέει, τη στιγμή της εισβολής, οι τιμές ήταν ήδη κοντά στην κορυφή ενός παραδοσιακού κύκλου εμπορευμάτων που ξεκίνησε στα μέσα του 2020. Μετά την εξάλειψη του μικρής διάρκειας αντίκτυπου της Ουκρανίας, η παγκόσμια προσφορά αυξήθηκε και ξεκίνησε το στάδιο της αποκλιμάκωσης των τιμών. Είναι ένα παλιό κλισέ, αλλά είναι αλήθεια: η παραγωγή ανταποκρίνεται στη ζήτηση και η καλύτερη θεραπεία για τις υψηλές τιμές είναι οι υψηλές τιμές, γράφει ο συντάκτης στους FT.

Προσθέτει, δε, εμφαντικά πως όχι μόνο ανέκαμψε η παραγωγή αλλά το παγκόσμιο σύστημα εμπορίου συνέχισε να λειτουργεί.

Η Ρωσία απέτυχε

Η στρατηγική επιδίωξη της Ρωσίας το 2022 να δημιουργήσει λιμό στο εξωτερικό για να αναγκάσει τη Δύση να άρει τις κυρώσεις απέτυχε παταγωδώς. Αποδείχθηκε ότι, όπως διαπιστώνει και η Παγκόσμια Τράπεζα, όχι μόνο τα ουκρανικά σιτηρά βρήκαν διεξόδους προς τη Δύση, αλλά και χώρες της Δυτικής Αφρικής που προηγουμένως εξαρτώνταν από το σιτάρι της Μαύρης Θάλασσας βρήκαν εναλλακτικούς προμηθευτές.

Οι φόβοι ότι οι κυβερνήσεις θα οδηγούσαν σε υψηλότερες τιμές μπλοκάροντας τις εξαγωγές, όπως έκαναν σε ορισμένες περιπτώσεις στη διάρκεια της παγκόσμιας επισιτιστικής κρίσης του 2007-2008, δεν κράτησαν επίσης πολύ, με μεμονωμένες εξαιρέσεις.

Όπως και η βιομηχανία, έτσι και το εμπόριο τροφίμων έχει επίσης προσαρμοστεί στις διακοπές που παρουσιάζονται στη διεθνή ναυτιλία. Όπως και με τα containerships, έτσι και τα πλοία μεταφοράς εμπορευμάτων χύδην φορτίου που περνούσαν από τη Διώρυγα του Σουέζ κάνουν συνήθως την εναλλακτική διαδρομή αύρω από το νότιο άκρο της Αφρικής. Όσο για τα προβλήμταα στη Διώρυγα του Παναμά, οι εταιρείες έχουν βρει τρόπους να τα αντιμετωπίζουν χωρίς απαγορευτική αύξηση του κόστους.

Τα προβλήματα επισιτιστικής ασφάλειας επικεντρώνονται σε χώρες της υποσαχάριας Αφρική που εξαρτώνται από την τοπική παραγωγή που είναι ευαίσθητη στην ξηρασία και σε χώρες όπου η παραγωγή και οι εισαγωγές επηρεάζονται από συγκρούσεις (Υεμένη, Σουδάν, Σομαλία). Ακόμα και στην Αίγυπτο, τον μεγαλύτερο εισαγωγέα σιταριού στον κόσμο, η κυβέρνηση τετραπλασίασε τις τιμές του ψωμιού που επιδοτούνται. Αλλά αυτό συνδέεται κυρίως με εσωτερικά μακροοικονομικά προβλήματα και όχι με κάποιου είδους έλλειψη σιταριού.

Παρακαταθήκη

Η τρέχουσα κατάσταση της παγκόσμιας παραγωγής και κατανάλωσης τροφίμων δεν αποτελεί κατηγορία για τον «νεοφιλελευθερισμό», γράφει ο συντάκτης στο άρθρο γνώμης. Η γεωργία συχνά στρεβλώνεται από τον προστατευτισμό και τις επιδοτήσεις σε τοπικό επίπεδο, αλλά το παγκόσμιο ελεύθερο εμπόριο έχει προσφέρει ασύγκριτα επίπεδα επισιτιστικής ασφάλειας στην ανθρώπινη ιστορία. Οι αγορές έδωσαν τη δυνατότητα στον κόσμο να αντιμετωπίσει μια ολόκληρη σειρά από σοκ. Και αυτό θα αποτελέσει παρακαταθήκη για τις προσπάθειες αντιμετώπισης νέων σοκ στο μέλλον.