Ιαπωνία: Έρχονται οι σύμβουλοι παραίτησης – Ποιος ο ρόλος τους στο νέο εργασιακό τοπίο

Μειώνονται διαρκώς οι αντοχές των εργαζομένων στην Ιαπωνία απέναντι σε μια τυπική εργάσιμη ημέρα που διαρκεί από τις 9 το πρωί έως τις 9 το βράδυ – το λιγότερο. Οι απαιτήσεις είναι τόσο έντονες που οι εργαζόμενοι έχουν αρχίσει να εμφανίζουν προβλήματα υγείας, χτυπώντας «καμπανάκια» για το μέλλον τους στον εργασιακό τους βίο.

Γνωρίζουν ότι πρέπει να παραιτηθούν, αλλά υπάρχει μια πραγματικότητα που εμποδίζει την απόφασή τους αυτή: η περίφημη εργασιακή κουλτούρα της Ιαπωνίας.

Ιαπωνία: Υπερτουρισμός, δημογραφική κρίση και έλλειψη εργατικού δυναμικού

Εργαζόμενοι στην Ιαπωνία: Και τώρα, πώς παραιτούνται;

Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό, όπως επισημαίνει το CNN, το να ζητήσει ένας εργαζόμενος να φύγει από τη δουλειά του εγκαίρως ή να πάρει κάποια άδεια, μπορεί να είναι αρκετά δύσκολο. Ακόμα πιο δύσκολο είναι να υποβάλει παραίτηση, η οποία μπορεί να θεωρηθεί ως η απόλυτη μορφή ασέβειας στην τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, όπου οι εργαζόμενοι παραδοσιακά παραμένουν σε έναν εργοδότη για δεκαετίες, αν όχι για μια ζωή.

Στις πιο ακραίες περιπτώσεις, τα αφεντικά σκίζουν τις επιστολές παραίτησης και παρενοχλούν τους εργαζόμενους για να τους αναγκάσουν να παραμείνουν, πολλές φορές ωθώντας τους να εργάζονται ακόμη περισσότερο.

Απέναντι σε αυτό το αδιέξοδο, έκαναν την εμφάνισή τους επιχειρήσεις… δήλωσης παραίτησης, που βοηθά τους εργαζόμενους να εγκαταλείψουν τα εκφοβιστικά αφεντικά τους, χωρίς άγχος.

Ο κλάδος αυτός υπήρχε πριν από την Covid-19. Αλλά η δημοτικότητά της αυξήθηκε μετά την πανδημία, αφού τα χρόνια εργασίας από το σπίτι ώθησαν ακόμη και μερικούς από τους πιο πιστούς εργαζόμενους της Ιαπωνίας να προβληματιστούν σχετικά με την καριέρα τους, σύμφωνα με ειδικούς σε θέματα ανθρώπινου δυναμικού.

Δεν υπάρχει επίσημη καταμέτρηση του αριθμού των γραφείων παραίτησης που έχουν ξεφυτρώσει σε όλη τη χώρα, αλλά όσοι τα διευθύνουν μπορούν να βεβαιώσουν την αύξηση της ζήτησης.

Υψηλή ζήτηση

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της εταιρείας Momuri, που ειδικεύεται σε αυτό ακριβώς το αντικείμενο. Η Shiori Kawamata, υπεύθυνη λειτουργίας δήλωσε στο CNN πως μόνο τον περασμένο χρόνο έλαβαν έως και 11.000 αιτήσεις από πελάτες.

Η επιχείρηση που βρίσκεται στο Minato, μια από τις πιο πολυσύχναστες επιχειρηματικές περιοχές του Τόκιο, ξεκίνησε το 2022 με ένα όνομα που επιδιώκει να έχει απήχηση στην ανήμπορη πελατεία τους – «Momuri» σημαίνει «δεν μπορώ να το κάνω αυτό πια» στα ιαπωνικά.

Με κόστος 22.000 γιεν (περίπου 150 δολάρια) – ή 12.000 γιεν για όσους εργάζονται με μερική απασχόληση – δεσμεύεται να βοηθήσει τους εργαζόμενους να υποβάλουν την παραίτησή τους, να διαπραγματευτούν με τις εταιρείες τους και να παρέχουν συστάσεις για δικηγόρους σε περίπτωση νομικών διαφορών.

«Κάποιοι άνθρωποι έρχονται σε εμάς αφού η επιστολή παραίτησής τους σκίστηκε τρεις φορές και οι εργοδότες τους δεν τους αφήνουν να παραιτηθούν ακόμη και όταν γονατίζουν στο έδαφος για να υποκλιθούν», επισήμανε, τονίζοντας και με αυτό τον τρόπο πόσο υποτιμητική είναι η εργασιακή κουλτούρα που έχει ενσωματωθεί στην Ιαπωνία.

«Μερικές φορές δεχόμαστε τηλεφωνήματα από ανθρώπους που κλαίνε και μας ρωτούν αν μπορούν να παραιτηθούν από τη δουλειά τους – και φυσικά τους τονίζουμε πως είναι εργασιακό τους δικαίωμα», συμπλήρωσε.

Πολλοί από τους νέους εργαζομένους δεν ενστερνίζονται πλέον τη σκέψη των παλαιότερων γενεών ότι κάποιος πρέπει να κάνει ό,τι του λένε, ανεξάρτητα από τη φύση της εργασίας. Όταν υπάρχει αναντιστοιχία προσδοκιών, δεν θα διστάσουν να παραιτηθούν – και πάλι όμως θα χρειαστούν τη βοήθεια… τρίτων.

Θάνατος από υπερκόπωση;

Η Ιαπωνία έχει από καιρό μια κουλτούρα υπερκόπωσης. Οι εργαζόμενοι σε διάφορους τομείς αναφέρουν τιμωρητικά ωράρια, υψηλή πίεση από τους προϊσταμένους και σεβασμό προς την εταιρεία. Αυτοί οι εργοδότες είναι ευρέως γνωστοί ως «μαύρες επιχειρήσεις».

Ο καθηγητής ανθρώπινου δυναμικού Hiroshi Ono, από τη Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Hitotsubashi στο Τόκιο, δήλωσε ότι η κατάσταση έχει γίνει τόσο πιεστική που η κυβέρνηση έχει αρχίσει να δημοσιεύει έναν κατάλογο ανήθικων εργοδοτών για να παρεμποδίσει τη δυνατότητά τους να προσλαμβάνουν και να προειδοποιεί τους αιτούντες εργασία για τους κινδύνους που ενέχει η εργασία σε αυτούς.

«Υπάρχουν κάποια ζητήματα με… μαύρες επιχειρήσεις, όπου οι συνθήκες εργασίας είναι τόσο άσχημες, που δεν υπάρχει ψυχολογική ασφάλεια και κάποιοι εργαζόμενοι μπορεί να αισθάνονται ότι απειλούνται», ανέφερε στο CNN.

Περισσότερες από 370 εταιρείες έχουν μπει στη μαύρη λίστα από τα γραφεία εργασίας σε όλη τη χώρα από τότε που δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά ο κατάλογος το 2017.

Το άγχος έχει αποδειχθεί μοιραίο εδώ και δεκαετίες, όπως αποδεικνύεται από ένα φαινόμενο που ονομάζεται «karoshi» ή «θάνατος από υπερκόπωση».

Σύμφωνα με το Υπουργείο Υγείας, Εργασίας και Πρόνοιας, 54 άτομα πέθαναν από εγκεφαλικές και καρδιακές παθήσεις που προκλήθηκαν από την εργασία και τους χορηγήθηκε αποζημίωση το 2022, γεγονός που αποτελεί στην πραγματικότητα σημαντική μείωση σε σχέση με τα 160 άτομα που καταγράφηκαν πριν από δύο δεκαετίες.

Ωστόσο, ο αριθμός όσων υποβάλλουν αιτήσεις αποζημίωσης λόγω ψυχικού στρες στην εργασία αυξάνεται, εκτινάσσοντας τον αριθμό τους σε 2.683 από 341 την ίδια χρονική περίοδο.

Ο Hisakazu Kato, καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Meiji στο Τόκιο, δήλωσε ότι η χώρα έχει εργασιακούς νόμους για να προστατεύει τους εργαζόμενους και να διασφαλίζει ότι είναι ελεύθεροι να παραιτηθούν. «Ωστόσο μερικές φορές η ατμόσφαιρα στο χώρο εργασίας καθιστά δύσκολο να το πει κανείς», είπε.

Αλλαγή της εργασιακής κουλτούρας

Γιατί, λοιπόν, η ανάγκη παραίτησης εμφανίστηκε μόνο τα τελευταία χρόνια; Αυτό, λένε οι ειδικοί, οφείλεται στην αλλαγή της προσέγγισης των νέων στην εργασία.

Καθώς η χώρα παλεύει με την έλλειψη εργατικού δυναμικού που τροφοδοτείται από την ταχύτατη γήρανση του πληθυσμού και τη μείωση των γεννήσεων, οι νέοι έχουν πλέον περισσότερο λόγο στην αγορά από τους προκατόχους τους.

Πολλοί από αυτούς δεν ενστερνίζονται πλέον τη σκέψη των παλαιότερων γενεών ότι κάποιος πρέπει να κάνει ό,τι του λένε, ανεξάρτητα από τη φύση της εργασίας, τόνισε ο καθηγητής Ono, προσθέτοντας ότι όταν υπάρχει αναντιστοιχία προσδοκιών, δεν θα διστάσουν να παραιτηθούν.

Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θέλουν να εισβάλουν στο γραφείο του αφεντικού τους και να παραιτηθούν με δόξα και τιμή – και πάλι προτιμούν να αφήσουν κάποιον τρίτο να το χειριστεί.

«Νομίζω ότι οι νεότεροι άνθρωποι στις μέρες μας είναι πιο μη συγκρουσιακοί», δήλωσε ο εμπειρογνώμονας, σημειώνοντας ότι πολλοί έχουν στερηθεί τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις στη δουλειά λόγω της πανδημίας. Ως αποτέλεσμα, οι νέοι εργαζόμενοι προτιμούν να παραιτούνται χωρίς να έχουν άμεση επαφή με τους εργοδότες τους.