Επιτόκια: Πώς απειλούν τις περιφερειακές τράπεζες – Ο κίνδυνος του μπούμερανγκ

Ένα μείζον δομικό ζήτημα για τα επιτόκια, στο ολοένα και μεταβαλλόμενο τραπεζικό τοπίο αναδεικνύει ανάλυση του Bloomberg, με τα μικρότερα τραπεζικά ιδρύματα να βρίσκονται στη δύσκολη θέση να ανταγωνιστούν μεγαθήρια. Σε ένα περιβάλλον μάλιστα επιτοκιακών σοκ, ρυθμιστικών βαρών και τεχνολογικού χάσματος.

Και μπορεί το μέτρο σύγκρισης μεταξύ των περιφερειακών τραπεζών της Ευρώπης ή των ΗΠΑ να μην είναι εμφανές με εκείνες της Ινδίας, για παράδειγμα, αλλά όπως και η Silicon Valley Bank των ΗΠΑ, αποτελούν μέρος μιας μεταβαλλόμενης και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ανησυχητικής παγκόσμιας τάσης για τις περιφερειακές τράπεζες.

Επιτόκια: Προς εσπευσμένη μείωση οδεύει η ΕΚΤ

Τις τράπεζες δηλαδή, που κατά το Bloomberg έχουν χρησιμεύσει ως θεμέλιο για τις περιφερειακές οικονομίες για αιώνες, απειλώντας να αποκόψουν τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις από τις παραδοσιακές οδούς χρηματοδότησης.

Στις ΗΠΑ, όπου χιλιάδες μικρότερες τράπεζες επιδιώκουν να ανταγωνιστούν μεγαθήρια τρισεκατομμυρίων δολαρίων όπως η JPMorgan, η πτώση της προσωπικής τραπεζικής και των κανονιστικών αλλαγών έχουν διαβρώσει τα κάποτε εδραιωμένα επιχειρηματικά μοντέλα, με τους dealmakers να βλέπουν να έρχεται ένα κύμα συγχωνεύσεων όταν η πολιτική αβεβαιότητα και η αβεβαιότητα των επιτοκίων υποχωρήσουν στις αρχές του επόμενου έτους.

Τέτοιες κινήσεις φάνηκαν τον περασμένο μήνα όταν ο καναδικός τραπεζικός γίγαντας Bank of Nova Scotia συμφώνησε να πάρει ένα μερίδιο στην προβληματική περιφερειακή τράπεζα των ΗΠΑ, KeyCorp.

«Καθώς οι μεγαλύτερες τράπεζες μεγαλώνουν, η συνάφεια και η ανταγωνιστικότητα των περιφερειακών και των τραπεζών μεσαίας κεφαλαιοποίησης μειώνεται με την πάροδο του χρόνου», σχολίασε ο Vinnie Badinehal, επικεφαλής των αμερικανικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων για την RBC Capital Markets, σχετικά με την τύχη των τραπεζών με 50 έως 1 τρισεκατομμύριο δολάρια σε περιουσιακά στοιχεία. «Αυτές οι τράπεζες αισθάνονται ξεκάθαρα ότι πρέπει να γίνουν μεγαλύτερες».

Επιτόκια: Υπάρχει συστημικός κίνδυνος;

Η αναταραχή υπογραμμίζει τον πιθανό κίνδυνο που βρίσκεται πέρα από τις παγκόσμιες συστημικά σημαντικές τράπεζες που πυροδότησαν την παγκόσμια οικονομική κρίση πριν από μιάμιση δεκαετία. Τους τελευταίους μήνες, το επενδυτικό φιάσκο στην ιαπωνική αγροτική τράπεζα Norinchukin Bank πρόσφερε άλλη μια υπενθύμιση πόσο γρήγορα μία τράπεζα μπορεί να αντιμετωπίσει προβλήματα.

Οι κίνδυνοι για τις μικρότερες τράπεζες είναι πιθανό να κλιμακωθούν καθώς τα αυξημένα επιτόκια, η παραπαίουσα αγορά εμπορικών ακινήτων και οι ασταθείς οικονομικές συνθήκες σε όλο τον κόσμο εκθέτουν παλιά ρήγματα σε έναν τομέα που συχνά είναι χαλαρά ρυθμισμένος αλλά και κρίσιμος για τις τοπικές οικονομίες.

«Το μέγεθος της αλλαγής που θα δούμε την επόμενη δεκαετία θα είναι σίγουρα πολύ υψηλότερο από τις προηγούμενες, και οι περιφερειακές τράπεζες θα δουν πολύ περισσότερες αλλαγές από τις μεγαλύτερες», εκτίμησε ο Miklós Gábor Dietz, ο οποίος ηγείται της ομάδας παγκόσμιας τραπεζικής στρατηγικής και καινοτομίας για εταιρεία συμβούλων McKinsey & Co. «Στο παρελθόν, οι περιφερειακές και μικρότερες τράπεζες κατάφεραν να ξεφύγουν από το να κάνουν το ίδιο πράγμα με τις μεγαλύτερες τράπεζες, απλώς σε μικρότερη κλίμακα. Αυτό το επιχειρηματικό μοντέλο θα είναι πολύ πιο δύσκολο στο μέλλον».

Τα σημεία ανησυχίας

Ενώ οι μικρότερες τράπεζες μπορεί να διαφέρουν πολύ σε μέγεθος, επιχειρηματικές γραμμές και διακυβέρνηση, ανάλογα με το πού εδρεύουν, συνήθως μοιράζονται ορισμένα χαρακτηριστικά που μπορούν να ενισχύσουν την επικινδυνότητά τους. Και αυτό μπορεί να είναι μια ιδιαίτερα μεγάλη ανησυχία όταν οι οικονομίες περνούν από αλλαγές όπως η αντιστροφή μιας δεκαετίας εξαιρετικά χαμηλών επιτοκίων.

«Ανησυχώ πολύ περισσότερο για τις περιφερειακές, μεσαίες και κοινοτικές τράπεζες» παρά για τις μεγαλύτερες», ανέφερε στο Bloomberg ο Viral Acharya, καθηγητής οικονομικών στο Stern School of Business του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης και πρώην αναπληρωτής διοικητής της Reserve Bank of India. Τα εμπορικά ακίνητα αποτελούν ιδιαίτερο κίνδυνο για τέτοιες τράπεζες, είπε. «Έχουν μεγαλύτερη έκθεση σε δανειολήπτες λιανικής, μεγαλύτερη έκθεση σε CRE, μεγαλύτερη έκθεση σε κίνδυνο επιτοκίου».

Τα ζητήματα γύρω από τον κίνδυνο επιτοκίου – που καταγράφει τον τρόπο με τον οποίο η αξία των δανείων και των ομολόγων των χρηματοπιστωτικών εταιρειών επηρεάζεται από τις αλλαγές των επιτοκίων από τις κεντρικές τράπεζες – τέθηκαν στο επίκεντρο από την αποτυχία αρκετών περιφερειακών τραπεζών των ΗΠΑ τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, συμπεριλαμβανομένης της Silicon Valley Bank που εστιάζει στην τεχνολογία και πιο πρόσφατα της Republic First Bank με έδρα τη Φιλαδέλφεια, η οποία κατέρρευσε τον Απρίλιο.

Στη συνέχεια, τον Ιούνιο, ήρθε μια προειδοποίηση από την άλλη άκρη του κόσμου: ο Norinchukin — η πέμπτη μεγαλύτερη τράπεζα της Ιαπωνίας — δήλωσε ότι αναμένει ζημία 1,5 τρισεκατομμυρίων γιεν (9,5 δισεκατομμύρια δολάρια) για το οικονομικό έτος που έληξε τον Μάρτιο του 2025. Τα προβλήματα δείχνουν μια προειδοποιητική σήμανση για εταιρείες μικρότερες από τη Norinchukin, και πώς οι αλλαγές επιτοκίων μπορούν να αποσταθεροποιήσουν τις τράπεζες με μεγάλα μη αντισταθμισμένα ανοίγματα σε κρατικά ομόλογα που πέφτουν σε αξία όταν οι κεντρικοί τραπεζίτες αυξάνουν τα βασικά επιτόκια.

Προσθέστε σε αυτό την υψηλή έκθεση που έχουν πολλές περιφερειακές τράπεζες στα εμπορικά ακίνητα, τα οποία έχουν πληγεί από παράγοντες όπως η τάση της εργασίας από το σπίτι μετά την πανδημία – μείωση της ζήτησης για χώρο σε μητροπολιτικούς πύργους γραφείων σε όλο τον κόσμο – και η δημοτικότητα των ηλεκτρονικών αγορών, ενισχύοντας τις κενές θέσεις λιανικής και βλάπτοντας εμπορικά κέντρα και ιδιοκτήτες ακριβών οδών παγκοσμίως.

«Υπάρχει συγκέντρωση αυτών των ανοιγμάτων σε μεσαίου μεγέθους τράπεζες που έχουν επίσης σχετικά εύθραυστες πηγές χρηματοδότησης, επομένως αυτός είναι σίγουρα ένας τομέας που παρακολουθούμε στενά και σίγουρα επικεντρώνονται οι αγορές», δήλωσε ο Tobias Adrian, διευθυντής του τμήματος νομισματικών και κεφαλαιαγορών στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Μια αξιολόγηση κινδύνου που δημοσιεύθηκε από την Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών τον Ιούνιο διαπίστωσε ότι «αρκετές τράπεζες, κυρίως μικρότερες σε μέγεθος, έχουν έκθεση σε CRE που φτάνουν πολλαπλάσια των ιδίων κεφαλαίων τους, γεγονός που τις καθιστά όλο και πιο ευάλωτες σε πτώσεις στις αγορές CRE». Η αρχή ορίζει τις μικρότερες τράπεζες ως εκείνες των οποίων το συνολικό ενεργητικό βρίσκεται στη «διψήφια ζώνη των δισεκατομμυρίων ευρώ», δήλωσε εκπρόσωπος της EBA στο Bloomberg News.

Η εύθραυστη χρηματοδότηση που ο Adrian του ΔΝΤ είπε ότι προκαλεί ανησυχία αναφέρεται στο γεγονός ότι ορισμένες περιφερειακές τράπεζες, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, βασίζονται σε καταθέσεις που δεν καλύπτονται από κρατικές εγγυήσεις και σε βραχυπρόθεσμη χρηματοδότηση χονδρικής, τα οποία μπορούν να εξαφανιστούν γρήγορα σε περιόδους κρίσης .

Ο ρόλος της ρύθμισης

Οι μικρότερες τράπεζες έχουν υποφέρει εδώ και καιρό από αυτού του είδους τις ευπάθειες, όπως φαίνεται από την αποτυχία εκατοντάδων τέτοιων κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, όταν τοπικές επιχειρήσεις δεκαετιών από την Ισπανία μέχρι την Ιταλία κατέρρευσαν.

Φυσικά, οι μεγαλύτερες τράπεζες απέτυχαν επίσης κατά τη διάρκεια της κρίσης, αλλά οι κίνδυνοι τους περιορίστηκαν έκτοτε από έναν καταιγισμό ρυθμίσεων και τις αλλαγές στην καθημερινή εποπτεία. Οι μικρότερες τράπεζες, γενικά, δεν έχουν υποβληθεί στο ίδιο επίπεδο ελέγχου.

«Μετά το 2008, μεγάλη προσοχή επικεντρώθηκε στις παγκόσμιες συστημικές τράπεζες ή στις μεγαλύτερες τράπεζες που δραστηριοποιούνται επίσης διασυνοριακά», είπε ο Adrian.

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής ενδιαφέρονται γιατί ενώ οι μικρότερες τράπεζες δεν είναι, εξ ορισμού, τόσο σημαντικές όσο μια Lehman Brothers ή μια Bear Stearns, έχουν συλλογικό βάρος και οι περιουσίες τους συχνά συνδέονται μεταξύ τους, δεδομένων των κοινών αδυναμιών και εκθέσεων τους.

«Οι τράπεζες μπορούν πράγματι να αποτελούν κίνδυνο τόσο μεμονωμένα όσο και ως σύνολο, ακόμη και αν είναι σχετικά μικρές», δήλωσε η Karen Braun-Munzinger, διευθύντρια ανάπτυξης και συντονισμού πολιτικής εξυγίανσης για το Ενιαίο Συμβούλιο Εξυγίανσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο επιβλέπει την εξυγίανση των τραπεζών που πτωχεύουν.

Περισσότερες από χίλιες τράπεζες κάτω από τους πέντε κορυφαίους παίκτες στις ΗΠΑ, την Κίνα, την Ιαπωνία, τη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν συνδυασμένα περιουσιακά στοιχεία 37,4 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, έναντι των 67,5 τρισεκατομμυρίων δολαρίων περιουσιακών στοιχείων που κατέχουν οι πέντε κορυφαίες τράπεζες, σύμφωνα με στοιχεία που συνέταξε για το Bloomberg. Υπάρχουν επίσης χιλιάδες μικροσκοπικές τράπεζες που δεν υπάρχουν στη βάση δεδομένων.

Ασθενέστερη Διακυβέρνηση, Διαχείριση Κινδύνων, Εποπτεία

Οι ελλείψεις στη διαχείριση κινδύνου – μαζί με ασθενέστερη ρύθμιση, εποπτεία και διακυβέρνηση – ήταν όλοι οι βασικοί παράγοντες για την αποτυχία της Silicon Valley Bank και φάνηκαν στην εξέταση των ρυθμιστικών αρχών για το πώς η τράπεζα αυτή μπόρεσε να εκτελέσει τόσο μεγάλα μονόδρομα στοιχήματα στα επιτόκια. Στις ΗΠΑ, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής κινούνται τώρα προς την εφαρμογή παγκόσμιων ρυθμιστικών προτύπων σε ένα ευρύτερο φάσμα τραπεζών – όπως συμβαίνει ήδη στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου – και έχουν υποσχεθεί επίσης καλύτερη εποπτεία.

Ωστόσο, η διακυβέρνηση και η διαχείριση κινδύνων συχνά θεωρούνται πιο αδύναμες σε μικρότερα ιδρύματα, εν μέρει επειδή εποπτεύονται πολύ λιγότερο εντατικά από τους μεγαλύτερους ανταγωνιστές. Μια μεγάλη τράπεζα θα μπορούσε να έχει μια ομάδα 40 ατόμων αφιερωμένη στον έλεγχο των δραστηριοτήτων της, ενώ μια μικρή τράπεζα μπορεί να μην έχει ούτε έναν ειδικό επόπτη. Αυτό σημαίνει ότι όταν προκύψουν προβλήματα, μπορεί να περάσουν απαρατήρητα και να αφεθούν να φουσκώσουν.

Στην Ιταλία, ο Fabio Panetta, διοικητής της Τράπεζας της Ιταλίας, δήλωσε πρόσφατα ότι πολλές τράπεζες, που εποπτεύει η ρυθμιστική αρχή, άργησαν να καταγράψουν ζημίες από δάνεια. Κάλεσε ορισμένες να διαθέσουν αρκετά κεφάλαια για πιθανά επισφαλή δάνεια και είπε ότι θα «συνεχίσει να τους ωθεί να υιοθετήσουν τα απαραίτητα μέτρα».

Μάλιστα, μια τράπεζα έχει τραβήξει ήδη την προσοχή: η BFF, στην οποία απαγορεύτηκε προσωρινά να προχωρήσει σε πληρωμές των μετόχων τον Μάιο, αφού η Τράπεζα της Ιταλίας διαπίστωσε ότι είχε ταξινομήσει τα επισφαλή δάνεια ως καλά. Η εταιρεία έχασε περισσότερο από το ένα τρίτο της κεφαλαιοποίησής της στα 2,3 δισεκατομμύρια ευρώ όταν δημοσιοποιήθηκαν τα νέα για την παρέμβαση της κεντρικής τράπεζας.

Την ίδια ώρα, οι μικρότερες τράπεζες που προσπαθούν να ξεπεράσουν τα εθνικά τους σύνορα είναι συχνά σε μεγάλο βαθμό εκτεθειμένες σε έναν και μόνο κλάδο. Αυτό μπορεί επίσης να τις καταστήσει ευάλωτες, όπως στην περίπτωση της Aareal Bank AG, μιας τράπεζας εμπορικών ακινήτων στη Γερμανία που οκταπλασίασε τις προβλέψεις για απώλειες δανείων το τέταρτο τρίμηνο σε σχέση με την έκθεσή της στην αγορά γραφείων των ΗΠΑ. Η ανταγωνίστρια Deutsche Pfandbriefbank AG πόνταρε επίσης μεγάλα σε εμπορικά ακίνητα των ΗΠΑ — και έχει πληγεί από τα δάνεια.