ΕΚΤ: Πώς ναυάγησε το σχέδιο να μειώσει τον επικίνδυνο δανεισμό

Οι εποπτικές αρχές της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) οδηγήθηκαν σε ένα τέλμα. Τα προηγούμενα χρόνια υπήρξαν βέβαιες ότι τα επιτόκια θα αυξηθούν τελικά, τερματίζοντας μια δεκαετία εξαιρετικά χαλαρής νομισματικής πολιτικής μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, η οποία είχε ενθαρρύνει την ανάληψη κινδύνων. Ωστόσο, όπως αναφέρει το Bloomberg, οι τράπεζες αγνοούσαν σε μεγάλο βαθμό τις οδηγίες να περιορίσουν τη χορήγηση δανείων σε υπερχρεωμένες εταιρείες, αμφισβητώντας την εξουσία του θεσμού.

Αυτό ανάγκασε τις ρυθμιστικές αρχές να εξετάσουν τρεις επιλογές: Θα μπορούσαν να επιβάλουν τις κατευθυντήριες γραμμές, να τις τροποποιήσουν ή να τις καταργήσουν. Με επικεφαλής τον τότε πρόεδρο Αντρέα Ενρία, συμφώνησαν να τις επιβάλουν.

Σήμα Λαγκάρντ για την επόμενη μείωση επιτοκίων

Κόντρα ΕΚΤ-τραπεζών

Η απόφαση έθεσε την ΕΚΤ σε πορεία σύγκρουσης με ορισμένους από τις μεγαλύτερες τράπεζες της περιοχής, η οποία, σχεδόν πέντε χρόνια αργότερα, απειλεί τη σκληρά κερδισμένη αξιοπιστία που έχτισε το εποπτικό όργανο στηρίζοντας τον κλάδο μετά από πολλαπλές κρίσεις. Με τα επιτόκια να πέφτουν και πάλι και τους πολιτικούς να μετατοπίζουν τις προτεραιότητές τους προς την προώθηση της ανάπτυξης, οι τράπεζες έχουν ενθαρρυνθεί και εντείνουν τις πιέσεις τους, αφήνοντας την ΕΚΤ σε δύσκολη θέση, σύμφωνα με τα όσα σημειώνει το Bloomberg.

Κρίσιμο στοιχείο αποτελεί επίσης ότι ο τρόπος με τον οποίο ο εποπτικός φορέας διεξήγαγε φέτος μια εμπεριστατωμένη επισκόπηση του δανεισμού σε υπερχρεωμένες εταιρείες δημιούργησε σοβαρά ερωτήματα σχετικά με την προσέγγισή του. Οι τράπεζες, οι οποίες είχαν τρομάξει από τις αρχικές απαιτήσεις να βάλουν στην άκρη δισεκατομμύρια σε πρόσθετα αποθεματικά, επικρίνουν την ΕΚΤ σφοδρά, από τις μεθοδολογίες και τα μοντέλα μέχρι τη χρήση εξωτερικών συμβούλων, οι οποίοι υπερέβαιναν σε αριθμό τους υπαλλήλους της ΕΚΤ περισσότερο από δέκα προς ένα σε αναλογία. Η ΕΚΤ κάποια στιγμή μπήκε ακόμη και σε μια συζήτηση για τη σωστή αξία των εξασφαλίσεων των αγελάδων, σημειώσει το Bloomberg.

Στη Φρανκφούρτη, ορισμένοι αξιωματούχοι της ΕΚΤ συμμερίζονται αυτή την άποψη, επικρίνοντας κατ’ ιδίαν τον τρόπο με τον οποίο οι συνάδελφοί τους στον εποπτικό βραχίονα διεξήγαγαν μία από τις μεγαλύτερες έρευνες που έχουν αναλάβει μέχρι στιγμής τα εποπτικά όργανα της ευρωζώνης. Η διαμάχη έγινε δημόσια, με τον Τον Ντεσέν από το Βέλγιο, μέλος του εποπτικού συμβουλίου της κεντρικής τράπεζας, να δηλώνει στο Bloomberg ότι η ΕΚΤ θα πρέπει να «διορθώσει» το έργο της εάν δεν ήταν αρκετά εξελιγμένο, μια σπάνια παραδοχή ότι ο ρυθμιστικός βραχίονας της ΕΚΤ μπορεί να κάνει λάθη.

Η ΕΚΤ προσπαθεί να περιορίσει τις επιπτώσεις λέγοντας στις τράπεζες ότι θα σταθμίσει τα σχόλιά τους και εντατικοποίησε την έρευνα στη θητεία της διαδόχου του Ενρία, Κλαούντια Μαρία Μπουχ. Οι αξιωματούχοι έχουν ήδη μειώσει περισσότερο από το μισό την αρχική τους εκτίμηση για τις πρόσθετες προβλέψεις που θέλουν να σχηματίσουν οι τράπεζες. Μόλις εννέα μήνες μετά τη λήξη της θητείας της, η Μπουχ – μια πρώην «Bundesbanker» γνωστή για τη σκληρή στάση της απέναντι στις τράπεζες, βρίσκεται τώρα στη δυσάρεστη θέση να αποφασίσει πόσο περισσότερο θα υποχωρήσει η εποπτική αρχή στις απαιτήσεις της.

Η Κλαούντια Μπουχ

Μέσα από συνεντεύξεις με περισσότερους από δώδεκα ανθρώπους που συμμετείχαν στο έργο, το Bloomberg συνέθεσε το χρονικό του πώς η ΕΚΤ βρέθηκε σε δύσκολη θέση, η οποία βαραίνει την εποπτική αρχή καθώς πλησιάζει η 10ετής επέτειός της. Οι άνθρωποι μίλησαν υπό τον όρο της ανωνυμίας για να συζητήσουν εσωτερικά θέματα. εκπρόσωπος της ΕΚΤ αρνήθηκε να σχολιάσει τις λεπτομέρειες, καθώς η επανεξέταση βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη.

Διαμαρτύρονται οι τράπεζες

Οι ευρωπαϊκές τράπεζες διαμαρτύρονται για την προσέγγιση της ΕΚΤ όσον αφορά τη μόχλευση από το 2017, όταν η εποπτική αρχή δημοσίευσε 14 σελίδες οδηγιών σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να αντιμετωπίζονται τα δάνεια σε υπερχρεωμένους δανειολήπτες.

Η ΕΚΤ επιθυμούσε επιπλέον παρακολούθηση και διακυβέρνηση κάθε επιχειρηματικού ή εμπορικού δανείου στις περιπτώσεις που το συνολικό χρέος ενός εταιρικού δανειολήπτη, μη επενδυτικής βαθμίδας, ξεπερνούσε τις τέσσερις φορές τα κέρδη προ φόρων, τόκων και αποσβέσεων ή όπου ο δανειολήπτης ανήκε σε εταιρεία ιδιωτικών κεφαλαίων.  Εάν το χρέος τους υπερέβαινε τις έξι φορές τα κέρδη, τα δάνεια θεωρούνταν «έκτακτα» και έπρεπε να «αιτιολογούνται δεόντως».

Ο χαρακτηρισμός ενός δανείου ως «μοχλευμένου» δεν οδηγούσε από μόνος του σε υψηλότερα αποθεματικά ζημιών για το άνοιγμα, αλλά οι τράπεζες υποστήριξαν ότι η καθοδήγηση έθετε πρόσθετες απαιτήσεις παρακολούθησης σε μια πολύ ευρεία ομάδα εταιρειών. Με βάση μόνο τον πολλαπλασιαστή κερδών, περίπου 400 εταιρείες του δείκτη Stoxx All Europe Total Market Index, ο οποίος αριθμεί περίπου 2.400 μέλη, θα πληρούσαν επί του παρόντος τον ορισμό των «μοχλευμένων» δανειοληπτών και περίπου οι μισές από αυτές τις εταιρείες θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως «εξαιρετικά μοχλευμένες».

Παρόλα αυτά, πολλές από αυτές έχουν πιστοληπτική διαβάθμιση επενδυτικής βαθμίδας, πράγμα που σημαίνει ότι δεν θα υπάγονταν στην ταξινόμηση, αναφέρει το αμερικανικό πρακτορείο. H ευρωπαϊκή προσέγγιση σήμαινε επίσης ότι ένα δάνειο θα μπορούσε να μεταφερθεί στην κατηγορία της μοχλευμένης χρηματοδότησης εάν τα κέρδη ενός δανειολήπτη μειώνονταν ανά πάσα στιγμή μετά την έναρξή του, αν και η ΕΚΤ προσέφερε κάποια ευελιξία. Στις ΗΠΑ, οι «έκπτωτοι άγγελοι» των οποίων οι οικονομικές επιδόσεις επιδεινώθηκαν μετά την έναρξη ενός δανείου δεν εντάσσονται σε αυτή την κατηγορία, εκτός εάν το δάνειο τροποποιηθεί, παραταθεί ή αναχρηματοδοτηθεί, σύμφωνα με τη διυπηρεσιακή καθοδήγηση των τριών ομοσπονδιακών εποπτικών αρχών των κορυφαίων αμερικανικών τραπεζών.

Αντί να επιβάλουν περιορισμούς και πρόσθετη παρακολούθηση σε μια ευρεία ομάδα πελατών, οι τράπεζες αγνόησαν ως επί το πλείστον τις κατευθυντήριες γραμμές όταν κυκλοφόρησαν, δήλωσαν στο Bloomberg άτομα που συμμετείχαν στις συζητήσεις της ΕΚΤ για το θέμα.

Μέχρι το 2020, το θέμα είχε φτάσει στο διοικητικό συμβούλιο του εποπτικού μηχανισμού της ΕΚΤ, το οποίο περιλαμβάνει εκπροσώπους από κάθε εθνική ρυθμιστική αρχή της ευρωζώνης μαζί με αξιωματούχους της ΕΚΤ. Οι απόψεις διχάστηκαν, αλλά η τελική έκκληση ήταν ότι μια δεκαετία στην εποχή των εξαιρετικά χαμηλών επιτοκίων δεν ήταν η κατάλληλη στιγμή για να χαλαρώσουν τα πιο επικίνδυνα δάνεια των τραπεζών, είπαν οι άνθρωποι. Οι εποπτικές αρχές θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τη διακριτική τους ευχέρεια για να αναστείλουν τον χαρακτηρισμό της χρηματοδότησης με μόχλευση για δανειολήπτες των οποίων η κερδοφορία είχε υποχωρήσει για προσωρινούς λόγους. Αλλά η επίσημη καθοδήγηση παρέμεινε αμετάβλητη και η ΕΚΤ ξεκίνησε μια αποστολή για την επιβολή της.

Τι είδε η ΕΚΤ

Οι εποπτικές αρχές αρχικά εξέτασαν πιο προσεκτικά τι έκαναν οι τράπεζες στη μοχλευμένη χρηματοδότηση, επιβάλλοντας «πρόσθετα κεφάλαια» όπου η ΕΚΤ πίστευε ότι οι κίνδυνοι δεν είχαν πλήρως καταγραφεί από τις προβλέψεις για ζημίες από δάνεια. Το 2023, τρεις τράπεζες, μεταξύ των οποίων η Deutsche Bank AG και η BNP Paribas SA, είχαν τέτοιες προσαυξήσεις.

Στη συνέχεια, τον Σεπτέμβριο του 2023, η πάταξη εντάθηκε με την έναρξη εργασιών για μια θεματική επισκόπηση σε 12 τράπεζες που δραστηριοποιούνται στην Ευρωπαϊκή Ένωση και είχαν μεγάλα ανοίγματα σε μοχλευμένη χρηματοδότηση ή όπου η μοχλευμένη χρηματοδότηση αποτελούσε μεγάλο μέρος της συνολικής επιχειρηματικής δραστηριότητας. Πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες έρευνες που είχε αναλάβει ποτέ η ΕΚΤ, στην οποία συμμετείχαν περίπου 20 υπάλληλοι και άλλοι 230 από εξωτερικούς συμβούλους, συμπεριλαμβανομένων των Interpath, Deloitte και BDO.

Στις τράπεζες που ελέγχονται περιλαμβάνονται οι μεγάλες τράπεζες Banco Santander SA, Deutsche Bank, BNP Paribas και Societe Generale SA, καθώς και τα παραρτήματα των διεθνών μεγαλοτραπεζών HSBC Holdings Plc, JPMorgan Chase & Co. και Bank of America Corp. στην ΕΕ. Την ομάδα τραπεζών συμπληρώνουν μικρότερες ευρωπαϊκές τράπεζες Nordea Bank Abp και Rabobank, καθώς και από την MeDirect Bank, έναν εξειδικευμένο δανειστή στη Μάλτα.

Όταν τα αρχικά αποτελέσματα παραδόθηκαν στις τράπεζες τον Ιούνιο, ζητούσαν επιπλέον 13 δισεκατομμύρια ευρώ για προβλέψεις, δήλωσαν άνθρωποι που γνωρίζουν την κατάσταση. Αρκετές τράπεζες έλαβαν συστάσεις για πρόσθετες προβλέψεις που ξεπερνούσαν το 1,5 δισ. ευρώ, συμπεριλαμβανομένης μιας τράπεζας για αύξηση των προβλέψεων κατά 2,7 δισ. ευρώ.

Βήματα πίσω για την ΕΚΤ

Οι διαμαρτυρίες ήταν έντονες και ώθησαν την ΕΚΤ να καθυστερήσει τα τελικά αποτελέσματα μέχρι τον Σεπτέμβριο ή τον Οκτώβριο για να αντιμετωπίσει τις τεχνικές ανησυχίες των τραπεζών σχετικά με το έργο, ανέφεραν οι εμπλεκόμενοι στο Bloomberg. Η ΕΚΤ διεξήγαγε επίσης εσωτερικές συναντήσεις μεταξύ του προσωπικού που συμμετείχε στην αξιολόγηση και εκείνων που εποπτεύουν καθημερινά τις τράπεζες, σε μια προσπάθεια να επιτευχθεί συμφωνία σχετικά με τα επόμενα βήματα.

Οι τράπεζες -με επικεφαλής τους Γάλλους, τους Ιταλούς και τους Γερμανούς- έχουν ασκήσει σκληρή πίεση, προειδοποιώντας ότι οι δρακόντειες απαιτήσεις θα πλήξουν τον δανεισμό των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένων των ενεργειακών εταιρειών που είναι ζωτικής σημασίας για την πράσινη μετάβαση και των οποίων το χρέος είναι συχνά υψηλό. Οι τράπεζες έχουν επίσης επανεξετάσει παλιά επιχειρήματα σχετικά με τη διεθνή ανταγωνιστικότητα, λέγοντας ότι μια σκληρή γραμμή από την Ευρώπη θα μπορούσε να τους μειώσει περαιτέρω έναντι των ανταγωνιστών από τις ΗΠΑ.

Η ΕΚΤ πρέπει τώρα να περιορίσει δραματικά τις προηγούμενες απαιτήσεις της. Σε μια ένδειξη του πόσο μακριά απείχαν τα αρχικά αποτελέσματα της έρευνας, έχει ήδη μειώσει την εκτίμησή της για πρόσθετες προβλέψεις σε περίπου 7 δισ. ευρώ, όπως ανέφερε προηγουμένως το Bloomberg. Άνθρωποι που συμμετέχουν στις συζητήσεις λένε ότι ο αριθμός αυτός πιθανότατα θα μειωθεί περαιτέρω, προσθέτει.

Το θέμα θα κριθεί τελικά από την Μπουχ, η οποία έχει τη φήμη ότι είναι σκληρή με τις τράπεζες και δύσκολα επηρεάζεται. Η πρώην αντιπρόεδρος της Bundesbank συνεχίζει την προσπάθεια του προκατόχου της να δώσει μεγαλύτερη ελευθερία στους αξιωματούχους να επικεντρωθούν στους κινδύνους που θεωρούν ότι είναι πιο σημαντικοί για μεμονωμένες τράπεζες.