Ευρωπαϊκή Ένωση: Από την γραφειοκρατία στην απλούστευση των διαδικασιών

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ένας θεσμός στα θεμέλια του οποίου βρίσκεται η γραφειοκρατία. Πάνω σε αυτή χτίστηκε όλο το οικοδόμημα. Ωστόσο, εκεί που κάποτε, με το «φαινόμενο των Βρυξελλών», η ΕΕ καθόριζε νόμους και πρότυπα που ο υπόλοιπος κόσμος δεν μπορούσε παρά να ακολουθήσει, σύντομα θα υπάρχει ένας Ευρωπαίος επίτροπος για την περικοπή της γραφειοκρατίας.

Οι τελευταίες ανακοινώσεις της προέδρου της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν προς τα νέα μέλη της Κομισιόν σηματοδοτούν την επιθυμία της να απομακρυνθεί από την παραδοσιακή εστίαση που χαρακτηρίζει την Ευρωπαϊκή Ένωση προς τους κανόνες της αγοράς, για να επικεντρωθεί στην αναζωογόνηση της ισχνής οικονομικής ανάπτυξης της ΕΕ. Το σκεπτικό είναι ότι το πρώτο θα μπορούσε να εμποδίσει το δεύτερο, σημειώνεται σε άρθρο του Politico.

Η Ευρώπη παίζει τα ρέστα της – Που «σκοντάφτει» το σχέδιο Ντράγκι

Στα ανώτατα κλιμάκια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αναγνωρίζεται ότι το να είσαι ρυθμιστικός φορέας δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είσαι και καλός. Αυτό είναι πιο εμφανές στον ψηφιακό τομέα, όπου κανόνες όπως ο νόμος για τις ψηφιακές υπηρεσίες και ο νόμος για την τεχνητή νοημοσύνη θεωρούνται ότι δεν βοήθησαν – και ίσως εμπόδισαν ενεργά – την ανάπτυξη της συγκριτικά καχεκτικής ψηφιακής οικονομίας της Ευρώπης.

Ο Μάριο Ντράγκι, ο πρώην επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, στον οποίο ανατέθηκε η ανάπτυξη στρατηγικής για την αναζωογόνηση της ευρωπαϊκής οικονομίας, επισήμανε ότι από το 2019 η ΕΕ έχει ψηφίσει 13.000 νομοθετήματα, σε σύγκριση με περίπου 3.000 στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Εν τω μεταξύ, η οικονομία της Ευρώπης είδε την τύχη της να μειώνεται σταδιακά. Το χάσμα μεταξύ του μεγέθους της οικονομίας της ΕΕ και της οικονομίας των ΗΠΑ ανέρχεται πλέον στο 30%, από 15% το 2002. Εν τω μεταξύ, η Αμερική έχει κυριαρχήσει στον ψηφιακό τομέα, ενώ η Ευρώπη διαθέτει μόνο τέσσερις από τις 50 μεγαλύτερες εταιρείες τεχνολογίας.

Η Φον ντερ Λάιεν από την πλευρά της λέει ότι λαμβάνει σοβαρά υπόψη της το ζήτημα της υπερρύθμισης. Στις επιστολές της για την έναρξη της νέα θητείας της προς τους Επιτρόπους, συμπεριέλαβε ένα τμήμα με τίτλο «Να κάνουμε την Ευρώπη απλούστερη και ταχύτερη». Σε αυτό, ζητά μείωση κατά 25% των υποχρεώσεων υποβολής εκθέσεων για τις επιχειρήσεις, η οποία φτάνει στο 35% για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις.

«Θα διασφαλίσετε ότι οι υφιστάμενοι κανόνες είναι κατάλληλοι για το σκοπό τους και θα επικεντρωθείτε στη μείωση του διοικητικού φόρτου και στην απλούστευση της νομοθεσίας», έγραψε χαρακτηριστικά.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση αλλάζει

Μόλις πέρυσι, η πρόεδρος της Επιτροπής καυχιόταν για τη νομοθεσία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, υποστηρίζοντας ότι ο νόμος της ΕΕ για την τεχνητή νοημοσύνη ήταν «ήδη ένα σχέδιο για ολόκληρο τον κόσμο». Η πολιτική και η οικονομική πραγματικότητα το έχουν αλλάξει αυτό.

Η κεντροδεξιά παράταξη του ευρωκοινοβουλίου, το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα που την στήριξε και την πίεζε, ήταν το κλειδί. Νωρίτερα φέτος η φον ντερ Λάιεν άρχισε να παίρνει πίσω ορισμένες από τις πολιτικές ορόσημα που είχε χαράξει: στη γεωργία, μείωσε τη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιρούνι», μια προσπάθεια για λιγότερο εντατική γεωργία. Στο μέτωπο του κλίματος, έκανε πίσω στο πακέτο ορόσημο της Πράσινης Συμφωνίας.

Οι Βρυξέλλες λειτούργησαν με αμηχανία στο μέτωπο της τεχνολογίας, αφού μεγάλοι παίκτες όπως η Meta Platforms και η Apple δήλωσαν ότι δεν θα λανσάρουν στην Ευτρώπη προϊόντα με χαρακτηριστικά τεχνητής νοημοσύνης, επικαλούμενοι την αβεβαιότητα γύρω από τη νομοθεσία της ΕΕ. Η αντιπαράθεση κορυφώθηκε με επιστολή που έστειλε ομάδα εταιρειών που περιλαμβάνει τις Meta, Spotify και Ericsson, η οποία ανέφερε ότι «τον τελευταίο καιρό, η λήψη κανονιστικών αποφάσεων έχει γίνει κατακερματισμένη και απρόβλεπτη» και ότι η ΕΕ κινδυνεύει να χάσει την τεχνολογία AI που θα μπορούσε να «εκτοξεύσει την παραγωγικότητα».

Ακόμη και ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, συνήθως υποστηρικτής μιας… μυώδους ευρωπαϊκής απάντησης στην αμερικανική υπεροχή, επιτέθηκε στον νόμο για την τεχνητή νοημοσύνη ως αντι-καινοτομία.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση ήλπιζε να τιθασεύσει τη δύναμη των Big Tech, δηλαδή των αμερικανικών κολοσσών της τεχνολογίας – πρώτα στα δικαστήρια με αντιμονοπωλιακές υποθέσεις και στη συνέχεια μέσω της νομοθεσίας, σύμφωνα με την Κριστίνα Καφάρα, συνιδρύτρια του Competition Research Policy Network, μιας ακαδημαϊκής πλατφόρμας για τη μελέτη της πολιτικής ανταγωνισμού. Αυτή η στρατηγική απέτυχε.

Αντιστρόφως, νομοθεσία όπως ο Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων (GDPR) καταλήγει να επιβαρύνει περισσότερο τους μικρούς τοπικούς παίκτες από ό,τι τον ανταγωνισμό. «Στις Βρυξέλλες κανείς δεν θέλει πλέον να μιλάει για τον GDPR, αλλά η πραγματικότητα είναι ότι λειτούργησε εις βάρος των συμφερόντων των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων», είπε.

Το νέο στυλ των Βρυξελλών

Η νέα πολιτική προσέγγιση που σκιαγραφείται στις επιστολές της φον ντερ Λάιεν είναι περισσότερο καρότο παρά μαστίγιο, σύμφωνα με το Politico.

Οι λεπτομέρειες εξακολουθούν να είναι λιγοστές. Θα γίνουν σαφέστερες μόλις η Επιτροπή αποκαλύψει την Καθαρή Βιομηχανική Συμφωνία της. Αλλά αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι ότι θα δοθεί λιγότερη έμφαση στη ρύθμιση και περισσότερη στις επενδύσεις – είτε μέσω προγραμμάτων επιδότησης γνωστών ως Σημαντικά Έργα Κοινού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος (IPCEIs), είτε μέσω ενός ταμείου ανταγωνιστικότητας που ανακοινώθηκε πρόσφατα, είτε μέσω μιας μεταρρύθμισης των κανόνων για τις δημόσιες συμβάσεις.

Η ίδια η δομή της Επιτροπής έχει αλλάξει. Οι τίτλοι των Επιτρόπων κρύβουν αλληλεπικαλυπτόμενες αρμοδιότητες. Η Ισπανίδα Τερέζα Ριμπέρα θα φροντίζει για τον ανταγωνισμό και τα θέματα πράσινης ανάπτυξης. Οι αρμοδιότητες της Χένα Βίρκουνεν καλύπτουν τόσο την πιο οικονομική «τεχνολογική κυριαρχία» μαζί με τη δημοκρατία και την ασφάλεια.

Η ιδέα φαίνεται να είναι λιγότερα προσωπικά φέουδα για κάθε Επίτροπο και, αντίθετα, μια προσπάθεια να γίνει μια κοινή προσπάθεια για να βοηθηθεί η αναζωογόνηση της χειμαζόμενης οικονομίας.

Αυτή η προσέγγιση δεν είναι χωρίς κινδύνους. Οι παραγωγικές επενδύσεις δεν θεωρούνται συνήθως ως δύναμη της ΕΕ, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το ερευνητικό πρόγραμμα Horizon. Πολλοί οικονομολόγοι είναι καχύποπτοι απέναντι στη βιομηχανική πολιτική ακριβώς επειδή μπορεί να επιτρέψει την ελεύθερη ανάπτυξη των επιχειρήσεων εις βάρος του δημόσιου χρήματος.

Υπάρχουν ήδη ενδείξεις ότι τα πράγματα δεν πάνε καλά. Η κατασκευή εργοστασίου μικροτσίπ στη Γερμανία, το οποίο επρόκειτο να αποτελέσει ακρογωνιαίο λίθο του νόμου της ΕΕ για τα τσιπ, αναβλήθηκε αφού ο ιδιοκτήτης του, η αμερικανική Intel, αντιμετωπίζει σοβαρά οικονομικά προβλήματα.

Η μείωση των περιττών κανονιστικών ρυθμίσεων – και, επομένως, η διευκόλυνση της επιχειρηματικής δραστηριότητας στην Ευρώπη – είναι ένας άλλος άξονας αυτού του σχεδίου για την επιτάχυνση της οικονομίας.

Ο Βάλντις Ντομπρόβσκις θα είναι εκ νέου Επίτροπος Οικονομίας με μια πρόσθετη ευθύνη: «εφαρμογή και απλούστευση». Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι η Επιτροπή να καταλήξει να δημιουργεί περισσότερη γραφειοκρατία προσπαθώντας να μην το κάνει. Υπάρχει προηγούμενο για αυτό. Στις ΗΠΑ, ο νόμος για τη μείωση της γραφειοκρατίας θεωρείται ότι αύξησε τον όγκο της γραφειοκρατίας που απαιτείται από τους δημόσιους υπαλλήλους.

Έπειτα, υπάρχει το γεγονός ότι η σύνταξη κανονισμών – με όλους τους συναφείς στρατηγικούς διαλόγους, τις εκτιμήσεις επιπτώσεων και τις διαβουλεύσεις – υπήρξε η καρδιά του εγχειρήματος της ΕΕ. Η Επιτροπή βασίζεται σε αυτό.

Ο Φρέκτρικ Έριξον, διευθυντής της δεξαμενής σκέψης European Centre for International Political Economy (ECIPE), δήλωσε ότι στο παρελθόν υπήρξαν παρόμοιες πιέσεις για τη μείωση της γραφειοκρατίας και ότι δεν είχαν επιτύχει πολλά αποτελέσματα.

«Αν θέλετε πραγματικά να απλοποιήσετε και να μειώσετε τους κανονισμούς στην Ευρώπη, θα γίνετε ο πιο αντιδημοφιλής πολιτικός στην πόλη, και αυτή δεν είναι μια καριέρα που ο Ντομπρόβσκις πρόκειται να χαράξει για τον εαυτό του», δήλωσε στο Politico.