Kίνα: Η πάλη των τάξεων – Θεριεύουν οι ανισότητες

Ο όρος «τρεις γενιές στον καπνό» έχει γίνει ένα κοινό γνωμικό στην Κίνα. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σημαίνει μια προνομιούχα ελίτ της οποίας τα μέλη μοιράζουν πολυπόθητες θέσεις εργασίας (όπως διευθυντικούς ρόλους στο κρατικό μονοπώλιο καπνού) στους δικούς τους, αποκλείοντας τους απλούς ανθρώπους, σημειώνει ο Economist.

Κίνα: Μέτρα τόνωσης της οικονομίας από την κεντρική τράπεζα

Νωρίτερα φέτος, ένας microblogger με περισσότερους από 850.000 ακόλουθους επικαλέστηκε το meme. «Το αποτέλεσμα αυτού του κληρονομικού συστήματος είναι ένας κλειστός κύκλος εξουσίας που κόβει εντελώς τις ευκαιρίες για τους ανθρώπους στη βάση να ξεσηκωθούν!» έγραψε. Εκατοντάδες εξέφρασαν τη συμφωνία τους. «Η άρχουσα τάξη στερεοποιείται», απάντησε κάποιος. Ένας άλλος εξοργίστηκε: «Τα παιδιά της ελίτ προχωρούν μπροστά και τα παιδιά των φτωχών παραμένουν φτωχά».

Στη δεκαετία του 1990, καθώς οι άνθρωποι έγιναν ελεύθεροι να μετακινηθούν από την ύπαιθρο στις πόλεις και να επιλέξουν τι δουλειά θα κάνουν, η κοινωνική κινητικότητα αυξήθηκε. Με σκληρή δουλειά και εγγενές πνεύμα, η μετατροπή από αγρότη σε ιδιοκτήτη εργοστασίου θα μπορούσε να ολοκληρωθεί μέσα σε λίγα χρόνια. Αλλά όπως υποδηλώνει το meme, η αισιοδοξία αρχίζει να ξεθωριάζει.

Κοινωνική στασιμότητα

Η οικονομία παραπαίει. Οι ευκαιρίες για καλές θέσεις εργασίας στερεύουν. Πολλοί Κινέζοι μιλούν τώρα για shehui guhua, ή κοινωνική στασιμότητα. Μεταξύ των λιγότερο εύπορων, αυξάνεται η δυσαρέσκεια για αυτό που θεωρείται ως αυτοαναπαραγόμενη ελίτ. Η ταξική εχθρότητα βρίσκεται σε άνοδο.

Έρευνα με επικεφαλής δύο Αμερικανούς μελετητές της Κίνας, τον Scott Rozelle και τον Martin Whyte, διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι στην Κίνα κάποτε αποδέχονταν την κραυγαλέα ανισότητα, παραμένοντας αισιόδοξοι ότι με σκληρή δουλειά και ικανότητα θα μπορούσαν ακόμα να πετύχουν. Αλλά τώρα είναι πιο πιθανό να πουν ότι οι γνωριμίες και η ανατροφή  σε μια πλούσια οικογένεια είναι τα κλειδιά της επιτυχίας, διαπίστωσαν οι ακαδημαϊκοί. Αυτό ενοχλεί το Κομμουνιστικό Κόμμα, το οποίο ισχυρίζεται ότι έχει εγκαθιδρύσει μια «λαϊκή δημοκρατική δικτατορία υπό την ηγεσία της εργατικής τάξης και βασισμένη σε μια συμμαχία εργατών και αγροτών», όπως το θέτει το κινεζικό σύνταγμα.

Τα τελευταία χρόνια, ο ηγέτης της Κίνας, Xi Jinping, έχει ζητήσει μεγαλύτερες προσπάθειες για την προώθηση της κοινωνικής κινητικότητας, τονίζοντας παράλληλα την ανάγκη επίτευξης «κοινής ευημερίας».

Ελίτ

Ωστόσο, τέτοιες συζητήσεις είχαν μικρό προφανή αντίκτυπο στη διάθεση του κοινού, πέρα από το να τρομάζουν τους επιχειρηματίες και τους πλουσιότερους Κινέζους. Τον Αύγουστο, ένας χρήστης του Weibo, μιας πλατφόρμας microblogging, χρησιμοποίησε τον λογαριασμό του (με περισσότερους από 100.000 ακόλουθους) για να καταφερθεί εναντίον των μεγάλων συντάξεων που απολαμβάνει η ελίτ. «Απλοί άνθρωποι, το καταλαβαίνεις τώρα;» έγραψε. «Τα κατεστημένα συμφέροντα είναι ανέγγιχτα, δεν μπορείς καν να μιλήσεις γι’ αυτά», είπε. «Είναι όλα παράσιτα», απάντησε ένα άτομο. «Βρικόλακες», είπε ένας άλλος. «Η κοινωνική στασιμότητα χειροτερεύει», είπε ένας τρίτος. Κάποιος μάλιστα τόλμησε: «Χωρίς άλλη επανάσταση, είναι αδύνατο να επιλυθούν αυτές οι παράξενες αδικίες». Αλλά το διαδίκτυο της Κίνας λογοκρίνεται έντονα. Μέσα σε λίγες μέρες, η ανάρτηση  εξαφανίστηκε.

Κοινωνικά άκαμπτη

Γίνεται πραγματικά η Κίνα πιο κοινωνικά άκαμπτη; Οι ειδικοί συζητούν τα στοιχεία. Ένας κοινός τρόπος μέτρησης της κινητικότητας είναι εξετάζοντας αυτό που οι οικονομολόγοι αποκαλούν διαγενεακή ελαστικότητα του εισοδήματος ή IGE. Συγκρίνει τα εισοδήματα των ανθρώπων με αυτά των γονιών τους. Όσο πιο κοντά βρίσκονται, τόσο μικρότερη διαφορά είναι πιθανό να υπάρχει μεταξύ της κοινωνικής θέσης των δύο γενεών. Το IGE αντιπροσωπεύει την αναλογία σε κλίμακα από το μηδέν έως το ένα, με υψηλότερο αριθμό που υποδηλώνει λιγότερη κινητικότητα.

Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2019 από το Ινστιτούτο Οικονομικών της Εργασίας, μια δεξαμενή σκέψης στη Βόννη, διαπίστωσε ότι το IGE όσων γεννήθηκαν μεταξύ 1970 και 1980 – των νέων εργαζομένων της δεκαετίας του 1990 – ήταν 0,39. Αυξήθηκε σε 0,44 για όσους γεννήθηκαν μεταξύ 1981 και 1988. Όπως και στις πλούσιες χώρες, λένε οι συγγραφείς, η μείωση της κοινωνικής κινητικότητας πήγε χέρι-χέρι με την αυξανόμενη ανισότητα.

Το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών στην Κίνα αυξήθηκε απότομα τη δεκαετία του 1990, καθώς οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις απογειώθηκαν.

Σε ένα άλλο έγγραφο, που δημοσιεύθηκε επίσης το 2019, ο Mengjie Jin του Πανεπιστημίου Οικονομικών και Οικονομικών της Nanjing και οι συνάδελφοί του συγγραφείς δήλωσαν ότι η χώρα ήταν πιο κοινωνικά κινητική από την Αμερική, αλλά λιγότερο από τη Βρετανία, τον Καναδά και τη Γερμανία.