Ζητείται επειγόντως φρένο στον παροξυσμό του μαζικού τουρισμού

Η ανεξέλεγκτη και χωρίς κανόνες τουριστική ανάπτυξη έχει οδηγήσει σε υπερβολές, παθογένειες και αρνητικά φαινόμενα, ιδίως στους νησιωτικούς προορισμούς, που μας κρούουν τον κώδωνα κινδύνου. Ενδεικτικά αναφέρουμε:

(α) Την υπερβολική δόμηση και αλλοίωση του οικιστικού περιβάλλοντος δημοφιλών προορισμών, με κατασκευή τεράστιων, συχνά εξαμβλωματικών παραθεριστικών κατοικιών, παντελώς αταίριαστων με την κλίμακα και την οικιστική φυσιογνωμία του τόπου.

(β) Την εξάντληση της ήδη ανεπαρκούς και προβληματικής φέρουσας ικανότητας των πιο δημοφιλών τουριστικών προορισμών, με αποτέλεσμα την αδυναμία διαχείρισης των τόνων απορριμμάτων και λυμάτων, το κυκλοφοριακό χάος, την ηχορύπανση, τις διακοπές ρεύματος και τη λειψυδρία. Συχνά, τις περιόδους αιχμής, ολόκληροι οικισμοί μένουν επί ώρες ή και μέρες χωρίς νερό, τη στιγμή που λειτουργούν ανενόχλητα εκατοντάδες ή χιλιάδες ιδιωτικές πισίνες, ακόμη και σε μικρά νησιά όπου η μεγαλύτερη απόσταση από τη θάλασσα είναι μερικές εκατοντάδες μέτρα.

(γ) Την οικειοποίηση/εκμετάλλευση του δημοσίου χώρου από ιδιωτικά επιχειρηματικά συμφέροντα, σε αγαστή συνεργασία με τους τοπικούς δήμους που εισπράττουν αυξημένα τέλη. Η μεγάλη κατάχρηση προέρχεται από τα τραπεζοκαθίσματα που καταλαμβάνουν πλέον κάθε σπιθαμή ελεύθερου εδάφους, στερώντας ζωτικό χώρο από τους πεζούς, αλλά και τα παιδιά, που δεν έχουν πού να παίξουν.

(δ) Τον υπερβολικό αριθμό ημερόπλοιων και κρουαζιερόπλοιων, που συρρέουν κατά δεκάδες, σαν σύγχρονα πειρατικά, στις μικροσκοπικές (κάποτε παρθένες)  παραλίες και ξεβράζουν σε μικρούς οικισμούς χιλιάδες τουρίστες, προκαλώντας ρύπανση και συνωστισμό.

(ε) Τα κάθε είδους και μεγέθους σκάφη αναψυχής,  που κάνουν κατάληψη γραφικών όρμων και παραλιών σε περιοχές Natura, καταστρέφουν τα λιβάδια της Ποσειδωνίας με τις άγκυρές τους, ρυπαίνουν τη θάλασσα με τα καύσιμα, τα λύματα και τα σκουπίδια τους και δημιουργούν εντάσεις με τους υπόλοιπους παραθεριστές με την αλαζονική συμπεριφορά τους. Η τοπική κοινωνία ελάχιστα ωφελείται οικονομικά καθότι οι επιβάτες τους συνήθως κοιμούνται και τρώνε μέσα, τα δε  λιμενικά τέλη που καταβάλουν είναι είτε πολύ χαμηλά ή μηδενικά, εφόσον πολλοί αράζουν αρόδο.

(στ) Την αναντιστοιχία παρεχόμενων υπηρεσιών και τιμών και τα φαινόμενα αισχροκέρδειας και αρπαχτής. Η διαρκής άνοδος των τιμών οδηγεί με τη σειρά της στην αύξηση του εργατικού κόστους, τροφοδοτώντας έτσι ένα ανοδικό σπιράλ δίχως τέλος, που αντανακλάται και στο αυξημένο κόστος ζωής.

(ζ) Την αυξανόμενη παραβατικότητα, απόρροια της ελλιπούς αστυνόμευσης, αλλά και της διάχυτης αντίληψης ότι στην Ελλάδα βασιλεύει η ανομία. Προστασία σε μπαρ και νυχτερινά κέντρα, διακίνηση ναρκωτικών, «ληστρικός τουρισμός», ξεκαθάρισμα λογαριασμών μεταξύ αντιπάλων συμμοριών, φονικοί καυγάδες, είναι μερικές μόνο από τις αρνητικές συνδηλώσεις του μαζικού τουρισμού.

Οι παραπάνω παθογένειες (μεταξύ πολλών ακόμη που δεν αναφέρονται) δημιουργούν ένα δυστοπικό σκηνικό, που επιβάλλει τη λήψη άμεσων μέτρων, προτού η κατάσταση γίνει ανυπόφορη και εκδηλωθούν φαινόμενα κοινωνικού αυτοματισμού, όπως ήδη διαφαίνεται. Μέτρα σίγουρα αντιδημοφιλή, που θα θίξουν βραχυπρόθεσμα πολλά μικρά και μεγάλα συμφέροντα, αλλά απολύτως αναγκαία για να σταματήσουν τη συνεχή επιδείνωση της κατάστασης, προτού φτάσει στο σημείο δίχως επιστροφή.

Προτεινόμενα μέτρα: σε αναζήτηση του μέτρου

§  Προσωρινό πάγωμα έκδοσης νέων οικοδομικών αδειών σε κορεσμένες περιοχές. Να επιτρέπεται μόνο η αγορά παλαιών, ερειπωμένων κατοικιών, με σκοπό την αναστήλωσή τους και να επιβληθούν αισθητικά πρότυπα σε υφιστάμενες και νέες κατασκευές (αντί να χτίζει ο καθένας «ό,τι του φανεί του λωλό-Στεφανή»).

§  Ορθή διαχείριση και ανακύκλωση των απορριμμάτων στην πηγή. Συνεργασία ΟΤΑ με ιδιώτες για την αποκομιδή.

§  Πλήρης απαγόρευση της κυκλοφορίας και στάθμευσης τροχοφόρων εντός των οικισμών τους καλοκαιρινούς μήνες και εξυπηρέτηση των μεταφορικών αναγκών αποκλειστικά με ηλεκτροκίνητα οχήματα ή χειροκίνητα μέσα. Περιορισμός των ενοικιαζομένων αυτοκινήτων, κίνητρα για ηλεκτροκίνηση και ΑΠΕ.

§  Υποχρέωση των ιδιοκτητών πισινών να κατασκευάσουν δεξαμενές συλλογής του βρόχινου νερού ή να τις γεμίζουν με θαλασσινό νερό, και πλήρης απαγόρευση χορήγησης νέων αδειών σε κορεσμένες περιοχές.

§  Δραστικός περιορισμός του αριθμού των ημερόπλοιων που επισκέπτονται τα νησιά, καθώς και των ωρών παραμονής τους σε αυτά. Αυστηρός καθορισμός των παραλιών που μπορούν να προσεγγίσουν και πλήρης απαγόρευση προσέγγισης σε περιοχές Natura.

§  Σημαντική αύξηση του τέλους ελλιμενισμού των σκαφών αναψυχής, ενημέρωση κυβερνητών για τους ισχύοντες κανόνες προσόρμισης (δέσιμο κάβων, άναμμα φωτιάς) και επιβολή αυστηρών κυρώσεων σε όσους δεν συμμορφώνονται.

Είναι κατανοητό ότι η προθυμία αλλά και οι δυνατότητες των φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης και των τοπικών αρχών να μετριάσουν τις αρνητικές επιπτώσεις του μαζικού τουρισμού είναι περιορισμένες. Είναι, επίσης, αναμενόμενες αντιδράσεις του τύπου «δεν γίνονται αυτά εδώ», «δεν έχουμε προσωπικό», «θα μειωθούν τα έσοδα», «θα ξεσηκωθεί ο κόσμος»  και άλλα παρόμοια. Και όμως, υπάρχουν οι φωτεινές εξαιρέσεις μικρών νησιών όπως οι Λειψοί, η Τήλος, η Σίκινος, ο Άη-Στράτης, ή και μεγαλύτερων όπως η Άνδρος και η Ύδρα, που έχουν νοικοκυρέψει τα νησιά τους, έχουν επιβάλει περιορισμούς στην κυκλοφορία οχημάτων και στην κατάληψη του δημοσίου χώρου, και έχουν αυτονομηθεί ενεργειακά με την εξάπλωση των ΑΠΕ. Και οι επισκέπτες τούς έχουν ανταμείψει γι’ αυτό. Βούληση χρειάζεται και όραμα για το μέλλον, όχι εγκλωβισμός στη λογική του «δος ημίν σήμερον», ή «όσα φάμε κι όσα πιούμε…».

Δίχως να παραβλέπουμε τα πολλαπλά οφέλη της τουριστικής ανάπτυξης στην τοπική και εθνική οικονομία, αλλά και στην κοινωνική κινητικότητα των κατοίκων των τουριστικών περιοχών, η ανάγκη προστασίας του τουριστικού προϊόντος της Ελλάδας επιβάλλει να αντιμετωπίσουμε αποφασιστικά τις πληγές που το ταλανίζουν, πριν αυτές οδηγήσουν στην πλήρη και μη αναστρέψιμη απαξίωσή του. Γιατί καμμία οικονομική σκοπιμότητα, κανένα βραχυπρόθεσμο όφελος δεν δικαιολογούν την αδράνεια και  τη συνέχιση αυτού του παροξυσμού που υποσκάπτει το μέλλον του πιο πολύτιμου πόρου που διαθέτουμε, του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος.

Αλίκη Μουρίκη, κοινωνιολόγος