Γήρανση του πληθυσμού, ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και χρέος

Σε πρόσφατη Έκθεση επενδυτικού οίκου (Capital Economics) εκτιμήθηκε ότι η ανάπτυξη στην Ελλάδα θα είναι 2,5% το 2024, στο 2,1% το 2025 και 1,9% για το 2026. Παράλληλα εκτιμήθηκε ότι το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ θα μειωθεί στο 154% του ΑΕΠ το 2024 (152,7% του ΑΕΠ εκτιμάται στο μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα σταθερότητας), στο 145% του ΑΕΠ το 2025 (το αντίστοιχο στο μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα σταθερότητα εκτιμάται στο 146,3% του ΑΕΠ) και στο 139% του ΑΕΠ το 2026.

Όμως θα πρέπει να σημειωθεί ότι σε αυτές τις προβλέψεις δεν έχει ληφθεί υπόψη η πρόσφατη απόφαση της Eurostat να ενσωματώσει στο χρέος τους αναβαλλόμενους φόρους (δεύτερο μνημόνιο του 2012) από την οικονομική διευκόλυνση που είχαν λάβει τότε οι τράπεζες προκειμένου να συμμετάσχουν στην επαναγορά του χρέους. Οι αναβαλλόμενοι φόροι εκτιμάται ότι θα επιβαρύνουν τον δείκτη του δημόσιου χρέους κατά περίπου 6 ποσοστιαίες μονάδες αυξάνοντάς το χρέος στο 160% του ΑΕΠ από 154% που εκτιμάται για το 2024.

Σε άλλες όχι και τόσο αισιόδοξες προβλέψεις το ΔΝΤ εκτιμά ότι η μείωση του χρέους στην χώρα μας στο 138,8% του ΑΕΠ θα συντελεστεί μέχρι το 2029. Δηλαδή, τρία έτη πιο αργά από τις προβλέψεις της Capital Economics. Σε αυτές τις προβλέψεις για την βραχυπρόθεσμη (2024-2029) πορεία του χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ θα πρέπει θα ληφθεί υπόψη και η αρνητική επίπτωση που θα προκαλέσει η κορύφωση της συνταξιοδότησης των baby boomers κατά την περίοδο 2024 – 2030, όπου αναμένεται ότι θα υπερβαίνει κάθε χρόνο τις 220.000 νέες συνταξιοδοτήσεις.

Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι τα τελευταία τέσσερα έτη ο μέσος όρος των νέων συνταξιοδοτήσεων ετησίως ήταν 200.000 άτομα όταν ακόμη και κατά την περίοδο 2010 – 2015 οι νέες συνταξιοδοτήσεις ήταν περίπου στις 150.000 άτομα, ενώ μέχρι το 2010 ο μέσος όρος ήταν 110.000 νέες συνταξιοδοτήσεις ετησίως. Η συνταξιοδότηση των baby boomers, σύμφωνα με Έκθεση του World Demographic & Ageing Forum 2022, θα έχει επιπτώσεις, μεταξύ άλλων, στο εμπορικό ισοζύγιο δεδομένου, όπως έχει παρατηρηθεί ιστορικά, οι συνταξιούχοι έχουν αυξημένη ροπή προς κατανάλωση.

Η ανάπτυξη στην χώρα μας που τροφοδοτείται από την κατανάλωση σε ποσοστό 80% (ιδιωτική 70% και δημόσια 10%) και από τις επενδύσεις μόλις 14% συμβάλλει περισσότερο στην αύξηση των εισαγωγών απ’ ό,τι στην αύξηση των εξαγωγών με αποτέλεσμα την διαρθρωτική ελλειματικότητα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, η οποία ουσιαστικά αντικατοπτρίζει το παραγωγικό υπόδειγμα και την διάρθρωση της ελληνικής οικονομίας. Έτσι αυξανόμενο το ποσοστό της ιδιωτικής κατανάλωσης κατά τα επόμενα έτη λόγω της μαζικής συνταξιοδότησης των baby boomers, αναμένεται ότι θα διευρυνθεί ακόμη περισσότερο το εμπορικό έλλειμμα, το οποίο έχει αυξηθεί στο 10% του ΑΕΠ προσεγγίζοντας τα 19,3 δις ευρώ στο πρώτο επτάμηνο του 2024.

Πράγματι, στο Διάγραμμα παρατηρούμε ότι το εμπορικό ισοζύγιο για την περίοδο 2012 – 2018 παρουσίαζε κατά μέσο όρο έλλειμμα της τάξης των 9,9 δις ευρώ και την περίοδο 2019 – 2023 ο μέσος όρος του εμπορικού ελλείμματος αυξήθηκε στα 11,3 δις ευρώ, δηλαδή αύξηση κατά 14%. Παράλληλα, από το 2019 μέχρι το 2023 το εμπορικό έλλειμμα αυξήθηκε κατά 19,4%, δηλαδή από 10,8 δις ευρώ σε 12,9 δις ευρώ αντίστοιχα.

Πηγή: Eurostat, Database

Αυτή η επιδείνωση του εμπορικού ισοζυγίου λόγω των αναμενόμενων αυξημένων συνταξιοδοτήσεων της γενιάς των baby boomers, θα επιβαρύνει το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών το οποίο παρουσιάζει ήδη στο πρώτο 7-μηνο του 2024 αύξηση 5,1% σε σχέση με το ίδιο διάστημα του 2023. Βέβαια αυτό με την σειρά του θα προκαλέσει αρνητικές επιπτώσεις στην πορεία της μείωσης του δείκτη του χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ. Πράγματι, για το 2023, από τα 138 δις ευρώ ιδιωτικής καταναλωτικής δαπάνης, τα 30,8 δις ευρώ προέρχονταν από τους συνταξιούχους όταν οι συντάξεις ήταν 31,7 δις ευρώ, δηλαδή σε ποσοστό 97% οι συντάξεις έγιναν καταναλωτική δαπάνη.

Έτσι, λαμβάνοντας υπόψη την πρόσφατη έκθεση του Ageing Working Group για την συνταξιοδοτική δαπάνη στην Ελλάδα μέχρι το 2030, τον αυξημένο ρυθμό των συνταξιοδοτήσεων των baby boomers και θεωρώντας τις εξαγωγές σταθερές, τότε η αυξημένη καταναλωτική δαπάνη των συνταξιούχων, λόγω της υψηλής ροπής προς κατανάλωση που παρουσιάζουν, θα επιβαρύνει το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών κατά 0,9% ετησίως μέχρι το 2030.

Κατά συνέπεια για να μην επιβαρυνθεί το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών λόγω των αναμενόμενων αυξημένων συνταξιοδοτήσεων των baby boomers, θα πρέπει οι εξαγωγές της χώρας μας να αυξάνονται ετησίως μέχρι το 2030 με ένα ρυθμό της τάξης του 0,9% τουλάχιστον. Το εύρημα αυτό αναδεικνύει, στον βαθμό που το αφορά, την πολυσυζητημένη αναγκαιότητα αλλαγής του παραγωγικού υποδείγματος στην χώρα μας με αιχμή του δόρατος την παραγωγή αγροτικών και μεταποιητικών διεθνώς εμπορεύσιμων προϊόντων.