Ευρώπη: Σε αναζήτηση πυξίδας για την ανάπτυξη, λέει η UBS

Οι μήνες που πέρασαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση έφεραν πολλές αλλαγές, με τη γεωπολιτική αναταραχή και την αυξανόμενη οικονομική πίεση να έχουν οδηγήσει σε επανεξέταση των κύριων προτεραιοτήτων οικονομικής πολιτικής του μπλοκ. Αλλά κατά την UBS, είναι πολύ νωρίς ακόμη να δούμε ποια είναι η κατεύθυνση, όπως και η αποφασιστικότητα των ιθυνόντων.

Όπως διαπιστώνει η UBS, δύο είναι οι μεγάλες προτεραιότητες της ΕΕ: η απαλλαγή από τις εκπομπές άνθρακα και η ρύθμιση σε μια πιο διαφοροποιημένη προοπτική που λαμβάνει επίσης υπόψη την ανάγκη για την προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης και της γεωπολιτικής αυτονομίας.

UBS: Αντιδρά στις νέες κεφαλαιακές απαιτήσεις της ελβετικής κυβέρνησης

Δύο πρόσφατα γεγονότα όμως σημαίνουν ότι αυτές οι ιδέες ενδέχεται σύντομα όχι μόνο να απασχολήσουν τα «κεφάλια» της πολιτικής, αλλά θα μπορούσαν επίσης να έχουν απτό αντίκτυπο στην ευρωπαϊκή οικονομία και σε όσους επενδύουν σε αυτήν.

Πρώτον, η Ursula von der Leyen επιβεβαιώθηκε για δεύτερη πενταετή θητεία ως Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής – του σημαντικότερου θεσμικού οργάνου του μπλοκ, που ενσωματώνει τόσο νομοθετικές όσο και εκτελεστικές λειτουργίες- με εντολή να επαναπροσδιορίσει το πρόγραμμα πολιτικής της ΕΕ.

Δεύτερον, κατόπιν αιτήματος της von der Leyen, ο Mario Draghi —πρώην Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) και πρωθυπουργός της Ιταλίας— παρέδωσε μια λεπτομερή έκθεση για το μέλλον της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας, η οποία σκιαγραφεί ένα σχέδιο για το πώς μπορεί να μοιάζει αυτό το πρόγραμμα με συγκεκριμένους όρους.

Αυτή η επικείμενη εξέλιξη στην οικονομική πολιτική εγείρει πολλά ερωτήματα για τους επενδυτές, κατά την UBS.

Πρώτον, όπως με κάθε πρωτοβουλία πολιτικής, υπάρχει ένα ευρύ φάσμα τομεακών ζητημάτων που πρέπει να εξεταστούν προσεκτικά, όπως πιθανές αλλαγές στα φορολογικά κίνητρα που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τις εταιρείες με διαφορετικούς τρόπους.

Σε ένα ευρύτερο επίπεδο, ωστόσο, θέτει επίσης ένα πολύ πιο θεμελιώδες ερώτημα που βρίσκεται στην καρδιά της ελκυστικότητας της Ευρώπης ως τόπου για επενδύσεις: Μετά από χρόνια (σχεδόν) στασιμότητας, μπορεί τελικά η ήπειρος να βρει το δρόμο της προς την ανάπτυξη;

Κατανοώντας τον Ντράγκι

Για να εκτιμήσουμε πλήρως την έκθεση Ντράγκι και τις προτάσεις πολιτικής της, είναι χρήσιμο να σταθούμε στο πλαίσιο μέσα από το οποίο η έκθεση κατανοεί την οικονομική στασιμότητα της Ευρώπης: Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, όπως λέει η ιστορία, η οικονομία της Ευρώπης υστερεί έναντι αντίστοιχων χωρών όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες.

Ο κύριος μοχλός αυτής της χαμηλής απόδοσης πιστεύεται ότι είναι η αδύναμη αύξηση της παραγωγικότητας, ιδίως λόγω της ανεπαρκούς επένδυσης σε προηγμένες τεχνολογίες όπως αυτές του ψηφιακού τομέα.

Ταυτόχρονα, άλλοι παράγοντες που υποστήριξαν το οικονομικό μοντέλο της Ευρώπης φαίνεται τώρα να εξασθενούν, συμπεριλαμβανομένης της αξιόπιστης πρόσβασης σε οικονομικά προσιτή ενέργεια, του συνεχώς αυξανόμενου παγκόσμιου εμπορίου και της γεωπολιτικής σταθερότητας, που απελευθέρωσαν πόρους που διαφορετικά θα έπρεπε να δαπανηθούν για άμυνα.

Για να αντιστρέψει αυτές τις οικονομικές πιέσεις και να διασφαλίσει ότι η Ευρώπη έχει τους διαθέσιμους πόρους για να χρηματοδοτήσει το κοινωνικό της μοντέλο, ενώ παράλληλα να «πρασινίσει» την οικονομία της, ο Ντράγκι υπογραμμίζει τρεις κύριες προκλήσεις για τα επόμενα χρόνια:

• Πολιτική καινοτομίας: Με την ανταγωνιστική θέση της Ευρώπης να απειλείται από την Κίνα και τη θέση της σε τομείς προηγμένης τεχνολογίας να μειώνεται, η Ευρώπη πρέπει να διευρύνει την ικανότητα καινοτομίας της για την αύξηση της παραγωγικότητας και τη στήριξη της μακροπρόθεσμης οικονομικής ανάπτυξης.

• Ενεργειακή πολιτική: Καθώς οι τιμές της ενέργειας εξακολουθούν να είναι σημαντικά υψηλότερες στην ΕΕ από ό,τι σε άλλες μεγάλες οικονομίες, το μπλοκ θα πρέπει να ακολουθήσει έναν οδικό χάρτη για την απαλλαγή από τις εκπομπές άνθρακα που να μειώνει τις τιμές της ενέργειας και να λειτουργεί σε συνδυασμό με μια βιομηχανική στρατηγική για να διασφαλίσει ότι οι ευρωπαϊκές εταιρείες δεν βρίσκονται σε μειονεκτική θέσης στη διεθνή σκηνή.

• Πολιτική ασφαλείας: Η γεωπολιτική αυτονομία, υποστηρίζεται, αποτελεί προϋπόθεση για βιώσιμη ανάπτυξη. Σε έναν γεωπολιτικά πιο εύθραυστο κόσμο, η Ευρώπη πρέπει επομένως να ενισχύσει τις επενδύσεις της στην άμυνα και να αυξήσει την ανθεκτικότητά της στις εξωτερικές απειλές.

Σε αναζήτηση λύσεων

Δεν είναι, φυσικά, πολύ δύσκολο να εντοπίσουμε ζητήματα με την πρόσφατη αναπτυξιακή εμπειρία της Ευρώπης και να επισημάνουμε τα εμπόδια που μπορεί να βρεθούν, αναφέρει η UBS.

Η πιο σημαντική πρόκληση έγκειται στην εξεύρεση ρεαλιστικών λύσεων που μπορούν να έχουν απτό αντίκτυπο στην οικονομική δυναμική. Και εδώ βλέπουμε τη σημαντικότερη συμβολή της έκθεσης, και όπου οι επενδυτές θα μπορούσαν να δουν τη μεγαλύτερη κίνηση τα επόμενα χρόνια, ακόμα κι αν χρειάζεται χρόνος για να υλοποιηθεί.

Σε γενικές γραμμές, η έκθεση παρουσιάζει δύο σειρές λύσεων για να θεραπεύσει τα δεινά της Ευρώπης: τη δημοσιονομική πολιτική και τη ρυθμιστική μεταρρύθμιση.

Η πρώτη λύση είναι να αφιερωθούν περισσότεροι πόροι στους τρεις τομείς της καινοτομίας, της ενέργειας και της ασφάλειας, εμπνευσμένες από πρωτοβουλίες όπως ο νόμος για τη μείωση του πληθωρισμού (IRA) στις ΗΠΑ.

Παραδείγματα αυτής της προσέγγισης περιλαμβάνουν την παροχή περισσότερης οικονομικής στήριξης σε τομείς έντασης ενέργειας, τη μείωση των φόρων στην ηλεκτρική ενέργεια για τη μείωση των τιμών και τη δαπάνη περισσότερων για τη θεμελιώδη έρευνα.

Όσον αφορά το μέγεθος ενός δυνητικού δυναμικού δαπανών, ο Ντράγκι αναφέρει ελάχιστες επενδυτικές ανάγκες 750 δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως (4,5% του ΑΕΠ της ΕΕ27), το οποίο είναι αρκετά μεγάλο, αλλά το βάρος θα επιμεριζόταν τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα.

Πέρα από τη δαπάνη περισσότερων χρημάτων, η έκθεση περιέχει επίσης ένα ευρύ φάσμα προτάσεων για τη μεταρρύθμιση της πλευράς της προσφοράς της οικονομίας. Αυτά είναι επίσης δομημένα σύμφωνα με τα θέματα της καινοτομίας, της ενέργειας και της ασφάλειας, αλλά συνοδεύονται από ένα ευρύ σύνολο προτάσεων που στοχεύουν στη στήριξη της οικονομίας σε πολλούς τομείς.

Αυτές περιλαμβάνουν μεταρρυθμίσεις στο χρηματοπιστωτικό σύστημα για να συμβάλουν στην αύξηση των απαιτούμενων επενδύσεων, στη διακυβέρνηση της ΕΕ για την απλούστευση της νομοθεσίας και τη μείωση του ρυθμιστικού φόρτου για τις εταιρείες και στην πολιτική ανταγωνισμού για την προσαρμογή νέων τρόπων με τους οποίους οι επιχειρήσεις ενδέχεται να χρειαστεί να συνεργαστούν σε μια οικονομία που επικεντρώνεται ανθεκτικότητα και καινοτομία

Αν και οι ιδέες για μεταρρύθμιση είναι πάρα πολλές για να περιγραφούν λεπτομερώς, είναι διδακτικό να αναφερθούν ορισμένα παραδείγματα κατά την UBS.

Όσον αφορά την ενεργειακή μετάβαση, η έκθεση Ντράγκι προτείνει τη μετακύλιση του χαμηλότερου οριακού κόστους παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις με την τόνωση της μεγαλύτερης χρήσης των συμφωνιών αγοράς ενέργειας (PPA) και των συμβάσεων για διαφορά (CfD).

Υποστηρίζει επίσης την επιλεκτική χρήση των δασμών για την προστασία των ευρωπαϊκών εταιρειών «καθαρής τεχνολογίας» από τον ανταγωνισμό που θεωρείται αθέμιτος, όπως με την πρόσφατη εισαγωγή δασμών στα κινεζικά ηλεκτρικά οχήματα.

Για να επιταχυνθεί η καινοτομία, η έκθεση ζητά ένα καλύτερο περιβάλλον χρηματοδότησης για τις νεοφυείς επιχειρήσεις διευρύνοντας την απήχηση για εισαγωγή στις ευρωπαϊκές χρηματιστηριακές αγορές της ευρωπαϊκής οικονομίας, τη δημιουργία και τη διοχέτευση περισσότερων συνταξιοδοτικών αποταμιεύσεων και να καταστήσει πιο ελκυστική για τους ιδιώτες να επενδύσουν σε νεοφυείς επιχειρήσεις .

Όσον αφορά την ασφάλεια, η έκθεση προτείνει την επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης για την αξιοποίηση εγχώριων πηγών κρίσιμων πρώτων υλών, όπως το λίθιο στην Πορτογαλία, και την προώθηση μιας εξωτερικής οικονομικής πολιτικής αφιερωμένης στην εξασφάλιση πρόσβασης σε κρίσιμα υλικά.

Αλλαγή παιχνιδιού για την Ευρώπη;

Ο εκτεταμένος χαρακτήρας αυτών των προτάσεων καθιστά δύσκολη την πλήρη εκτίμηση των πιθανών συνεπειών τους, όμως κατά την UBS. Σε γενικές γραμμές, ωστόσο, είναι χρήσιμο να το δούμε ως πλαίσιο πολιτικής για τη βελτίωση όσων (κυρίως) ήδη κάνει η Ευρώπη, παρά ως μια γενική αλλαγή στην οικονομική στρατηγική ή τη θεσμική δομή της Ευρώπης.

Συγκεκριμένα, η έκθεση δεν απαιτεί χαλάρωση των υφιστάμενων περιβαλλοντικών στόχων ή αλλαγή στη σχέση μεταξύ της ΕΕ και των κρατών μελών. Αυτό σημαίνει επίσης ότι τουλάχιστον αρχικά, το μεγαλύτερο μέρος της αλλαγής που έρχεται θα πρέπει να γίνει στοχευμένα —δηλαδή σε επίπεδο κλάδου— αντί να αλλάξει την τροχιά της συνολικής οικονομίας, εκτιμά η UBS.

UBS: Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για αυτήν την άποψη

Πρώτον, ενώ η δημοσιονομική πολιτική είναι πιθανώς η πιο αποτελεσματική πρόταση της έκθεσης, φαίνεται επίσης να είναι από τις λιγότερο εφικτές. Η συντριπτική πλειονότητα των δημόσιων δαπανών στην Ευρώπη πραγματοποιείται σε εθνικό ή υποεθνικό επίπεδο, όχι στην ΕΕ.

Καθώς οι κυβερνήσεις βρίσκονται υπό πίεση να μειώσουν τα ελλείμματά τους μετά την επανεισαγωγή των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ, είναι δύσκολο να δούμε πώς μπορούν να χρηματοδοτηθούν οι προτεινόμενες δαπάνες, κατά την UBS.

Η έκθεση περιέχει ορισμένες ιδέες σχετικά με αυτό το σημείο, όπως ο επαναπροσδιορισμός προτεραιοτήτων των υφιστάμενων δαπανών, η δυνατότητα μετατροπής του χρέους που λήγει από το πρόγραμμα «NextGenerationEU» και η έκδοση μεγαλύτερου χρέους σε επίπεδο ΕΕ για τη χρηματοδότηση διακρατικών έργων.

Ωστόσο, μεμονωμένα, αυτές οι προτάσεις φαίνονται ανεπαρκείς για να καλύψουν τις επενδυτικές ανάγκες. Επιπλέον, ορισμένα είναι απίθανο να βρουν υποστήριξη από όλα τα κράτη μέλη, όπως η έκκληση για αύξηση του χρέους σε επίπεδο ΕΕ.

Δεύτερον, ενώ η έκθεση περιέχει πολλές ιδέες που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη βελτίωση των συνθηκών σε διάφορα μέρη της οικονομίας, όπως η μείωση των τιμών της ενέργειας για τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές, εξακολουθούν να υπάρχουν άλλοι περιορισμοί.

Συγκεκριμένα, η δημογραφική πίεση και η διαθεσιμότητα εργατικού δυναμικού θα μπορούσαν να δημιουργήσουν σημαντικούς περιορισμούς στην οικονομία της Ευρώπης. Υπάρχουν ορισμένες προτάσεις για την αύξηση της προσφοράς εργατικού δυναμικού και τη βελτίωση της κατάρτισης, όπως ένα σύστημα θεωρήσεων για εργαζόμενους με τεχνολογικές δεξιότητες και καλύτερη εναρμόνιση των πιστοποιήσεων σε ολόκληρη την ΕΕ, αλλά ακόμη και αν εφαρμοστούν πλήρως, ενδέχεται να δυσκολευτούν να αντισταθμίσουν τις αρνητικές επιπτώσεις που έχει η προβλεπόμενη συρρίκνωση στον ενεργό πληθυσμό, κατά την εκτίμηση της UBS.

Και, ίσως το πιο σημαντικό, μένει να δούμε ποιες προτάσεις θα μπορέσουν να βρουν επαρκή υποστήριξη από τα κράτη μέλη για να ενσωματωθούν στην ευρωπαϊκή νομοθετική διαδικασία και να επιτύχουν το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα.

Η έκθεση Ντράγκι θυμίζει προηγούμενες προσπάθειες για την αναμόρφωση της οικονομίας της Ευρώπης—υπενθυμίζεται η Στρατηγική της Λισαβόνας για να γίνει η ΕΕ «η πιο ανταγωνιστική και δυναμική οικονομία της γνώσης στον κόσμο» μεταξύ 2000 και 2010 και η επακόλουθη στρατηγική Ευρώπη 2020 για «έξυπνη , βιώσιμη ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς»—η οποία, ως επί το πλείστον, αγωνίστηκε να αναζωογονήσει τις αναπτυξιακές επιδόσεις της Ευρώπης.

Προτεραιότητες της νέας Επιτροπής

Αυτό δεν σημαίνει ότι η έκθεση Ντράγκι δεν θα αφήσει κανένα σημάδι στην πολιτική της ΕΕ ή στην οικονομία. Κατά την ανάθεση στρατηγικών προτεραιοτήτων στους νέους συναδέλφους της στην Επιτροπή, η von der Leyen βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στις συστάσεις της έκθεσης, προτείνοντας ότι το έργο της Επιτροπής θα κινηθεί με την ανάλυσή της.

Μεταξύ της μακράς λίστας στόχων, τόνισε επίσης ορισμένα από τα κύρια ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπίσει η ΕΕ εντός των πρώτων εκατό ημερών της νέας διοίκησης (η οποία είναι πιθανό να επιβεβαιωθεί τις επόμενες εβδομάδες).

Η πιο αξιοσημείωτη μεταξύ αυτών των προτεραιοτήτων είναι η πρόταση μιας «Καθαρής Βιομηχανικής Συμφωνίας», η οποία περιλαμβάνει την υποβολή σχεδίου δράσης για μείωση των τιμών της ενέργειας, διοχέτευση επενδύσεων σε υποδομές και βιομηχανία ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και επιτάχυνση των σχετικών διαδικασιών σχεδιασμού, διαγωνισμών και αδειοδότησης.

Δεδομένου του πρώιμου σταδίου στο οποίο βρίσκονται πολλές από αυτές τις προτάσεις, θα χρειαστεί χρόνος για να συμβεί οποιαδήποτε αλλαγή, κατά την UBS. Αυτό σημαίνει επίσης ότι είναι πιθανόν ακόμη πολύ νωρίς για τις αγορές να βγάλουν ισχυρά συμπεράσματα σχετικά με το νέο πρόγραμμα πολιτικής της ΕΕ.

Και, όπως αναφέρθηκε, ελλείψει περαιτέρω στοιχείων, η UBS δηλώνει προσεκτική σχετικά με τον αντίκτυπο που θα έχουν οποιεσδήποτε πιθανές αλλαγές πολιτικής στο ευρύτερο οικονομικό περιβάλλον.