Μέση Ανατολή: Είναι στα πρόθυρα ενός «πετρελαϊκού πολέμου»;

Διάχυτη είναι η ανησυχία τις τελευταίες ημέρες  για το ενδεχόμενο το Ισραήλ να «χτυπήσει» τον ενεργειακό τομέα του Ιράν, ενισχύοντας τους φόβους ότι μια τέτοια κλιμάκωση στη Μέση Ανατολή θα μπορούσε να απειλήσει τις παγκόσμιες προμήθειες πετρελαίου.

Οι τιμές του πετρελαίου κατέγραψαν τη μεγαλύτερη εβδομαδιαία άνοδό τους τα τελευταία δύο χρόνια. Το Brent, το παγκόσμιο σημείο αναφοράς για το πετρέλαιο, διαπραγματευόταν πάνω από τα 78 δολάρια το βαρέλι την Παρασκευή, σημειώνοντας άνοδο άνω του 9% σε σχέση με την περασμένη Παρασκευή, μετά από ένα αιχμηρό τετραήμερο ράλι…

Το σκεπτικό είναι σαφές: οποιαδήποτε ισραηλινή επίθεση θα έπληττε τις εξαγωγές των 1,7 εκατομμυρίων βαρελιών ημερησίως της Τεχεράνης θα είχε συνέπειες για τις παγκόσμιες αγορές ενέργειας, ενώ οποιαδήποτε ιρανικά αντίποινα στοχεύουν αντίπαλους εξαγωγείς πετρελαίου στη Μέση Ανατολή θα προκαλούσε ακόμη μεγαλύτερη αναστάτωση.

Ένας τέτοιος ανεξέλεγκτος κύκλος επιθέσεων θα πυροδοτούσε σημαντική άνοδο των τιμών στον μαύρο χρυσό, αναζωπυρώνοντας τον πληθωρισμό και βλάπτοντας την παγκόσμια οικονομία εβδομάδες πριν από τις εκλογές στις ΗΠΑ.

Παρά τις δυσοίωνες αυτές εκτιμήσεις ωστόσο, αναλυτές εκτιμούν ότι υπάρχουν κάποιοι παράγοντες που καταδεικνύουν ότι η αγορά έχει μία κάποια ανθεκτικότητα.

Citigroup: Πόσο τρομάζουν πιθανά ισραηλινά αντίποινα την αγορά πετρελαίου

Η Μέση Ανατολή και απάντηση του Ισραήλ

Όπως γράφουν σε ανάλυσή τους οι Financial Times,  το Ισραήλ συζητά το ενδεχόμενο επιδρομών κατά της βιομηχανίας πετρελαίου και φυσικού αερίου του Ιράν με τους συμμάχους του στις ΗΠΑ, καθώς εξετάζει την πιθανή του απάντηση στην εκτόξευση 180 πυραύλων προς το Ισραήλ από την Τεχεράνη αυτή την εβδομάδα.

Υπενθυμίζεται ότι τον περασμένο Απρίλιο, όταν το Ιράν εξαπέλυσε επίθεση με πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη στο Ισραήλ, η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου απάντησε με χτύπημα σε ιρανική αεροπορική βάση. Τότε καμία πλευρά δεν επιδίωξε περαιτέρω κλιμάκωση.

Αυτή τη φορά, ωστόσο, οι αναλυτές προέβλεψαν μια πιο επιθετική ισραηλινή απάντηση, στοχεύοντας πιθανώς τη βασική βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου του Ιράν.

Το πιο σημαντικό κομμάτι της ενεργειακής υποδομής της Ισλαμικής Δημοκρατίας είναι η εξαγωγική εγκατάσταση του νησιού Kharg

«Έχω την αίσθηση ότι η απάντηση θα είναι πολύ μεγαλύτερη από τον Απρίλιο», ανέφερε στους FT ο Μπομπ ΜακΝάλι, ιδρυτής της Rapidan Energy Group και πρώην σύμβουλος ενέργειας του προέδρου των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους.

Η Ουάσιγκτον αναμένεται να προτρέψει το Ισραήλ να περιορίσει τα χτυπήματά του στην ενεργειακή υποδομή του Ιράν. Ωστόσο, το Ισραήλ βλέπει τον ενεργειακό τομέα ως το «ΑΤΜ για τον άξονα των αντιστασιακών ομάδων», υπογράμμισε η Helima Croft, επικεφαλής στρατηγικής εμπορευμάτων στην RBC Capital Markets και πρώην αναλύτρια της CIA, αναφερόμενη στο δίκτυο των μαχόμενων ομάδων που υποστηρίζονται από το Ιράν στην περιοχή.

Ποιες τοποθεσίες θα μπορούσε να πλήξει το Ισραήλ στο Ιράν;

Το πιο σημαντικό κομμάτι της ενεργειακής υποδομής της Ισλαμικής Δημοκρατίας είναι η εξαγωγική εγκατάσταση του νησιού Kharg, περίπου 25 χιλιόμετρα από τη νότια ακτή του Ιράν, η οποία διαχειρίζεται περίπου το 90% των αποστολών αργού.

«Υπάρχει μεγάλος κίνδυνος για το νησί Kharg, το οποίο είναι ουσιαστικά το νευρικό σύστημα του ιρανικού τομέα πετρελαίου», δήλωσε η Croft.

Πετρελαιοφόρα που βρίσκονταν κοντά στο Kharg έχουν εγκαταλείψει την περιοχή μετά την πυραυλική επίθεση του Ιράν στο Ισραήλ, δήλωσε ο Samir Madani, διευθύνων σύμβουλος του TankerTrackers.com. Υπογράμμισε μάλιστα, ότι δημόσια ομάδα δεξαμενόπλοιων του Ιράν «φαίνεται ότι φοβάται μια επικείμενη επίθεση από το Ισραήλ», προσθέτοντας ότι δεν έχει παρατηρηθεί ποτέ άλλοτε τέτοια «ολονύκτια εκκένωση».

Κατά τη διάρκεια του πολέμου Ιράν-Ιράκ τη δεκαετία του 1980, η Βαγδάτη απείλησε να καταστρέψει τις εγκαταστάσεις του Kharg και στόχευσε τα τάνκερ που αναχωρούσαν από τον τερματικό σταθμό.

Οι άλλοι στόχοι στη Μέση Ανατολή

Εναλλακτικοί, λιγότερο σημαντικοί ενεργειακοί στόχοι θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν το διυλιστήριο Abadan – το οποίο αντιπροσωπεύει το 17 % της ικανότητας διύλισης του Ιράν και το 13% βενζίνης του, σύμφωνα με αναλυτές της Kpler – και τον τερματικό σταθμό πετρελαίου Mahshahr. Θα μπορούσαν επίσης να στοχοποιηθούν μεγάλοι αγωγοί και αποθήκες κοντά στο Hormozgan.

Ένα ισραηλινό χτύπημα κατά της  ελάσσονος πετρελαϊκής υποδομής του Ιράν θα μπορούσε να προκαλέσει προσωρινή απώλεια παραγωγής έως και 450.000 b/d, εκτιμά η Citi. Αλλά μια επίθεση στο Kharg θα οδηγούσε σε πολύ μεγαλύτερη, πιο ευρεία απώλεια έως και 1,5 εκατ. b/d, ή περίπου 1,4% της παγκόσμιας κατανάλωσης.

Σε αντίποινα, το Ιράν και οι σύμμαχοί του θα μπορούσαν να προσπαθήσουν να διεθνοποιήσουν τη σύγκρουση χτυπώντας ενεργειακές επιχειρήσεις σε ολόκληρη την περιοχή

Το χτύπημα σε διυλιστήρια αντί σε κοιτάσματα πετρελαίου ή τερματικούς σταθμούς εξαγωγής μπορεί να έχει μικρότερο αντίκτυπο στην τιμή του πετρελαίου ή ακόμη και να την οδηγήσει σε πτώση, καθώς το Ιράν θα είχε περισσότερο αργό για να πουλήσει στο εξωτερικό.

Η απάντηση του Ιράν

Σε αντίποινα, το Ιράν και οι σύμμαχοί του θα μπορούσαν να προσπαθήσουν να διεθνοποιήσουν τη σύγκρουση χτυπώντας ενεργειακές επιχειρήσεις σε ολόκληρη την περιοχή, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων αμερικανικών εταιρειών ή αμερικανικών συμμάχων στον Κόλπο. Οποιεσδήποτε τέτοιες κινήσεις, προειδοποίησαν οι αναλυτές, θα πυροδοτούσαν μια σημαντική κλιμάκωση.

«Ο κίνδυνος είναι ότι δεν πρόκειται πλέον για περιορισμένη σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν. Υπάρχει τώρα ένα μεγάλο τόξο αβεβαιότητας», δήλωσε ο Daniel Yergin, βραβευμένος με Πούλιτζερ ιστορικός ενέργειας.

Οι FT θυμίζουν ότι το 2019, οι ΗΠΑ κατηγόρησαν το Ιράν για μια επίθεση με πυραύλους και drone στις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις Khurais και Abqaiq της Σαουδικής Αραβίας, οι οποίες επηρέασαν προσωρινά περισσότερο από το ήμισυ της παραγωγής αργού του βασιλείου. Το Ιράν κατηγορήθηκε επίσης για δύο επιθέσεις δολιοφθοράς σε δεξαμενόπλοια στον Κόλπο εκείνη τη χρονιά.

Ωστόσο, η βελτίωση των σχέσεων του Ριάντ με την Τεχεράνη έκτοτε καθιστά σχεδόν απίθανο η Σαουδική Αραβία να είναι «στην κορυφή της λίστας των ιρανικών αντιποίνων», δήλωσε η Croft του RBC. Οι δύο χώρες βρίσκονται σε συνεχή επαφή από τότε που η επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου προκάλεσε ένα κύμα περιφερειακών εχθροπραξιών.

Το Ιράν θα μπορούσε αντ’ αυτού να πιέσει τις διάφορες ομάδες που είναι στο πλευρό του να εντείνουν τις επιθέσεις σε πετρελαιοφόρα, διαταράσσοντας τον εφοδιασμό. Οι αντάρτες Χούθι στην Υεμένη επιτίθενται εδώ και μήνες σε εμπορικά πλοία στην Ερυθρά Θάλασσα, λέγοντας ότι οι επιθέσεις είναι υπέρ της Χαμάς και των Παλαιστινίων.

Το ακραίο σενάριο για τη Μέση Ανατολή

Σε ένα «πιο ακραίο» σενάριο, σύμφωνα με τον Τζέισον Μπόρντοφ, επικεφαλής του Κέντρου Παγκόσμιας Ενεργειακής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, θα διακοπτόταν η κυκλοφορία μέσω του Στενού του Ορμούζ, τη θαλάσσια λωρίδα από την οποία διέρχεται ένα στα πέντε βαρέλια παγκόσμιας κατανάλωσης αργού ημέρα.

Οποιαδήποτε προσπάθεια να κλείσει το στενό θα επηρεάσει τις εξαγωγές του ίδιου του Ιράν, κάτι που σύμφωνα με τους αναλυτές το καθιστά απίθανο. «Πιστεύω ότι είναι ένα γεγονός χαμηλής πιθανότητας που θα ήταν δύσκολο να εφαρμοστεί, ακόμη κι αν το ήθελε το Ιράν», είπε ο Μπόρντοφ.

Ο αντίκτυπος στις τιμές του πετρελαίου

Τα γεγονότα αυτής της εβδομάδας τάραξαν τις αγορές μετά από μια σχετική ηρεμία, με την υποτονική ζήτηση από την Κίνα να επιβαρύνει τις τιμές. Το αργό πετρέλαιο Brent, το παγκόσμιο σημείο αναφοράς, έχει αυξηθεί κατά 8% αυτή την εβδομάδα σε σχεδόν 78 δολάρια το βαρέλι.

Εάν η σύγκρουση παραμείνει περιορισμένη σε αεροπορικές επιδρομές που δεν πλήττουν τις ενεργειακές υποδομές, οι τιμές του Brent είναι απίθανο να ανέβουν πάνω από τα 85 δολάρια το βαρέλι, δήλωσε ο Henning Gloystein του Eurasia Group.

Ωστόσο, οι επιτυχείς ισραηλινές επιθέσεις κατά των ιρανικών πετρελαϊκών περιουσιακών στοιχείων «σχεδόν σίγουρα θα ωθήσουν τις τιμές πάνω από τα 85 δολάρια το βαρέλι και πιθανώς στα 100 δολάρια», είπε. «Μόνο εάν υπάρξουν μεγάλα ιρανικά αντίποινα που θα επηρέαζαν σοβαρά τη ναυτιλία μέσω του Ορμούζ, το Brent πιθανότατα θα ανέβαινε πολύ ψηλότερα».

Τα δυτικά έθνη διατηρούν επίσης σημαντικά στρατηγικά αποθέματα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να περιορίσουν τις αυξήσεις στις τιμές

Αναλυτές της Citi είπαν ότι μια επιτυχημένη προσπάθεια να πληγούν τα στενά του Ορμούζ, αν και απίθανη, θα οδηγήσει σε αύξηση της τιμής «πολύ πέρα ​​από τα προηγούμενα υψηλά ρεκόρ», έστω και για περιορισμένη περίοδο. Το υψηλό όλων των εποχών του Brent ήταν 147,50 δολάρια το βαρέλι το 2008.

Οποιοδήποτε άλμα στις τιμές του αργού θα αυξήσει τελικά στο κόστος της βενζίνης, το οποίο θα μπορούσε να επηρεάσει τις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ τον Νοέμβριο.

Τι θα μπορούσε να σταθεροποιήσει την αγορά;

Δύο χρόνια περικοπών στην παραγωγή από τους παραγωγούς του ΟΠΕΚ+ —ιδιαίτερα της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων— σημαίνει ότι το καρτέλ έχει περισσότερα από 5 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα, η οποία θα μπορούσε να επιστραφεί εάν διακοπεί ξαφνικά η ιρανική προσφορά.

«Αυτό είναι ένα καθησυχαστικό μαξιλάρι που πρέπει να έχουμε στην αγορά καθώς περνάμε σε αυτήν την πολύ επικίνδυνη κατάσταση», δήλωσε η Ann-Louise Hittle, αντιπρόεδρος για τις αγορές πετρελαίου στη Wood Mackenzie.

Τα δυτικά έθνη διατηρούν επίσης σημαντικά στρατηγικά αποθέματα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να περιορίσουν τις αυξήσεις στις τιμές.

Η απελευθέρωση στρατηγικών αποθεμάτων, με πρωτοβουλία των ΗΠΑ, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία βοήθησε στη μείωση των τιμών το 2022. Όμως τα αμερικανικά αποθέματα βρίσκονται τώρα στα χαμηλότερα επίπεδά τους από τη δεκαετία του 1980.

Η Κίνα, ο προορισμός για το σύνολο σχεδόν του πετρελαίου του Ιράν, έχει δημιουργήσει τα αποθέματά της, τα οποία μπορεί να βοηθήσουν στην εξομάλυνση οποιασδήποτε διακοπής του εφοδιασμού.