H απραξία της Ευρωπαϊκής Ενωσης σε άλλη μια κρίση

Μερικές φορές, αναρωτιόμαστε γιατί η Ευρωπαϊκή Ενωση φαίνεται να λειτουργεί στο κενό, φαινομενικά ανίκανη να κατανοήσει τη σχέση της με τον υπόλοιπο κόσμο. Η βία μαίνεται στη Μέση Ανατολή και η προοπτική ενός ολοκληρωτικού πολέμου, μετά την τελευταία πυραυλική επίθεση του Ιράν στο Ισραήλ, αυξάνεται μέρα με τη μέρα. Ωστόσο, ο πυρήνας της πολιτικής κοινότητας της Ευρώπης δεν αντιδρά.

Εσωτερικά, η πολιτική σκόνη καταλαγιάζει μετά τις ευρωεκλογές του Ιουνίου και ένας νέος πενταετής κύκλος ξεκινά στις Βρυξέλλες. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν επιστρέφει για δεύτερη θητεία ως πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Τα θέματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν – από το κλίμα μέχρι την τεχνολογία – είναι πολλά.

Το ανανεωμένο κύμα εθνικιστικού λαϊκισμού στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, την Ολλανδία και τώρα την Αυστρία έχει προκαλέσει ρήγματα στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, όπου οι κυβερνήσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης λαμβάνουν τις αποφάσεις. Νέες και ενισχυμένες ακροδεξιές ομάδες δημιουργούνται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ωστόσο, μέχρι στιγμής, η κατεύθυνση της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ενωσης όσον αφορά τις ευρωπαϊκές σχέσεις με την παγκόσμια Δύση και την Ανατολή είναι συνεκτική. Μόνο όταν αναλογιστούμε τι βρίσκεται νότια της Ευρωπαϊκής Ενωσης στον χάρτη, βλέπουμε πως η θέση της Ευρώπης είναι ιδιαίτερα δύσκολη και της δημιουργεί ακινησία.

Δεν ήταν πάντα έτσι. Μόλις πριν από μία δεκαετία, η Ευρωπαϊκή Ενωση έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμεσολάβηση της πυρηνικής συμφωνίας του Ιράν. Τώρα, απουσιάζει από τις προσπάθειες αποτροπής ενός περιφερειακού πολέμου στη Μέση Ανατολή, με εξαίρεση την (αποτυχημένη) προσπάθεια της Γαλλίας, μαζί με τις ΗΠΑ, να μεσολαβήσουν για κατάπαυση του πυρός μεταξύ του Ισραήλ και της Χεζμπολάχ. Ελάχιστα γίνονται ή ακόμη και εξετάζονται για τη βελτίωση των σχέσεων της Ευρωπαϊκής Ενωσης με τον παγκόσμιο Νότο. Αυτό αντανακλά μια ευρύτερη τάση προς μια πιο κλειστή και ξενοφοβική Ευρώπη που απειλεί να μεταμορφώσει θεμελιωδώς το ευρωπαϊκό εγχείρημα.

Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν διορίζει νέο επίτροπο για τη Μεσόγειο, αλλά αυτό φαίνεται ουσιαστικά περιορισμένης εμβέλειας δεδομένου του (απολύτως απαραίτητου) διορισμού ενός επιτρόπου που θα είναι υπεύθυνος για την επέκταση του μπλοκ. Εκτός από τη διαχείριση εξαιρετικά προβληματικών μεταναστευτικών συμφωνιών με μερικά κράτη της Βόρειας Αφρικής και ίσως την αγορά μερικών ακόμη τέτοιων συμφωνιών τα επόμενα χρόνια, δεν είναι σαφές ποια είναι στην πραγματικότητα η πολιτική της Ευρώπης απέναντι στη Βόρεια Αφρική. Μέχρι στιγμής, η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει υποσχεθεί πολλά και έχει πράξει λίγα. Επίσης, φαίνεται να αγνοεί την κατακραυγή σε πολλές χώρες του παγκόσμιου Νότου για τα προστατευτικά αποτελέσματα της νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπως ο μηχανισμός προσαρμογής για τον άνθρακα και ο εμβληματικός κανονισμός για την αποψίλωση των δασών. Και τα δύο μέτρα έχουν μια υγιή εσωτερική λογική. Ωστόσο, συζητήθηκαν και εγκρίθηκαν χωρίς εξωτερική διαβούλευση, με δυνητικά καταστροφικές επιπτώσεις για αρκετές χώρες της Αφρικής, της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής.

Ολα αυτά συμβαίνουν ενώ δεν διαφαίνεται τέλος στην καταστροφή της Γάζας. Η βία αυξάνεται στη Δυτική Οχθη και το Ισραήλ έχει προχωρήσει σε ολοκληρωτικό πόλεμο εναντίον του Λιβάνου (και ίσως του Ιράν). Επειτα από μήνες διχασμού σχετικά με το ζήτημα της κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα, η Ευρωπαϊκή Ενωση συμφωνεί ότι πρέπει να υπάρξει, αλλά σχεδόν κανένα μέλος δεν είναι διατεθειμένο να κάνει κάτι για αυτό – για παράδειγμα, αναστέλλοντας τις πωλήσεις όπλων στο Ισραήλ. Θα υπάρχει ακόμη λιγότερη όρεξη για κάτι τέτοιο υπό το πρίσμα της άμεσης αντιπαράθεσης μεταξύ Ισραήλ και Ιράν.

Στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, όπου η συντριπτική πλειοψηφία των χωρών υποστήριξε ψήφισμα που απαιτεί τη συμμόρφωση του Ισραήλ με το διεθνές δίκαιο στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη, η εικόνα της Ευρώπης ήταν για άλλη μια φορά θλιβερή: 13 χώρες ψήφισαν υπέρ, 12 απείχαν και δύο – η Ουγγαρία και η Τσεχία – καταψήφισαν. Ξανά και ξανά, δίνεται η ευκαιρία στην Ευρώπη να γυρίσει σελίδα και να αρχίσει να ανοικοδομεί τη φήμη της στον παγκόσμιο Νότο. Σε κάθε στροφή, χάνει την ευκαιρία.