Tο φάντασμα χαμηλού πληθωρισμού επιστρέφει και στοιχειώνει την ευρωζώνη

Η αδύναμη οικονομική ανάπτυξη της Ευρωζώνης και οι υποτονικές αυξήσεις των τιμών καταναλωτή έχουν εγείρει ανησυχίες ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα μπορεί να αντιμετωπίζει την απειλή πολύ χαμηλού και όχι υπερβολικού πληθωρισμού, προειδοποιούν οικονομολόγοι.

Η προοπτική μιας περιόδου περιορισμένων αυξήσεων στις τιμές είναι μια απότομη ανατροπή από τα πρόσφατα ιστορικά επίπεδα υψηλού πληθωρισμού , τα οποία ανάγκασαν την ΕΚΤ να ωθήσει τα επιτόκια στο επίπεδο ρεκόρ του 4% τον Σεπτέμβριο του 2023.

Οι υπεύθυνοι χάραξης νομισματικής πολιτικής θα συναντηθούν αυτή την Πέμπτη και αναμένεται ευρέως να μειώσουν τα επιτόκια . Αφού προηγουμένως δεν περίμεναν μείωση μέχρι τον Δεκέμβριο, οι επενδυτές θεωρούν πλέον μια μείωση κατά 25 μονάδες βάσης στο 3,25% ως δεδομένη.

Η περικοπή του Οκτωβρίου θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια σειρά ταχύτερων και απότομων μειώσεων στο κόστος δανεισμού σε μια προσπάθεια να σταματήσει ο πληθωρισμός να υποχωρεί επίμονα κάτω από τον στόχο, είπαν οικονομολόγοι. Οι χρηματοπιστωτικές αγορές στοιχηματίζουν τώρα ότι η ΕΚΤ θα μειώσει τα επιτόκια σε μόλις 1,7% μέχρι το δεύτερο εξάμηνο του επόμενου έτους. Τον Σεπτέμβριο, ο ετήσιος πληθωρισμός μειώθηκε στο 1,8% , τοποθετώντας τον κάτω από τον μεσοπρόθεσμο στόχο του 2% της ΕΚΤ για πρώτη φορά σε περισσότερα από τρία χρόνια.

«Η αποφυγή μιας πτώσης σε προ Covid επίπεδα [του πληθωρισμού κάτω του 2%] θα είναι μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της ΕΚΤ», δήλωσε ο Jens Eisenschmidt, επικεφαλής οικονομολόγος για την Ευρώπη στη Morgan Stanley, ο οποίος μέχρι το 2022 εργαζόταν στην ΕΚΤ. Προβλέπει ότι το βασικό επιτόκιο της διευκόλυνσης καταθέσεων της ΕΚΤ θα έχει μειωθεί στο μισό στο 1,75% έως τον Δεκέμβριο του 2025, αλλά πρόσθεσε: «Είναι πολύ πιθανό αυτό το επίπεδο να μην είναι το τέλος [του κύκλου χαλάρωσης]».

Ιστορικά, ο πολύ χαμηλός πληθωρισμός ήταν μεγαλύτερο πρόβλημα για την ΕΚΤ από ό,τι ο υψηλός. Στους 93 από τους 120 μήνες έως τον Ιούλιο του 2021, όταν ξεκίνησε η πρόσφατη άνοδος των τιμών καθώς η ζήτηση ανέκαμψε κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ο πληθωρισμός ήταν χαμηλότερος από τον στόχο της ΕΚΤ. Ο στόχος του 2% μπήκε εκείνο το καλοκαίρι.

Αντικατέστησε έναν πιο συντηρητικό στόχο να είναι ο πληθωρισμός «κάτω, αλλά κοντά στο 2%». Για να σταματήσει η περαιτέρω πτώση του πληθωρισμού, η ΕΚΤ ξεκίνησε μια αντισυμβατική νομισματική πολιτική, διογκώνοντας τον ισολογισμό της μέσω αγορών ομολόγων και ωθώντας τα βασικά της επιτόκια σε αρνητικό έδαφος.

Οι μικρές πιέσεις στις τιμών αυξάνουν τον κίνδυνο πτώσης σε αποπληθωριστικό έδαφος, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει έναν αυτοενισχυόμενο καθοδικό κύκλο καθώς οι καταναλωτές αναβάλλουν τις αγορές ενώ το συρρικνούμενο εισόδημα καθιστά δυσκολότερη την αποπληρωμή του χρέους. Το να ξεπεράσουν τον αποπληθωρισμό μπορεί να είναι πολύ πιο δύσκολο για τις κεντρικές τράπεζες από το να χαλιναγωγήσουν τον πληθωρισμό.

Προς το παρόν, οι τελευταίες εκτιμήσεις του προσωπικού της ΕΚΤ προβλέπουν ότι ο ετήσιος πληθωρισμός θα φτάσει τον στόχο του 2% το τέταρτο τρίμηνο του 2025 και θα παραμείνει πολύ πάνω από αυτό το επίπεδο κατά τους πρώτους εννέα μήνες του έτους.

Ωστόσο, οι αξιωματούχοι της κεντρικής τράπεζας ανησυχούσαν ότι η πρόβλεψη, η οποία δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο, μπορεί να είναι πολύ ρόδινη ακόμη και πριν από τη δημοσίευση του ετήσιου πληθωρισμού 1,8 τοις εκατό του μήνα. Σύμφωνα με τα πρακτικά της συνεδρίασης του Σεπτεμβρίου, οι ρυθμιστές των επιτοκίων σημείωσαν ότι «ο κίνδυνος υποβάθμισης του στόχου γινόταν πλέον μη αμελητέος».

Ο Γιάννης Στουρνάρας, διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, δήλωσε αυτή την εβδομάδα τα πιο πρόσφατα στοιχεία «υποδηλώνουν ότι ίσως φτάσουμε στο 2% το πρώτο τρίμηνο του 2025».

Αυτό συμβαίνει παρά την αναμενόμενη προσωρινή άνοδο στους τίτλους μέχρι το τέλος του έτους. Λόγω μιας στατιστικής ιδιορρυθμίας, η σύγκριση σε ετήσια βάση τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο θα διαστρεβλωθεί ανοδικά, καθώς οι τιμές του πετρελαίου τους τελευταίους μήνες του περασμένου έτους μειώθηκαν προσωρινά.

Αλλά η ΕΚΤ «θα το δει» είπε ο Μπιλ Ντάιβινεϊ, επικεφαλής μακροοικονομικής έρευνας της ABN Amro.

Καθώς οι αυξήσεις των μισθών στις κορυφαίες οικονομίες της Ευρωζώνης ανταποκρίνονται με χρονική υστέρηση στην περασμένη άνοδο του πληθωρισμού, οι αριθμοί του μετρούμενου πληθωρισμού το επόμενο έτος αναμένεται επίσης να είναι υψηλότεροι από ό,τι θα έδειχνε η πιο αδύναμη υποκείμενη οικονομική δυναμική, είπε ένα άτομο που γνωρίζει τη σκέψη ενός μέλους του διοικητικού συμβουλίου.

«Βραχυπρόθεσμα, οι αδύναμες προοπτικές ανάπτυξης είναι ο πιο κρίσιμος παράγοντας, αλλά ο κίνδυνος υποτίμησης [του στόχου για τον πληθωρισμό 2 τοις εκατό] είναι ήδη μέρος της εξίσωσης», είπε το άτομο.

Η πρόεδρος της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι η κεντρική τράπεζα θα λάβει υπόψη της την αυξανόμενη εμπιστοσύνη ότι ο μεσοπρόθεσμος στόχος της ΕΚΤ για τον πληθωρισμό ήταν σε κοντινή απόσταση, μια παρατήρηση που αύξησε τις προσδοκίες των επενδυτών για μείωση των επιτοκίων.

Ωστόσο, ο Sebastian Dullien, διευθυντής έρευνας του Ινστιτούτου Μακροοικονομικής Πολιτικής που εδρεύει στο Ντίσελντορφ, είπε ότι η ασθενής ανάπτυξη και η απότομη πτώση του πληθωρισμού υποδηλώνουν ότι η ΕΚΤ «ενεργεί πολύ αργά [στην προσαρμογή των επιτοκίων] για άλλη μια φορά», προσθέτοντας ότι η ανάλυση της κεντρικής τράπεζας για τους παράγοντες του πληθωρισμού ήταν «ελαττωματική».

Ο Ντάλιεν υποστήριξε ότι η πληθωριστική άνοδος μεταξύ 2021 και 2023 ήταν προσωρινή που οφείλεται σε υψηλότερες τιμές ενέργειας και στα σημεία συμφόρησης στην εφοδιαστική αλυσίδα παρά σε θεμελιώδη αύξηση της ζήτησης. Είπε ότι η ΕΚΤ αύξησε υπερβολικά τα επιτόκια, βλάπτοντας μια οικονομία που έχει ήδη πληγεί από τη χαμηλή παραγωγικότητα, τις χλιαρές επενδύσεις και τη γήρανση του πληθυσμού.

«Η υπερβολικά περιοριστική νομισματική πολιτική επιδείνωσε ορισμένα από τα διαρθρωτικά ζητήματα», πρόσθεσε ο Ντάλιεν.