Το βραβείο Νόμπελ επαναφέρει στο επίκεντρο την παγκόσμια ανισότητα

Reuters Breakingviews

Η επιτροπή Νόμπελ επανέφερε τα φώτα της δημοσιότητας στις παγκόσμιες ανισότητες. Η απονομή του υψηλού κύρους βραβείου Οικονομίας στους Ντάρον Ατζέμογλου , Σάιμον Τζόνσον και Τζέιμς Α. Ρόμπινσον αποτελεί μία υπενθύμιση ότι οι εισοδηματικές ανισότητες μεταξύ και εντός των εθνών είναι εξίσου σημαντικές με την κλιματική αλλαγή, την «επανάσταση» της τεχνητής νοημοσύνης και τις γηράσκουσες κοινωνίες.

Είναι μια πολύ αναγκαία κλήση αφύπνισης. Το 20% των πλουσιότερων χωρών του κόσμου είναι τώρα περίπου 30 φορές πλουσιότερο από το φτωχότερο 20%, σημείωσε η Βασιλική Σουηδική Ακαδημία Επιστημών. Και το χάσμα παραμένει, παρόλο που οι φτωχές χώρες έχουν γίνει πλουσιότερες.

Οι νέοι νικητές του Νόμπελ παρείχαν πειστικές αποδείξεις για το γιατί εμφανίζονται και επιμένουν οι ανισότητες μεταξύ των εθνών. Τα ευρήματά τους, τα οποία αναλύονται στο «Why Nations Fail», το βιβλίο του 2012 των Ατζέμογλου και Ρόμπινσον, είναι ότι οι θεσμοί και η πολιτική είναι το κλειδί.

Τα συμπεράσματα του βιβλίου – που υποστηρίζονται από εντυπωσιακά εμπειρικά στοιχεία που κυμαίνονται από την αρχαία Ρώμη έως τις σύγχρονες Nogales, μια πόλη που χωρίζεται μεταξύ της Αριζόνα και του Μεξικού – είναι ότι οι «θεσμοί χωρίς αποκλεισμούς» κάνουν τις χώρες πλουσιότερες. Η δημοκρατία, το κράτος δικαίου και η προστασία των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας διακρίνουν αυτά τα συστήματα από «εξορυκτικές» ρυθμίσεις όπου μια μικρή άρχουσα τάξη κατέχει τους περισσότερους πόρους και τον πλούτο.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, αυτά τα συστήματα είναι ζωντανά και καλά. Το φτωχότερο μισό του παγκόσμιου πληθυσμού κατείχε μόλις το 2% του παγκόσμιου πλούτου το 2021, ενώ το πλουσιότερο 10% ήλεγχε το 76% σύμφωνα με την Παγκόσμια Έκθεση Ανισότητας. Ομολογουμένως, το χάσμα μεταξύ του μέσου εισοδήματος στο πλουσιότερο 10% των χωρών και εκείνων στο φτωχότερο 50% έχει μειωθεί από περισσότερες από 50 φορές το 1980 σε λιγότερο από 40 πρόσφατα, αλλά εξακολουθεί να είναι τεράστιο. Και η ανισότητα στο εσωτερικό των χωρών έχει σχεδόν διπλασιαστεί την ίδια περίοδο.

Ο Ατζέμογλου, ο οποίος όπως ο Τζόνσον διδάσκει στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης, και ο Ρόμπινσον, ο οποίος είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο, δυσκολεύτηκαν να εξηγήσουν γιατί ορισμένες χώρες με λιγότερο δημοκρατικά συστήματα, όπως η Σιγκαπούρη και η Κίνα, έχουν γίνει πολύ πλουσιότερος.

Ωστόσο, το βραβείο Νόμπελ τους θα εστιάσει εκ νέου την προσοχή σε ένα θέμα που κινδυνεύει να επισκιαστεί από άλλες παγκόσμιες προκλήσεις –όπως η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και η δημογραφική ωρολογιακή βόμβα του ανεπτυγμένου κόσμου– και εξελίξεις όπως η άνοδος της τεχνητής νοημοσύνης, την οποία έχει επικρίνει ο Ατζέμογλου.

Η βράβευσή τους όμως είναι σημαντική και για έναν άλλο λόγο. Οι προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ τον επόμενο μήνα θα μπορούσαν να πιέσουν μερικά από τα δημοκρατικά θεμέλια της μεγαλύτερης οικονομίας του κόσμου. Πολύ πιο επίκαιρο, λοιπόν, για να επιβραβεύσει η επιτροπή Νόμπελ την έρευνα που υπογραμμίζει τη σημασία των ισχυρών θεσμών.