Sotheby’s: Πουλάει μια μπανάνα κολλημένη σε τοίχο για… $1 εκατ.

Όλη η τέχνη είναι υποκειμενική, ανοιχτή σε ερμηνείες και στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στο προσωπικό γούστο. Ωστόσο, το έργο του Μαουρίτσιο Κατελάν «The Comedian» [Ο Κωμικός], βασικά μια ώριμη μπανάνα κολλημένη στον τοίχο με ταινία duct tape, άφησε όλους με ανοιχτό το στόμα όταν παρουσιάστηκε το 2019.

Και δεν ήταν ίσως το ίδιο το έργο, όσο το γεγονός ότι πουλήθηκε και μάλιστα για $120.000 τότε, που άφησε το φιλότεχνο κοινό έκθαμβο και τους μη-μυημένους να μέμφονται και να περιγελούν την εικαστική κοινότητα.

UBS: Οι πλουσιότεροι αγοραστές έγιναν πιο επιφυλακτικοί απέναντι στα έργα τέχνης

Και δεν ήταν μόνο αυτό, αλλά όλοι αισθάνθηκαν ότι εξαπατήθηκαν, γιατί μια άλλη μπανάνα επίσης κολλημένη με κολλητική ταινία σε έναν τοίχο και αυτή πουλήθηκε επίσης για 120.000 δολάρια.

Τώρα, ο οίκος Sotheby’s βγάζει την περίφημη «μπανάνα» στο σφυρί για 1-1,5 εκατομμύρια δολάρια.

Κάτι σαπίζει στον τοίχο

Και καλά πως γίνεται να δώσεις έστω και $120.000 για μια μπανάνα που τελικά θα σαπίσει (και ενδεχομένως θα λερώσει και τον τοίχο); Σύμφωνα με το Μουσείο Guggenheim, κάθε αγορά του «Comedian» συνοδεύεται από πιστοποιητικό γνησιότητας και οδηγίες για τον τρόπο εγκατάστασης ή έκθεσης του, καθώς και ότι ούτε η γνήσια μπανάνα ούτε η γνήσια κολλητική ταινία αποτελούν μέρος της αγοράς.

Ουσιαστικά, όσοι πλήρωναν εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια τα έδιναν για την «ιδέα» της μπανάνας και της κολλητικής ταινίας η οποία ήταν αναπόσπαστο μέρος της δημιουργίας του έργου.

Η έννοια του παραλογισμού, ή ντανταϊσμού, του υπερρεαλισμού, στην τέχνη δεν είναι κάτι καινούργιο. Όπως κάθε πρωτοετής στην Ιστορία της Τέχνης γνωρίζει, το έργο «Fountain» [σιντριβάνι] του Μαρσέλ Ντυσάν του 1917, το οποίο ήταν απλά ένα αναποδογυρισμένο βιομηχανικά κατασκευασμένο πορσελάνινο ουρητήριο υπογεγραμμένο με ψευδώνυμο, αποτελεί τρόπον τινά προοίμιο του έργου του Κατελάν.

Στον κατάλογο της δημοπρασίας, που θα λάβει χώρα στις 20 Νοεμβρίου στην Νέα Υόρκη, ο Sotheby’s  αναφέρεται στο Erased de Kooning του Ρόμπερτ Ράουσενμπεργκ του 1953, όταν ο καλλιτέχνης παραμόρφωσε το έργο ενός άλλου για να ξεθεμελιώσει τις έννοιες της καλλιτεχνικής πρωτοτυπίας, στον καρχαρία σε φορμαλδεΰδη του Ντέμιαν Χιρστ το 1991 και στο Love is in the Bin, του Banksy το οποίο καταστράφηκε αφού πουλήθηκε στην αίθουσα πωλήσεων του Sotheby’s το 2018, για να δικαιολογήσουν την αξία του καλλιτεχνήματος του Κατελάν.

Στην πρώτη παρουσίαση του έργου, όταν η έκθεση ήταν γεμάτη, ένας άντρας πήγε και έφαγε την μπανάνα.

Αλλά οποιοσδήποτε μπορεί να το αντιγράψει σε οποιονδήποτε τοίχο, ακόμη και στο σπίτι του. Αλλά αυτό το έργο θεωρείται conceptual art – εννοιολογική τέχνη. Στην πρώτη παρουσίαση του έργου, όταν η έκθεση ήταν γεμάτη, ένας άντρας πήγε και έφαγε την μπανάνα. Με τεράστια άνεση, πήγε στο έργο, άρπαξε την μπανάνα από τον τοίχο και έφαγε μια μεγάλη μπουκιά.

Δεν ήταν κάποιος τυχαίος, αλλά ο καλλιτέχνης performance Ντέιβιντ Ντατούνα. Εξήγησε τις ενέργειές του στο Instagram: «Art performance υπό εμού. Λατρεύω τα έργα τέχνης του Μαουρίτσιο Κατελάν και μου αρέσει πολύ αυτή η εγκατάσταση. Είναι πολύ νόστιμη».

Γιατί… έφαγε την μπανάνα;

Αργότερα όταν ρωτήθηκε από την Vogue γιατί το έκανε απάντησε:  «Ήταν ένα μεγάλο ερωτηματικό για όλους μας – μπορεί αυτή η μπανάνα να είναι έργο τέχνης; Το ίδιο πράγμα με τον Ντυσάν πριν από 100 χρόνια. Με την απόδοσή μου έβαλα το ερωτηματικό μου μετά το δικό του ερωτηματικό. Αυτό είναι απλώς ένα παιχνίδι μεταξύ δύο καλλιτεχνών».

Έφαγε την μπανάνα. Αλλά επίσης όπως είπε: «Εννοιολογικά, έφαγα την έννοια της μπανάνας».

Όταν ρωτήθηκε τι γεύση είχε απάντησε: «Είχε την γεύση $120.000. Ήταν νόστιμη».

Οπότε τίθεται το ερώτημα: Εάν κάποιος αντιγράψει το περί ου ο λόγος έργο αυτό θα αποτελεί πλαστογραφία ή παραχάραξη αν δεν πει ότι είναι έργο του Κατελάν; Αν το αποκαλέσει απλά «Έμπνευση από το Comedian» ή «Μπανάνα σε Τοίχο Λευκό» μπορεί να έρθει όποιος δώσει στον Sotheby’s  1 εκατομμύριο δολάρια να τον μηνύσει;

Θα ήταν κάτι ενδιαφέρον και μια τέτοια δίκη θα είχε το δικό της κεφάλαιο  στην Ιστορία του Ντανταϊσμού, καθώς η νομική θα έπρεπε να ασχοληθεί και να νομολογήσει για μια εντελώς αφηρημένη και παράλογη έννοια.

Από την άλλη, ίσως το ιδιοφυϊές της μπανάνας του Κατελάν είναι ότι μας κλείνει το μάτι ότι όλη η σύγχρονη τέχνη είναι κατά κάποιο τρόπο μια παραπομπή στο παραμύθι «Τα νέα ρούχα του βασιλιά», όπου οι πλούσιοι πείθονται να ξοδέψουν τεράστια ποσά για κάτι εντελώς ανύπαρκτο.