Μπόνους δόμησης: Πόλεμος επιχειρημάτων στο ΣτΕ για τους νέους κανονισμούς

Τη συνταγματικότητα ή μη των «μπόνους» δόμησης του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού (ΝΟΚ) θα κρίνει το ΣτΕ, αξιολογώντας τα επιχειρήματα όλων των πλευρών που έχουν ήδη υποβληθεί.

Ήδη, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας απέστειλε την περασμένη εβδομάδα το νομικό «οπλοστάσιο» που ετοίμασε για τον τελικό γύρο της αναμέτρησης στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ).

Πρόκειται για τη μελέτη η οποία τεκμηριώνει τα επιχειρήματα υπέρ της ανάγκης διατήρησης των «ευεργετημάτων» που δίνουν έξτρα… μπόι και τετραγωνικά στα κτίρια και απαντά στις αιτιάσεις της άλλης πλευράς, δηλαδή των δήμων, των επιστημονικών φορέων και πολιτών,  στη μεγάλη δίκη που διεξάγεται στην Ολομέλεια του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου, τη σημαντικότερη των τελευταίων δεκαετιών για το μέλλον των ελληνικών πόλεων.

Μπόνους δόμησης – ΣτΕ: Τα σενάρια για τα ακίνητα, αν θεωρηθούν παράνομα

Στόχος είναι οι ανώτατοι δικαστές να έχουν τα πλήρη στοιχεία για την υπόθεση πριν εκδώσουν την απόφασή τους, η οποία αναμένεται πριν τα τέλη του έτους. Στη δίκη έχουν ενοποιηθεί τέσσερις υποθέσεις προσφυγής κατά οικοδομικών αδειών που εκδόθηκαν κάνοντας χρήση των κινήτρων του ΝΟΚ, στις οποίες το Ε΄ Τμήμα του ΣτΕ έθεσε θέματα αντισυνταγματικότητας  αλλά, λόγω της σοβαρότητάς τους, τις παρέπεμψε στην Ολομέλεια του Δικαστηρίου.

Στη μελέτη-έκθεση των 506 σελίδων του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) που υποβλήθηκε την περασμένη Δευτέρα στο ΣτΕ, η  15μελής διεπιστημονική ομάδα υποστηρίζει ότι τα «κίνητρα» δόμησης που προσφέρει ο ΝΟΚ απαντούν στις σημερινές προκλήσεις προσαρμογής της πόλης στην κλιματική αλλαγή και στην ανάγκη ενεργειακής μετάβασης, όπως έκαναν και οι προηγούμενοι τέσσερις κανονισμοί (1929, 1955,  1973,  1985) για την εποχή που ίσχυσαν.

Τι νέο έφερε ο ΝΟΚ το 2012;  Με σειρά διατάξεων, δόθηκε, υπό τη μορφή κινήτρου, η δυνατότητα αύξησης των τετραγωνικών και του ύψους των κτιρίων με παράλληλη απόσυρση παλιών ενεργοβόρων κτιρίων για τη δημιουργία κλιματικά ουδέτερων πόλεων και μείωση της κάλυψης γης για την  απελευθέρωση επιφανείας εδάφους με απόδοση ιδιόκτητης γης σε δημόσια χρήση. Η έκθεση του ΥΠΕΝ – υλοποιήθηκε έπειτα από απαίτηση του ΣτΕ – στηρίζει τα «μπόνους» του ΝΟΚ, εκφράζοντας ωστόσο παράλληλα επιφυλάξεις ως προς τη συνδυαστική χρήση ορισμένων κινήτρων τα οποία μπορεί να αλλοιώσουν τη φυσιογνωμία μιας γειτονιάς, θέση που αποτελεί επιχείρημα και της άλλης πλευράς.

Μπόνους δόμησης: Κίνητρα για κτίρια χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης

Καταρχάς, τα μέλη της διεπιστημονικής ομάδας του ΥΠΕΝ τάσσονται υπέρ των κινήτρων που δίνονται για την κατασκευή κτιρίων χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης (άρθρο 25 του ΝΟΚ). Κι αυτό διότι για τη λήψη του «μπόνους» αύξησης συντελεστή δόμησης κατά 10% θα πρέπει, όπως επισημαίνουν, να επιτευχθεί στο κτίριο μείωση κατά 66% στην κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας.  Από τα αποτελέσματα της σύγκρισης της ενεργειακής κατανάλωσης,  που παρουσιάζει η ομάδα του ΥΠΕΝ, μεταξύ ενός νέου κτιρίου που καλύπτει τις ελάχιστες απαιτήσεις του υφιστάμενου Κανονισμού Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων (ΚΕΝΑΚ) και ενός άλλου ιδιαίτερα υψηλής ενεργειακής απόδοσης (όπως απαιτεί το  άρθρο 25) προκύπτει πολύ σημαντικό ενεργειακό και περιβαλλοντικό όφελος.

Ειδικότερα, ανάλογα με την κλιματική ζώνη κάθε περιοχής και το σύστημα θέρμανσης του κτιρίου, η εξοικονόμηση  κυμαίνεται από 22 κιλοβατώρες έως 47,7 κιλοβατώρες ανά τετραγωνικό μέτρο τον χρόνο. Δηλαδή για μια πολυκατοικία 1.000 τετραγωνικών η εξοικονόμηση πρωτογενούς ενέργειας για την πιο κρύα κλιματική ζώνη (Δ’) υπολογίζεται στις 39.900 κιλοβατώρες που αντιστοιχεί περίπου στην ενέργεια που θα παρήγαγε ένα φωτοβολταϊκό σύστημα ισχύος 28 κιλοβάτ. Όσο για τη η μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO₂) θα ήταν περίπου 12,2 τόνοι τον χρόνο  που ισοδυναμεί με όσο απορροφάται από περίπου 483 δέντρα ή όσο εκλύουν ετησίως περίπου 12 αυτοκίνητα νέας τεχνολογίας.

Στόχος είναι οι ανώτατοι δικαστές να έχουν τα πλήρη στοιχεία για την υπόθεση πριν εκδώσουν την απόφασή τους, η οποία αναμένεται πριν τα τέλη του έτους.

Η μάχη για τα «μπόνους»

Ο ΝΟΚ δίνει επίσης δικαίωμα έξτρα δόμησης ή ύψους με αντάλλαγμα τη μείωση της κάλυψης του κτιρίου (άρθρο 10) αυξάνοντας τον κοινόχρηστο χώρο στον πυκνό πολεοδομικό ιστό και τις υπαίθριες ζώνες ανάμεσα στα γειτονικά κτίρια.  Επιπλέον, όπως υποστηρίζουν οι μελετητές, η κατασκευή φυτεμένου δώματος ή στέγης, στο μεγαλύτερο τμήμα της  επιφάνειας των κτιρίων συμβάλλει στη βελτίωση του αστικού περιβάλλοντος  ενώ η χρήση κατά 50% του ισόγειου ενός κτιρίου ή  ημιυπαίθριου χώρου για στάθμευση οχημάτων (άρθρο 15) στην αποσυμφόρηση των δρόμων.

Ωστόσο, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το συμπέρασμα της επιστημονικής ομάδας του ΥΠΕΝ ως προς τη συνδυαστική χρήση των άρθρων 10 και 15. Όπως επισημαίνεται στη μελέτη, θα πρέπει να ελέγχεται αυστηρά και, εφόσον κριθεί σκόπιμο, να περιορίζεται από τη Διοίκηση και από ειδικές οδηγίες εφαρμογής κανονιστικού περιεχομένου. «Ο έλεγχος θα πρέπει να εξετάζει αναλυτικά αν οι μελετητικές προτάσεις συνάδουν με τη φυσιογνωμία και τον χαρακτήρα της περιοχής στην οποία το κτίριο θα κατασκευαστεί, και εάν μπορεί να οδηγήσουν  σε ακραία διαφοροποίηση ως προς το ύψος και τον όγκο του κτιρίου αλλοιώνοντας έτσι έντονα την εικόνα της πόλης  και επιβαρύνοντας τη διαβίωση των κατοίκων», αναφέρεται χαρακτηριστικά.

Επίσης, οι συντάκτες της έκθεσης εφιστούν την προσοχή ως προς τη χρήση του υπογείου και των επεκτάσεών του κάτω από την πρασιά για χώρους στάθμευσης (άρθρο 17) και προτείνουν να συστηματοποιηθούν οι οδηγίες προς τις αρμόδιες αρχές ώστε να μην περιορίζει τη δυνατότητα φύτευσης μεγάλων δέντρων και να  εξετάζεται εάν είναι ευμενέστερη  η τοποθέτηση στοιχείων νερού στο προκήπιο σε σχέση με την επιφάνεια εδάφους που χάνεται, η οποία απορροφά όμβρια ύδατα.

Από την πλευρά της η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ) στο υπόμνημά της προς το ΣτΕ, αναφέρει ότι τα κίνητρα του ΝΟΚ χρησιμοποιούνται διαρκώς από μηχανικούς και ιδιώτες με συνέπεια τη «πρωτοφανή επιβάρυνση των όρων διαβίωσης των δημοτών της χώρας και του οικιστικού περιβάλλοντος λόγω της δόμησης, κατά σαφή παρέκκλιση από τα ειδικά πολεοδομικά καθεστώτα που ισχύουν ανά την επικράτεια». Μάλιστα, κάνουν ειδική αναφορά στο μεγάλο πρόγραμμα «Κων. Διοξιάδης» που τρέχει ανά τη χώρα για την ολοκλήρωση του πολεοδομικού σχεδιασμού, επισημαίνοντας ότι «η προσπάθεια θα νοθευτεί τα μέγιστα από την ανέγερση, στο μεταξύ, των σχεδιαζόμενων κτιριακών όγκων, δυνάμει των επίμαχων διατάξεων του ΝΟΚ».

Ρυθμίσεις για την αρχιτεκτονική ελευθερία

Όσον αφορά στο άρθρο 11 του ΝΟΚ που εξαιρεί κλειστούς εξώστες (έρκερ), αρχιτεκτονικές προεξοχές, πατάρια, σοφίτες κλπ. από τις προσμετρώμενες επιφάνειες στον συντελεστή δόμησης, οι μελετητές του ΥΠΕΝ επισημαίνουν ότι  τα συγκεκριμένα στοιχεία  ενισχύουν την αρχιτεκτονική δημιουργία, ενώ ειδικά για τον μη υπολογισμό στη δόμηση των   κλιμακοστασίων υπογραμμίζουν ότι «δίνει τη δυνατότητα δημιουργίας ποιοτικών χώρων μεγαλύτερων διαστάσεων, όχι απλά  λειτουργικών χώρων που καλύπτουν τις ελάχιστες απαιτούμενες διαστάσεις».

Σε κάθε περίπτωση, η επιστημονική ομάδα του υπουργείου επισημαίνει ότι «η Διοίκηση οφείλει να εντοπίζει, κατά τακτά χρονικά διαστήματα, πιθανώς σε βάθος χρόνου πενταετίας, αδυναμίες του συστήματος, αν τυχόν υπάρχουν, κατόπιν μελέτης των εμφανιζόμενων “ατυχών” παραδειγμάτων εφαρμογής του νόμου και να βελτιώνει τη διαδικασία οδηγιών και προδιαγραφών εφαρμογής».

Πάντως, όπως υπογραμμίζεται στη μελέτη του ΥΠΕΝ οριζόντιες ρυθμίσεις κινήτρων για περιβαλλοντικές και ενεργειακές αναβαθμίσεις κτιρίων ισχύουν και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες (Γερμανία, Γαλλία, Αυστρία, Ισπανία, Ελβετία και περιοχές της Ιταλίας). Οι παρεκκλίσεις που εισάγονται στους όρους δόμησης στα παραδείγματα άλλων κρατών που εξετάστηκαν φτάνουν το 30%, ενώ σε εξαιρετικές περιπτώσεις  έως το 50% (π.χ. σε συνδυασμό με κοινωνικές κατοικίες όπως στη Γαλλία).