Ακρίβεια: Το όπλο με τις συμφωνίες κυρίων στη 40ετή μάχη για τις τιμές 

Πριν από μερικές εβδομάδες στις συζητήσεις που είχαν –  ανεπισήμως – ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Ανάπτυξης κ. Σωτήρης Αναγνωστόπουλος με τους εκπροσώπους της βιομηχανίας, δηλαδή τον ΣΕΒΤ, και του λιανεμπορίου, δηλαδή της συνδέσμου σούπερ μάρκετ, παρουσιάστηκε εμπλοκή. Αντικείμενο των συζητήσεων ήταν να προχωρήσουν σε μειώσεις τιμών οι προμηθευτές και πάνω σ΄ αυτές τις μειώσεις να προσθέσουν ένα ακόμη ποσοστό οι λιανέμποροι, έτσι ώστε το ποσοστό της μείωσης να κάνει την αγορά ενός προϊόντος … ενδιαφέρουσα! 

Οι συζητήσεις βρέθηκαν όμως σε αδιέξοδο. Αν η υπόθεση προχωρούσε με βάση τις συζητήσεις τότε θα είχαμε μία επανάληψη, σε πιο περιορισμένη όμως μορφή, της πρακτικής που εκ του συρμού έχει αποκληθεί «συμφωνία κυρίων». Και σ΄ αυτή την περίπτωση «παραμόνευε» η … Επιτροπή Ανταγωνισμού! Τελικά βρέθηκε λύση και το project προχώρησε. Όμως η πρακτική της «συμφωνίας κυρίων», που έχει ένα ιστορικό βάθος περίπου 40 χρόνων και εφαρμόστηκε κατ΄ επανάληψη από διάφορες κυβερνήσεις, κατά τεκμήριο του ΠΑΣΟΚ, «σκαλώνει» πλέον σοβαρά στη νομοθεσία περί ανταγωνισμού!

Ακρίβεια: Οι 35 εταιρείες που έχουν μπει στο μικροσκόπιο για τις τιμές

Η περίοδος της σκληρής διατίμησης

Flash back. Στη δεκαετία του 1980 η αγορά διανύει ακόμη την περίοδο της «σκληρής διατίμησης». Καθορισμένο ποσοστό κέρδους στην χονδρική πώληση και καθοριζόμενη λιανική τιμή! Ένα σύστημα που έλκει την προέλευση από την πρώτη μεταπολεμική περίοδο. Οι συνέπειες εκτός των άλλων ήταν το «καπέλο» στην τιμή, που ο χονδρέμπορος επέβαλε – «μαύρο» φυσικά – στον λιανέμπορο. Ήταν η εποχή κυριαρχούσε ακόμη το παντοπωλείο – μπακάλικο – στην αγορά και οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ είχαν αρχίσει να κερδίζουν έδαφος, αλλά όχι με την δυναμική της επόμενης δεκαετίας.

Στις 26 Οκτωβρίου του 1985, με υπουργό Εθνικής Οικονομίας τον κ. Κώστα Σημίτη τίθεται σε εφαρμογή το πρώτο διετές πρόγραμμα σταθεροποίησης της ελληνικής οικονομίας. Λαμβάνονται «δρακόντεια» μέτρα για τον περιορισμό των εισαγωγών και την βελτίωση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Ήταν η διετία των «χρηματικών προκαταβολών» 40% και 80%. Δηλαδή για να γίνει η εισαγωγή ενός προϊόντος έπρεπε ο εισαγωγέας να προκαταβάλει στην Τράπεζα της Ελλάδος το 40% ή το 80% του αντιτίμου της εισαγωγής για ένα εξάμηνο. Πανικός στην αγορά. Κι όχι μόνο μεταξύ των εισαγωγέων – τότε άλλαξε όλο το τοπίο του εισαγωγικού εμπορίου. Κι η αγορά, όπως είπαμε βρίσκεται σε καθεστώς διατίμησης.

Υπουργός Εμπορίου είναι ο βουλευτής της Α΄ Θεσσαλονίκης κ. Νίκος Ακριτίδης, τον οποίο τον διαδέχθηκε ο Γιώργος Κατσιφάρας και ακολούθησε μία σύντομη περίοδος περίπου 100 ημερών με τον Βασίλη Σαραντίτη. Κι επόμενος ήταν ο κ. Παναγιώτης Ρουμελιώτης. Οι υπουργοί άλλαζαν – σύνηθες φαινόμενο στις κυβερνήσεις του Ανδρέα Παπανδρέου – αλλά ο γενικός γραμματέας του υπουργείου, ο μετέπειτα τραπεζίτης, κ. Μιχάλης Σάλλας ήταν αμετακίνητος! Τότε, λοιπόν, το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης αποφάσισε να προχωρήσει με «λελογισμένο τρόπο» στην απελευθέρωση των τιμών.

Και εγένετο η «συμφωνία κυρίων»

Αν όμως αυτό το έκανε «μια κι έξω» τότε θα λειτουργούσε ο μηχανισμός του «συμπιεσμένου ελατηρίου» κι ο πληθωρισμός ήταν ήδη υψηλά θα γινόταν δυσθεώρητος! Αυτή την εποχή και στις συζητήσεις μεταξύ των υπουργών και κυβερνητικών παραγόντων, αλλά στελεχών της αγοράς, «γεννήθηκε» η τακτική των «συμφωνιών κυρίων»!

Προέβλεπε τότε – κατά περίπτωση – την κατάργηση ή την αύξηση του χονδρεμπορικού κέρδους και αντί του προσδιορισμού της λιανικής τιμής, την μετάταξη του προϊόντος ή των προιόντων στην κατηγορία του καθορισμένου ποσοστού κέρδους. Αυτή η ευνοική εξέλιξη για τις επιχειρήσεις όμως είχε ένα τίμημα, δεν θα έπρεπε να αυξήσουν τις λιανικές τιμές πάνω από μία αύξηση που – ατύπως – συνομολογούνταν μεταξύ του υπουργείου Εμπορίου και των επιχειρήσεων ενός κλάδου.

Η πρακτική των «συμφωνιών κυρίων» επανήλθε αρκετές φορές στο πολιτικό προσκήνιο σε περιόδους πληθωριστικού κινδύνου

Και για τον «φόβο των Ιουδαίων» υπήρχε και ο μηχανισμός ελέγχου από το υπουργείο. Παράλληλα και κρυφίως οι «συμφωνίες» που δημοσίως ανακοινώνονταν, εξυπηρετούσαν κι ένα άλλο σχέδιο, που είχε σχέση με την Στατιστική Υπηρεσία. Σε πρώτη φάση απελευθερώνονταν – έστω μ΄ αυτό τον περιορισμένο τρόπο – οι τιμές προϊόντων που είχαν περιορισμένη επίπτωση στη διαμόρφωση του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή. Κι ότι κινήσεις «απελευθέρωσης» γίνονταν ήταν σε στενή σχέση με τον Δείκτη Τιμών Καταναλωτή. Σε προϊόντα που είχαν μεγάλη συμβολή στη διαμόρφωση του δείκτη, οι τιμές ήταν αυξάνονταν με το «σταγονόμετρο» είτε καθυστέρησε η «απελευθέρωση» τους μέχρις ότου να προκύψει μία ευνοϊκή για τον πληθωρισμό συγκυρία και να «απελευθερωθούν» κι αυτές.

Η απελευθέρωση της αγοράς

Τον Οκτώβριο του 1987 έληξε το πρόγραμμα σταθεροποίησης και μαζί του παραιτήθηκε και ο κ. Κώστας Σημίτης όταν από του βήματος της Βουλής ο Ανδρέας Παπανδρέου επανέφερε την ΑΤΑ (Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή) που είχε καταργηθεί με την εφαρμογή του προγράμματος. Στο υπουργείο Εμπορίου επανήλθε για μία ακόμη φορά – η τρίτη κατά σειρά – ο κ. Ακριτίδης. Την πολιτική πρακτική των συμφωνιών την ήξερε καλά. Και την συνέχισε με τον ίδιο προαναφερόμενο τρόπο. Κι η πρώτη περίοδος, η κρίσιμη, έκλεισε στη δεύτερη υπουργική θητεία – η πρώτη ήταν το 1989 – του κ. Ανδρέα Ανδριανόπουλου. Τότε ήταν υπουργός Ενέργειας Βιομηχανίας Τεχνολογίας και Εμπορίου.

Ο κ. Ανδριανόπουλος με μία υπουργική απόφαση απελευθέρωσε πλήρως την αγορά – και στην χονδρική και στη λιανική πώληση. Όμως η πρακτική των «συμφωνιών κυρίων» καταγράφηκε στην «κυβερνητική μνήμη» και επανήλθε λίγα χρόνια αργότερα, στη δεύτερη κυβερνητική περίοδο του ΠΑΣΟΚ. Όταν υπουργός Βιομηχανίας και Εμπορίου ήταν η Βάσω Παπανδρέου και υφυπουργός Εμπορίου ο κ. Μιχάλης Χρυσοχοίδης. Άλλαξε το μοντέλο, ενώ «δεξί του χέρι» ήταν ο κ. Ακης Σκέρτσος. Επειδή πάλι υπήρχε πρόβλημα υψηλού πληθωρισμού ο κ. Χρυσοχοΐδης έβαλε τις αρμόδιες υπηρεσίες να κάνουν κλαδικές έρευνες, μελετώντας τις συνθήκες των επιμέρους αγορών και τα περιθώρια κέρδους των επιχειρήσεων.

Η συμφωνία κυρίωνν που δεν εφαρμόστηκε

Ακολούθως καλούσε στο γραφείο του τους επιχειρηματίες ήταν στελέχη των επιχειρήσεων άλφα ή βήτα κλάδου.  Ανάλογα με την περίπτωση προσπαθούσε είτε να τους πείσει, είτε να τους «τρομοκρατήσει» προκειμένου να μειώσουν τις τιμές ή να μην κάνουν άλλες αυξήσεις. Προφανώς και η προσπάθεια του έπεσε στο κενό. Ο ίδιος όμως κατόρθωσε να φιλοτεχνήσει το προφίλ του εργατικού και αποτελεσματικού πολιτικού και να αποκτήσει δυναμική η μετέπειτα πολιτική του πορεία.

Έκτοτε η πρακτική των «συμφωνιών κυρίων» επανήλθε αρκετές φορές στο πολιτικό προσκήνιο σε περιόδους πληθωριστικού κινδύνου, αλλά επί της ουσίας ουδέποτε εφαρμόστηκε. Απλώς την ανέδειξε η δημοσιογραφική αργκό δοθείσης ευκαιρίας. Μέχρι φυσικά που κατέστη «παράνομη» ως πρακτική, με βάση τη νομοθεσία περί ανταγωνισμού!

Γι΄ αυτό ακριβώς τον λόγο ο κ. Αναγνωστόπουλος και οι «συνδαιτημόνες» του από την αγορά για υπερβούν την σκόπελο της Επιτροπής Ανταγωνισμού, αποφάσισαν η κάθε εταιρεία που θα συμμετέχει στο πρόγραμμα, να μειώσει κατά το δοκούν τις τιμές των προιόντων που θα «εισφέρει» και η κάθε αλυσίδα σούπερ μάρκετ να προσθέσει επ΄ αυτού το δικό της ποσοστό μείωσης, με βάση τις δυνατότητες της και την εμπορική της πολιτική. Στη βάση του ανταγωνισμού! Κι έτσι «τρέχει» το νέο πρόγραμμα, το «coryright» του οποίου το έχει πιστωθεί ο υπουργός Ανάπτυξης κ. Τάκης Θεοδωρικάκος. Η αποτελεσματικότητα του, πάντως, θα φανεί στο επόμενο διάστημα. Από τους καταναλωτές! Και θα καταγραφεί από τις δημοσκοπήσεις….