Ανάκληση συντελεσμένης απαλλοτρίωσης: Τι ισχύει στον απόηχο της απόφασης του ΣτΕ

Σύμφωνα με το άρθρο 55 του ν. 4663/2020, προβλέπεται η δυνατότητα του καθ’ ου ή των καθολικών διαδόχων του να ζητήσουν την ανάκληση συντελεσμένης απαλλοτρίωσης. Κάθε ένας από τους αρχικούς συγκυρίους ή τους καθολικούς διαδόχους τους έχει το δικαίωμα να επιδιώξει την ανάκληση αυτόνομα. Ωστόσο, οι ειδικοί διάδοχοι δεν έχουν το ίδιο δικαίωμα και δεν νομιμοποιούνται να υποβάλουν αίτηση για την ανάκληση, όπως κρίθηκε με πρόσφατη απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ Ολ. 1297/2024).

Με βάση αυτή τη διάταξη, η συντελεσμένη απαλλοτρίωση που έχει κηρυχθεί υπέρ του Δημοσίου ή άλλων δημοσίων φορέων μπορεί να ανακληθεί υποχρεωτικά εάν υποβληθεί σχετική αίτηση από πρόσωπο που έχει δικαίωμα. Η ανάκληση δικαιολογείται είτε όταν δηλώνεται ότι το απαλλοτριωθέν ακίνητο δεν θα χρησιμοποιηθεί για τον σκοπό που αρχικά προοριζόταν είτε όταν παρέλθει μακρό χρονικό διάστημα χωρίς να έχει χρησιμοποιηθεί για κάποιο άλλο σκοπό δημόσιας ωφέλειας.

Η απόφαση αυτή καθιστά σαφές ότι τα πρόσωπα που είχαν στην κατοχή τους τα απαλλοτριωθέντα ακίνητα κατά τη στιγμή της απαλλοτρίωσης, όπως και οι καθολικοί διάδοχοί τους, νομιμοποιούνται να ζητήσουν την ανάκληση, ανεξάρτητα από το αν οι ίδιοι ή οι δικαιοπάροχοί τους είχαν ενεργήσει προς αυτή την κατεύθυνση κατά το παρελθόν. Αυτό το δικαίωμα δεν είναι ούτε εμπράγματο ούτε ενοχικό, αλλά καθαρά διαδικαστικό. Δηλαδή, οι ενδιαφερόμενοι έχουν τη δυνατότητα να ζητήσουν την ανάκληση από τη Διοίκηση ή να προσφύγουν ενώπιον του αρμόδιου δικαστηρίου σε περίπτωση άρνησης της αίτησής τους.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ειδικοί διάδοχοι των αρχικών ιδιοκτητών δεν έχουν τη δυνατότητα να ασκήσουν αυτή την αίτηση. Κατά τα άρθρα 2 Κ.Α.Α.Α. και 1116, 994 ΑΚ, κάθε αρχικός συγκύριος ή καθολικός διάδοχός τους μπορεί να ασκήσει το δικαίωμα αυτό για το ποσοστό συνιδιοκτησίας που του ανήκει, χωρίς να εξαρτάται από τις ενέργειες ή την αδράνεια των υπόλοιπων συγκυρίων ή συγκληρονόμων. Η αίτηση μπορεί να υποβληθεί είτε από όλους τους συγκυρίους από κοινού είτε από καθένα ξεχωριστά για το ιδανικό μερίδιο που του ανήκει.

Η δυνατότητα ανάκλησης ισχύει και για τον συγκληρονόμο ενός αρχικού ιδιοκτήτη, ο οποίος νομιμοποιείται να ζητήσει την ανάκληση για το δικό του μερίδιο. Ωστόσο, μειοψηφική άποψη θεωρεί ότι δεν είναι δυνατή η ανάκληση μόνο για ένα ιδανικό μερίδιο του απαλλοτριωθέντος ακινήτου.

Τέλος, κρίθηκε ότι ο σκοπός για τον οποίο πραγματοποιήθηκε η απαλλοτρίωση πρέπει να έχει επιτευχθεί πλήρως, και εάν ο σκοπός αυτός δεν έχει υλοποιηθεί ή δεν εξυπηρετεί πλέον το δημόσιο συμφέρον, οι ενδιαφερόμενοι νομιμοποιούνται να αιτηθούν την ανάκληση της συντελεσμένης απαλλοτρίωσης.

Η Σουζάνα Κλημεντίδη είναι δικηγόρος