Brain Gain: Γιατί επέστρεψαν οι Έλληνες – Τα σημεία κλειδιά

Προσωπικοί και οικογενειακοί λόγοι ήταν οι κυριότεροι παράγοντες του Brain Gain, που επηρέασαν δηλαδή τους Έλληνες που είχαν εγκατασταθεί στο εξωτερικό κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης, να αναζητήσουν εργασία στην Ελλάδα και να επιστρέψουν στα πάτρια εδάφη.

Η θετική πορεία της χώρας λειτούργησε ως κίνητρο επαναπατρισμού για πολλούς, ενώ στο ερώτημα «Τι θα βοηθούσε στον επαναπατρισμό περισσότερων Ελλήνων του εξωτερικού;» το 79% απάντησε «Καλύτερη λειτουργία των θεσμών» και το 78% «Βελτίωση και εκσυγχρονισμός στις δομές και τις υποδομές του κράτους».

Brain Gain: Προ των πυλών οι Tech Visa και Talent Visa για προσέλκυση ταλέντων

Αυτά τα στοιχεία αναδείχθηκαν από την πρόσφατη έρευνα του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) για το Brain Gain, η οποία και κατέγραψε τους παράγοντες που επηρεάζουν την απόφαση των Ελλήνων με εξειδικευμένες γνώσεις και θέσεις εργασίας να επιστρέψουν στη χώρα τους, μετά από μια περίοδο επαγγελματικής εμπειρίας στο εξωτερικό. Εξετάζει τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες που αντιμετώπισαν κατά την επαναπροσαρμογή τους στην ελληνική πραγματικότητα και την αγορά εργασίας.

Σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση του ΕΚΤ, ένα από τα σημαντικότερα ευρήματα της έρευνας είναι το κέρδος για την ελληνική οικονομία από την επιστροφή του εξειδικευμένου προσωπικού, καθώς το μεγαλύτερο ποσοστό (τρεις στους τέσσερις) δηλώνει ότι η εμπειρία στο εξωτερικό τους έκανε πιο ανταγωνιστικούς και εφαρμόζουν στην τωρινή τους εργασία στην Ελλάδα, την τεχνογνωσία και τις δεξιότητες που απέκτησαν στο εξωτερικό.

Brain Gain: Η πολύτιμη εμπειρία του εξωτερικού

Η πλειονότητα των ερωτώμενων έφυγε στο εξωτερικό κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα (2010-2012). Όσον αφορά τις χώρες προορισμού, πρώτη είναι η Γερμανία (25%) και ακολουθούν η Μεγάλη Βρετανία (16%) και η Ολλανδία (8%).

Οι κύριοι λόγοι που οδήγησαν στη μετεγκατάσταση στο εξωτερικό ήταν οικονομικοί και επαγγελματικοί (89%), και μόνο 10% προσωπικοί και οικογενειακοί λόγοι. Ο κύριος όγκος του δείγματος, που επέλεξε ως τόπο διαμονής και εργασίας το εξωτερικό, προήλθε από ανθρώπους που ζούσαν στην Ελλάδα (81%), ενώ μόλις το 17% αποφάσισε να παραμείνει στο εξωτερικό όπου είχε μεταβεί για σπουδές.

Το 60% των εργαζομένων απορροφήθηκε από τον ιδιωτικό τομέα, ενώ μόλις το 11% απασχολήθηκε στο Δημόσιο.
Επίσης, το 13% δήλωσε ελεύθερος επαγγελματίας και το 3% ιδιοκτήτης επιχείρησης. Το 58% των εργαζομένων είχε μηνιαίες αποδοχές άνω των 3.000 ευρώ (μεικτά μηνιαίως), γεγονός που σχετίζεται με το διαφορετικό κόστος ζωής.

Οι περισσότεροι (ποσοστό 73%) δήλωσαν ότι η εμπειρία στο εξωτερικό τους έκανε πιο ανταγωνιστικούς, και εφαρμόζουν στην τωρινή τους εργασία (ποσοστό 74%) την τεχνογνωσία και τις δεξιότητες που απέκτησαν εκείνη την περίοδο.

Η απόφαση για επιστροφή στην Ελλάδα

Η τάση επιστροφής (Βrain Gain) στην Ελλάδα ξεκίνησε και εντάθηκε σημαντικά μετά το 2019. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι φορολογικά κίνητρα ειδικά στοχευμένα σε Έλληνες που επαναπατρίζονται δεν αποτέλεσαν σημαντικό λόγο επιστροφής (το 84% δεν εκμεταλλεύτηκε κάποιο φορολογικό κίνητρο στοχευμένο σε Έλληνες που επαναπατρίζονται).

Το 67,6% όσων επέλεξαν να επιστρέψουν στην Ελλάδα έχει οικογένεια. Επίσης, το 52% των ερωτώμενων έχει παιδιά.

Όσον αφορά την επαγγελματική κατάσταση, το 50% εργάζεται στον ιδιωτικό τομέα, το 26% έχει αναπτύξει επιχειρηματική δράση (21% ελεύθεροι επαγγελματίες και 5% ιδιοκτήτες επιχείρησης), και μόλις το 11% εργάζεται στον δημόσιο τομέα.

Η επιστροφή στην Ελλάδα φαίνεται ότι έχει ενισχύσει συνολικά την ελληνική οικονομία, συμβάλλοντας έτσι στην περαιτέρω ανάπτυξη. Οι κυριότεροι τομείς απασχόλησης όσων επέστρεψαν είναι οι ακόλουθοι: Κατασκευές (11%), Εκπαίδευση (10%), Νέες Τεχνολογίες – Πληροφορική (10%), Συμβουλευτικές Υπηρεσίες (7), Υγεία (7%), Χονδρικό – Λιανικό Εμπόριο (6%), Τουρισμός (6%).

Το μεγαλύτερο ποσοστό του ανθρώπινου δυναμικού (46%) απασχολείται σε ελληνικές επιχειρήσεις και οργανισμούς, ενώ το 21% δηλώνει «αυτοαπασχολούμενος/ελεύθερος επαγγελματίας». Το 7% εργάζεται εξ αποστάσεως για εταιρεία/οργανισμό του εξωτερικού.

Όσον αφορά τις μηνιαίες αποδοχές στην Ελλάδα (μεικτά μηνιαίως), το 44% λαμβάνει αποδοχές άνω των 1.500 ευρώ (το 27% από 1.501 έως 3.000 ευρώ, το 17% από 3.001 ευρώ και άνω).

Ναι μεν, αλλά…

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, η Ελλάδα αξιολογείται από το 55% των ερωτηθέντων ως «ένας καλός τόπος για να ζει κανείς», κάτι που αναδεικνύεται και στην αξιολόγηση των επιμέρους χαρακτηριστικών της Ελλάδας, όπου ξεχωρίζει η ποιότητα ζωής, με το ποσοστό θετικής γνώμης να ανέρχεται σε 56%.

Στο ερώτημα «Τι θα βοηθούσε στον επαναπατρισμό περισσότερων Ελλήνων του εξωτερικού;», το 79% απαντάει «Καλύτερη λειτουργία των θεσμών» (Πάρα πολύ και Αρκετά) και το 78% «Βελτίωση και εκσυγχρονισμός στις δομές και τις υποδομές του κράτους».
Όσον αφορά τις μελλοντικές προοπτικές, το 51% δηλώνει αισιοδοξία για το μέλλον (σίγουρα ή μάλλον ναι), και η πλειονότητα (49% σίγουρα ή μάλλον ναι) θα παρότρυνε φιλικό ή συγγενικό πρόσωπο που εργάζεται στο εξωτερικό να επιστρέψει στην Ελλάδα.

Η ταυτότητα της έρευνας για το Brain Gain

Το δείγμα της έρευνας, που υλοποιήθηκε τον Οκτώβριο περιλαμβάνει 602 πολίτες από τις 13 περιφέρειες της χώρας, οι οποίοι έζησαν και εργάστηκαν στο εξωτερικό κατά τη δεκαετία 2010-2019 και σήμερα έχουν επιστρέψει μόνιμα και εργάζονται στην Ελλάδα.

Η συλλογή των στοιχείων πραγματοποιήθηκε, σε συνεργασία με την Kapa Research, μέσω τηλεφωνικών και διαδικτυακών συνεντεύξεων. Η πλειονότητα των επαναπατρισθέντων που συμμετείχαν στην έρευνα ήταν άνδρες (72%), ηλικίας 35-54 ετών (71%), υψηλής εξειδίκευσης (το 79% είναι κάτοχοι πτυχίου ή μεταπτυχιακού), με σπουδές στην Ελλάδα (87%, σύνολο ή μέρος των σπουδών).

Η έρευνα αυτή αποτελεί συνέχεια της προηγούμενης δράσης του ΕΚΤ, που υλοποιήθηκε σε συνεργασία με τον Σύνδεσμο Εξαγωγέων ΣΕΒΕ με την υποστήριξη του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, για τη χαρτογράφηση των αναγκών των ελληνικών επιχειρήσεων σε ανθρώπινο δυναμικό. Η δράση αυτή είχε αναδείξει, μεταξύ άλλων, ότι το 25% των επιχειρήσεων που αναζητούν σήμερα προσωπικό, έχει προσλάβει την τελευταία τριετία  Έλληνες που επέστρεψαν από το εξωτερικό.