Κωνσταντινούπολη: Δοκιμάζει τη δωρεάν δημόσια συγκοινωνία για να βοηθήσει τους ανέργους

Οι άνεργοι κάτοικοι στην Κωνσταντινούπολη μπορούν πλέον να μετακινούνται δωρεάν με τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Το μέτρο, που ανακοινώθηκε το καλοκαίρι από τον δήμαρχο Εκρέμ Ιμάμογλου, θεωρείται ως ένας τρόπος για να αρθούν τα εμπόδια στην εύρεση εργασίας στη μεγαλούπολη των 16 εκατομμυρίων κατοίκων.

Η Κωνσταντινούπολη μπορεί να είναι η μεγαλύτερη πόλη που δοκιμάζει ακόμη μια τέτοια πολιτική, αλλά δεν είναι η πρώτη. Παρόμοιες πολιτικές έχουν δρομολογηθεί σε μικρότερες ευρωπαϊκές πόλεις όπως η Βουδαπέστη, το Μπέρμιγχαμ της Αγγλίας και η Σεβίλλη της Ισπανίας, καθώς και στο Κέιπ Τάουν και στην αυστραλιανή πολιτεία της Νέας Νότιας Ουαλίας.

Ταξί: Με νέα εφαρμογή (app) και χιλιάδες καινούργιες άδειες η πόλη της Κωνσταντινούπολης

Το πρόγραμμα στην Κωνσταντινούπολη

Το πρόγραμμα της Κωνσταντινούπολης, το οποίο ξεκίνησε τον Οκτώβριο, αφορά τους αιτούντες εργασία που είναι εγγεγραμμένοι στα περιφερειακά κέντρα απασχόλησης του δήμου, μια πληθυσμιακή κατηγορία που ανερχόταν σε 237.893 άτομα το 2023. Κάθε άτομο που πληροί τις προϋποθέσεις θα λαμβάνει 96 δωρεάν διαδρομές σε διάστημα τριών μηνών, με μέγιστο αριθμό τεσσάρων διαδρομών την ημέρα, μέσω μιας εφαρμογής ή ενός κωδικού QR και όχι μέσω μιας φυσικής κάρτας διέλευσης για να αποφευχθεί η κατάχρηση.

Το σχέδιο έρχεται σε μια περίοδο κατά την οποία το κόστος μεταφοράς της Κωνσταντινούπολης έχει αυξηθεί απότομα. Η τιμή μιας και μόνο διαδρομής με τα μέσα μαζικής μεταφοράς στην Κωνσταντινούπολη έχει σχεδόν πενταπλασιαστεί τα τελευταία πέντε χρόνια, καθώς η Τουρκία έχει βιώσει μια σειρά από νομισματικές κρίσεις και εξουθενωτικό πληθωρισμό. Το ποσοστό ανεργίας σε εθνικό επίπεδο ανήλθε στο 8,8% τον Ιούλιο, αν και όταν λαμβάνονται υπόψη οι υποαπασχολούμενοι και οι εποχικά απασχολούμενοι, το «ευρύ ποσοστό ανεργίας» έφτασε στην πραγματικότητα το 27,2% στο τέλος του ίδιου μήνα.

Η επιδότηση της μεταφοράς για όσους αναζητούν εργασία είναι ένας από τους διάφορους τρόπους με τους οποίους οι πόλεις έχουν επιδιώξει να καταστήσουν τη μεταφορά πιο προσιτή. Λίγα μέρη, όπως το Λουξεμβούργο και το Ταλίν της Εσθονίας, έχουν καταστήσει τις δημόσιες συγκοινωνίες δωρεάν για όλους, με ανάμεικτα αποτελέσματα. Πολλές άλλες έχουν στοχεύσει σε πληθυσμούς με ιδιαίτερες ανάγκες, όπως φοιτητές ή κάτοικοι με χαμηλό εισόδημα.

Το πρόγραμμα της Κωνσταντινούπολης επιδιώκει να αμβλύνει ένα εμπόδιο στην εύρεση εργασίας. Έρευνα από το Ηνωμένο Βασίλειο δείχνει ότι το κόστος μεταφοράς κάνει τη διαφορά για τους ανθρώπους που προσπαθούν να επανέλθουν στην αγορά εργασίας. Σύμφωνα με έκθεση του 2019 της βρετανικής ομάδας αστικών μεταφορών, το 77% των ατόμων που αναζητούν εργασία σε βρετανικές πόλεις εκτός Λονδίνου δεν έχουν τακτική πρόσβαση σε αυτοκίνητο, φορτηγάκι ή μοτοσικλέτα, ενώ το ένα τέταρτο ανέφερε ότι η αναζήτηση εργασίας τους παρεμποδίζεται από το κόστος μετακίνησης.

Αντικρουόμενες μελέτες

Ωστόσο, οι μελέτες είναι ανάμεικτες σχετικά με το πώς πολιτικές όπως αυτή που εφαρμόζεται πλέον στην Κωνσταντινούπολη μπορεί να επηρεάσουν τα αποτελέσματα της απασχόλησης. Ενώ η «πλειονότητα των στοιχείων υποδηλώνει θετική συσχέτιση» μεταξύ των πολιτικών μεταφορών και της απασχόλησης, οι υπάρχουσες μελέτες «δεν είναι πειστικές ή συνεπείς και συχνά παρουσιάζουν μικτά αποτελέσματα», σύμφωνα με τους ερευνητές του Ινστιτούτου Μελετών Μεταφορών του Πανεπιστημίου του Leeds, οι οποίοι διεξήγαγαν συστηματική ανασκόπηση σχεδόν 100 τέτοιων μελετών.

Δύο αντίθετα παραδείγματα: Μια μελέτη του 2014 από το Πανεπιστήμιο Notre Dame της Ιντιάνα, διαπίστωσε ότι οι πελάτες ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού απασχόλησης που εδρεύει στην Ουάσιγκτον, οι οποίοι έλαβαν επιδότηση μεταφοράς, έδωσαν συνέντευξη για 19% περισσότερες θέσεις εργασίας σε σχέση με εκείνους που δεν έλαβαν.

Από την άλλη πλευρά, μια μελέτη του 2016, την οποία συνυπέγραψε ο οικονομολόγος David C. Phillips του Πανεπιστημίου Notre Dame – ο οποίος εργάστηκε επίσης στη μελέτη της Ουάσινγκτον – διαπίστωσε ότι οι αιτούντες εργασία στο Σιάτλ στους οποίους προσφέρθηκε δωρεάν εισιτήριο «ταξίδευαν με τα μέσα μεταφοράς πολύ περισσότερο, αλλά αυτό δεν δημιούργησε απαραίτητα περισσότερη απασχόληση».

Είναι δύσκολο να εκτιμηθεί η αποτελεσματικότητα τέτοιων προγραμμάτων εν μέρει επειδή δεν υπάρχει μεγάλη ομοιομορφία μεταξύ των παγκόσμιων πολιτικών. Το σύστημα της Βουδαπέστης προσφέρει απεριόριστη δωρεάν διέλευση σε όλους τους αναζητούντες εργασία, για παράδειγμα, ενώ η Νέα Νότια Ουαλία προσφέρει μόνο εκπτώσεις, και μάλιστα για μια περιορισμένη περίοδο αναζήτησης εργασίας 90 ημερών. Η επαρχία Δυτικό Ακρωτήριο της Νότιας Αφρικής εκδίδει κουπόνια δωρεάν διέλευσης μόνο για ταξίδια από και προς συνεντεύξεις με εγγεγραμμένους εργοδότες.

Κρυφά εμπόδια

Η προσφορά βοήθειας μόνο για την περίοδο αναζήτησης εργασίας μπορεί επίσης να μην είναι αρκετή. Από το 2021, η βρετανική Transport for West Midlands, η οποία διαχειρίζεται τις δημόσιες συγκοινωνίες σε μια περιοχή που περιλαμβάνει την πόλη του Μπέρμιγχαμ, προσφέρει δωρεάν μετακινήσεις σε πρώην αναζητούντες εργασία κατά τη διάρκεια των πρώτων οκτώ εβδομάδων μιας νέας θέσης εργασίας και μισή τιμή εισιτηρίου για μια επιπλέον περίοδο τεσσάρων εβδομάδων.

«Διαπιστώσαμε ότι οι άνθρωποι υποστηρίζονταν αρκετά καλά μέχρι την προσφορά απασχόλησης, αλλά σε αυτό το σημείο θα έπαυαν να λαμβάνουν οποιαδήποτε επιδόματα και συχνά θα χρεώνονταν μέχρι να λάβουν την πρώτη τους μισθοδοσία», λέει η Victoria Beddows, επικεφαλής του προγράμματος απασχόλησης της Transport for West Midlands. Η ίδια προσθέτει ότι το 52% των ερωτηθέντων σε πρόσφατη έρευνα χρηστών δήλωσε ότι δεν θα ήταν σε θέση να δεχτούν την εργασία τους χωρίς την υποστήριξη των μεταφορών.

Η προσβασιμότητα στην Κωνσταντινούπολη

Η άνιση πρόσβαση στην μετακίνηση δεν είναι μόνο το κόστος της μεταφοράς. «Η ισότητα στις μεταφορές είναι πολυδιάστατη- δεν εξαρτάται μόνο από τη δωρεάν ή προσιτή μεταφορά, αλλά και από ζητήματα πρόσβασης και ποιότητας των υπηρεσιών», λέει η Eda Beyazıt, ερευνήτρια σε θέματα ενεργών μετακινήσεων και μικροκινητικότητας στο Πανεπιστήμιο της Δυτικής Αγγλίας και ιδρύτρια του IstanbulON Urban Mobility Lab. Χωροταξικά, το επίπεδο πρόσβασης της Κωνσταντινούπολης είναι ήδη καλό, με το 95% της πόλης να καλύπτεται από το δίκτυο λεωφορείων. Η κακή συχνότητα των υπηρεσιών και οι μεγάλοι χρόνοι διαδρομής μπορεί να εξακολουθούν να εμποδίζουν τους ανθρώπους που ζουν στην αστική περιφέρεια, υποστηρίζει η Beyazıt, με ορισμένες περιοχές να έχουν μόνο λίγα λεωφορεία καθημερινά.

Μόνο το 17% των θέσεων εργασίας στην Κωνσταντινούπολη είναι επί του παρόντος προσβάσιμες εντός 30 λεπτών με τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Η πόλη στοχεύει να αυξήσει το ποσοστό αυτό στο 30% μέχρι το 2040, σύμφωνα με τον Μητροπολιτικό Δήμο της Κωνσταντινούπολης. Με το κόστος μεταφοράς να σημαίνει ότι «οι άνθρωποι θα περιμένουν περισσότερο για ένα λεωφορείο για να αποφύγουν να πληρώσουν περισσότερα από ένα κόμιστρα», λέει η Beyazıt, η πρόσβαση σε χαμηλόμισθες θέσεις εργασίας που απαιτούν εργασία σε βάρδιες μπορεί να είναι ιδιαίτερα προβληματική.

Περισσότερο από Απλές Θέσεις Εργασίας

Αν και η μελέτη του Phillips στην περιοχή του Σιάτλ δεν διαπίστωσε άμεσο αντίκτυπο στην επαγγελματική ζωή των συμμετεχόντων, κατέδειξε βελτιώσεις στη συνολική ευημερία και υγεία τους, συμπεριλαμβανομένων λιγότερων επισκέψεων σε υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης που καλύπτονται από το πρόγραμμα Medicaid. Ο Phillips και οι συνάδελφοί του εργάζονται σε μια μελέτη παρακολούθησης για να αναλύσουν αυτά τα αποτελέσματα, αλλά εκτιμά ότι μπορεί να υποδεικνύουν ότι η δωρεάν μεταφορά επιτρέπει στους ανθρώπους να έχουν πρόσβαση σε περισσότερα από μια ευρύτερη δεξαμενή θέσεων εργασίας. Μπορεί επίσης να τους είναι ευκολότερο να έχουν πρόσβαση σε προληπτική περίθαλψη, σε ένα ευρύτερο φάσμα πιο υγιεινών τροφίμων και σε μετακινήσεις που ωφελούν την ψυχική τους υγεία, όπως το να πηγαίνουν τα παιδιά τους σε ένα πάρκο ή να επισκέπτονται την οικογένεια και τους φίλους τους.

«Πρέπει να πηγαίνεις στη δουλειά σου, αλλά όταν η συγκοινωνία γίνεται ελεύθερη, δημιουργεί ευκαιρίες για να κάνεις και άλλα πράγματα στη ζωή σου», λέει για να συμπληρώσει πως «Αν πραγματικά νοιαζόμαστε για την ισότητα, θα πρέπει να νοιαζόμαστε για τις πραγματικές προτιμήσεις των ανθρώπων με χαμηλό εισόδημα και για το τι εκτιμούν».