Από το αμπέλι μέχρι την πολιτική: Η συναρπαστική ζωή του Γιάννη Μπουτάρη

Ο Γιάννης Μπουτάρης, ένας ωραίος άνθρωπος που άλλαξε την πορεία του Ελληνικού κρασιού, πέθανε στα 82 του, κάνοντας κατορθώματα και λάθη, σχεδόν όπως όλοι μας.

Πέθανε σε ηλικία 82 ετών ο Γιάννης Μπουτάρης

«Ο Γιάννης Μπουτάρης δεν είναι πια μαζί μας. Έφυγε από τη ζωή σήμερα το βράδυ, σε ηλικία 82 ετών, έχοντας δίπλα του την οικογένειά του» αναφέρεται σε χθεσινή ανάρτηση της οικογένειας Μπουτάρη, στη σελίδα του Κτήματος Κυρ-Γιάννη.

Από αμπελώνες και μεγάλα κρασιά, μέχρι παθιασμένους έρωτες, επιχειρήσεις, λεφτά, γλέντια, πολιτική, καταφύγια άγριων ζώων, αλκοολισμό, οικογενειακές χαρές και λύπες, παιδιά και εγγόνια, δημοτικά συμβούλια, μπάσκετ, ρίσκα και επιτυχίες. Τα έκανε και τα έζησε όλα, ξεπερνώντας τους φόβους του.

«Να ομολογήσω ξανά εδώ πως, από χαρακτήρα, δεν αφοσιώνομαι σε κάτι απόλυτα. Ξεκινάω μια δουλειά ώσπου να δημιουργηθεί μία δυναμική, μετά λέω στους άλλους «αντίο σας» και στον εαυτό μου λέω «φτάνει ως εδώ, τώρα άσε τους να κάνουν ότι θέλουν» γράφει στο αυτοβιογραφικό του βιβλίο «Εξήντα χρόνια τρύγος…» (εκδόσεις Πατάκη).

Προφανώς από τη φύση του ανακατωσούρας, δεν μπορούσε να καθίσει άπραγος. Ενεργός πολίτης μέχρι το τέλος, συνεχώς αναζητούσε το καινούργιο, ξέροντας όμως από παιδί πως οι ρίζες του ήταν στο αμπέλι.

Γιάννης Μπουτάρης: Ο πάπας του ελληνικού κρασιού

Η προσφορά του Γιάννη Μπουτάρη στο ελληνικό κρασί είναι αναμφισβήτητη. Τέταρτης γενιάς οινοποιός, για τους περισσότερους ήταν ο πάπας του ελληνικού κρασιού.

Ο ίδιος πάντως δήλωνε κρασάς. Την προτιμούσε αυτή τη λέξη, την έβρισκε πιο οικεία. Σπάνια συστηνόταν ως οινοποιός.

Για τον Γιάννη Μπουτάρη το κρασί μας μαθαίνει ιστορία, γεωγραφία, τέχνη, φιλοσοφία. Είναι τρόπος ζωής. Γι’ αυτό πάλεψε με κάθε τρόπο να αποκτήσει ο Έλληνας οινική κουλτούρα.

Η ίδρυση του Κτήματος Κυρ-Γιάννη

Το 1996, όταν οι εντάσεις με τον αδελφό του Κωνσταντίνο είχαν φτάσει στο απροχώρητο, ο Γιάννης Μπουτάρης αποφάσισε να σταματήσει αυτή τη μιζέρια με χωρισμό και να ακολουθήσει μια άλλη, δική του, διαδρομή στο κρασί συνυφασμένη με το αμπέλι.

Άλλωστε «αν δεν έχεις αμπέλι, δεν ορίζεις το κρασί που φτιάχνεις». Πάντα το τόνιζε αυτό. Το πρώτο του αμπέλι στο Γιαννακοχώρι Ημαθίας το απέκτησε κρυφά από την οικογένειά του στις αρχές της δεκαετίας του 1970.

Εκεί φύτεψε αμιγώς ξινόμαυρο, εφαρμόζοντας πρωτοποριακές, για την περιοχή, τεχνικές. Σήμερα αναγνωρίζεται ότι η τόλμη του Μπουτάρη έδωσε ώθηση στη συνολική αμπελουργία της Νάουσας.

Κρατώντας λοιπόν το αμπελώνα μετά τον χωρισμό με τον αδελφό του ιδρύει το 1997 το Κτήμα Κυρ-Γιάννη, με στόχο την παραγωγή κρασιών υψηλής ποιότητας και την ανάδειξη του ελληνικού terroir.

Το Κτήμα εστιάστηκε στη Νάουσα και το Αμύνταιο, δύο περιοχές με μοναδικές κλιματολογικές συνθήκες για την καλλιέργεια της ποικιλίας Ξινόμαυρο, και επικεντρώθηκε στη δημιουργία κρασιών που να αναδεικνύουν τις δυνατότητες του συγκεκριμένου σταφυλιού.

Γιατί «Κυρ-Γιάννη»

Στο βιβλίο του «Εξήντα χρόνια τρύγος…» περιέγραψε με γλαφυρότητα πώς πρόεκυψε το όνομα «Κυρ-Γιάννη».

«Μετά την αποχώρηση από τη μεγάλη εταιρεία, βρισκόμουν σε κατάσταση σοκ και δε μπορούσα να καταλήξω πώς θα πω την καινούργια. Δεν ήθελα να χρησιμοποιήσω το όνομα μου για τα ίδια μου τα κρασιά. Δεν έβρισκα σωστό να δημιουργηθεί μπέρδεμα και ανταγωνισμός με την ‘Μπουτάρη’. Σε ένα ταξίδι που έκανα στον Καναδά για προώθηση των κρασιών μας, συναντήθηκα με τον γιο μου το Μιχάλη που σπούδαζε στη Βοστώνη και ήρθε στο Μόντρεαλ για να με συνοδέψει στις επισκέψεις μου σε μονοπώλια και πελάτες.

Με αποφασιστικότητα στην ερώτησή μου πώς να πω την εταιρεία μου πρότεινε. ‘Κυρ Γιάννη’ θα την πεις. Μου τόνισε ότι στο Βυζάντιο ήταν τιμητική προσφώνηση το ‘κυρ’ και ότι το συναντούμε και στα ποιήματα του Διγενή Ακρίτα και στον Καβάφη. Χρησιμοποιήσε και το αγγλοσαξωνικό sir που το χρησιμοποιούσαν τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα για να με πείσει. Θυμήθηκα και όλο το τελετουργικό με τον Θείο Κωστάκη και τη διαδοχή της διοίκησης της εταιρείας από μένα ως ο νέος Κύρης στη Νάουσα πριν από πολλά χρόνια. Το ανήσυχο πνεύμα του Μιχάλη βάφτισε πετυχημένα τη νέα τότε εταιρεία.».

Καινοτομία

Στο Κτήμα Κυρ-Γιάννη, που σύντομα μπήκαν και οι δύο του γιοί, ο Στέλιος και ο Μιχάλης, το ξινόμαυρο έχει κεντρική θέση, με ετικέτες που προβάλλουν τον σύνθετο χαρακτήρα του και την ικανότητά του να παλαιώνει.

Ο Μπουτάρης εισήγαγε καινοτομίες στον τρόπο καλλιέργειας, οινοποίησης και εμφιάλωσης, προσδίδοντας στις ετικέτες του μοναδική ταυτότητα και υψηλά πρότυπα ποιότητας.

Ράμνιστα, Δύο Ελιές και Ακακίες είναι κάποιες από τις πιο γνωστές ετικέτες του κτήματος Κυρ-Γιάννη.

Οινοτουρισμός και εξωστρέφεια

Ο Γιάννης Μπουτάρης αναγνώρισε από νωρίς τη σημασία του οινοτουρισμού και της εξωστρέφειας για την ανάπτυξη της ελληνικής οινοποιίας.

Το Κτήμα Κυρ-Γιάννη προσελκύει επισκέπτες και λάτρεις του κρασιού από την Ελλάδα και το εξωτερικό, προσφέροντας οργανωμένες επισκέψεις στους αμπελώνες και τα οινοποιεία του. Αυτή η στρατηγική συνέβαλε στη διεθνή αναγνώριση της περιοχής και στην καθιέρωση της Ελλάδας ως ποιοτικού οινοπαραγωγού.

Το Κτήμα Κυρ-Γιάννη συνεχίζει την πορεία του υπό τη διοίκηση των γιων του, Στέλιου και Μιχάλη, που παραμένουν πιστοί στο όραμα για ποιοτικό ελληνικό κρασί, ενσωματώνοντας σύγχρονες πρακτικές και διατηρώντας τον προσανατολισμό στην καινοτομία και την εξωστρέφεια.

Η μάχη με τον αλκοολισμό

Ένα άλλο, δύσκολο κεφάλαιο στη ζωή του Γιάννη Μπουτάρη ήταν η προσωπική του μάχη με τον αλκοολισμό. Ο ίδιος αντιμετώπισε σοβαρά προβλήματα εξάρτησης, και το γεγονός αυτό τον σημάδεψε και τον άλλαξε ως άνθρωπο.

Μέσα από αυτή την εμπειρία, ανέπτυξε μια βαθύτερη κατανόηση των ανθρώπων που παλεύουν με παρόμοιες καταστάσεις, και μάλιστα, έχει μιλήσει ανοιχτά γι’ αυτό, προσπαθώντας να ευαισθητοποιήσει το κοινό και να ενθαρρύνει όσους αντιμετωπίζουν θέματα εθισμού να αναζητήσουν βοήθεια.

Ένας διαφορετικός δήμαρχος

Αυτή η εμπειρία και το ανοιχτό πνεύμα του διαμόρφωσαν σε μεγάλο βαθμό και την προσέγγισή του ως πολιτικού όταν εξελέγη δήμαρχος της Θεσσαλονίκης το 2010, επικεφαλής του συνδυασμού «Πρωτοβουλία για τη Θεσσαλονίκη», υποστηριζόμενος ταυτόχρονα από τα κόμματα ΠΑΣΟΚ, Δημοκρατική Αριστερά, Δράση, αλλά και την τότε ανεξάρτητη βουλευτή Ντόρα Μπακογιάννη.

Το 2014 ήταν και πάλι νικητής των εκλογών για το δήμο Θεσσαλονίκης. Ο συνδυασμός του «Πρωτοβουλία για τη Θεσσαλονίκη» κατέβηκε ως ανεξάρτητος με τη στήριξη του ΠΑΣΟΚ, της Δημοκρατικής Αριστεράς και της Δράσης.

Ο Μπουτάρης είχε ένα ξεχωριστό, αντισυμβατικό ύφος και δεν δίσταζε να εκφράζει τις προοδευτικές απόψεις του ανοιχτά. Ως δήμαρχος, είχε ένα άμεσο και αυθεντικό στυλ επικοινωνίας, που συχνά ξένιζε ή προκαλούσε αντιδράσεις, όμως ταυτόχρονα έδινε μια αίσθηση αυθεντικότητας. Ο ίδιος παραδεχόταν τις δυσκολίες και τους περιορισμούς, όπως τα οικονομικά προβλήματα της εποχής, και ήταν ιδιαίτερα ανοιχτός στην κριτική. Αυτό το προοδευτικό του στυλ ενέπνευσε τους υποστηρικτές του αλλά και προκάλεσε έντονες αντιδράσεις από συντηρητικούς κύκλους.

Η γυναίκα της ζωής του

«Το πρώτο ερωτικό σκίρτημα στη ζωή μου το αισθάνθηκα στη Β΄ Γυμνασίου, όταν ερωτεύτηκα με πάθος την Αθηνά. Τον ίδιο κόμπο στον λαιμό, το ίδιο σφίξιμο στο στομάχι ένιωσα ακόμα δύο φορές: όταν ξανασμίξαμε μετά το διαζύγιο και όταν την έφεραν σπίτι να την ντύσω για να φύγει οριστικά. Την πρωτοείδα δεκατεσσάρων ετών σε ένα σχολικό πάρτι και από τότε δεν την έβγαλα ποτέ από το μυαλό μου. Εκπάγλου καλλονής, που λένε, καθόλου σεξουάλα, με κλασική ομορφιά και μια μακριά κοτσίδα. Τα θήλεα του Κολλεγίου φοιτούσαν σε άλλο κτίριο και έρχονταν στο Αρρένων μόνο για τα καλλιτεχνικά, οπότε στηνόμουν σε πόρτες και γωνίες με την ελπίδα όχι να τη συναντήσω, απλώς να τη δω. Εκανα τον άρρωστο για να μπορώ να της τηλεφωνώ από το ιατρείο. Εφτασα στο σημείο να της στείλω γράμμα προειδοποιητικό, ότι πρόκειται να κάνω μια σοβαρή επέμβαση και ίσως να πεθάνω, μήπως την πείσω να με κοιτάξει. Δεν ήταν ψέμα, εννοούσα την εγχείρηση σκωληκοειδίτιδας. Μετά μια πολιορκία που κράτησε όσο ο Τρωικός Πόλεμος σε διάρκεια, ενέδωσε τελικά στην Ε΄ τάξη και γίναμε ζευγάρι, δηλαδή φιληθήκαμε», έγραψε στο βιβλίο του.

Με την Αθηνά Μιχαήλ παντρεύτηκαν το 1964, έκαναν τρία παιδιά, τον Στέλιο, την Φανή και τον Μιχάλη. Πήραν διαζύγιο το 1981, αλλά λίγα χρόνια αργότερα, το 1989, αποφάσισαν να συζήσουν και πάλι, χωρίς όμως να παντρευτούν. Ήταν μαζί μέχρι τον θάνατο της Αθηνάς το 2007.

Το σκουλαρίκι και το κακό μάτι

Με βλάχικη καταγωγή γεννημένος μέσα στο αλκοόλ (σ.σ. «bute» στα βλάχικα είναι το βαένι, δηλαδή το βαρέλι που προορίζεται για αποθήκευση κρασιού και «are» σημαίνει έχω), ο Γιάννης Μπουτάρης είχε δεχτεί άπειρη κριτική: από τις φιλικές του σχέσεις με την Τουρκία, τις θέσεις του για το Μακεδονικό και τις προσωπικές τοποθετήσεις περί ονομασίας της Βόρειας Μακεδονίας μέχρι για το σκουλαρίκι που φορούσε.

Ειδικά για το σκουλαρίκι έλεγε σε κάθε ευκαιρία για τα έθιμα των Βλάχων.

«Φοράμε σκουλαρίκι, το οποίο έχει ιδιαίτερο τρόπο κατασκευής, προκειμένου να μη μας πιάνει το μάτι. Ο πατέρας μου το φορούσε μέχρι τα 16 του. Όταν γεννήθηκε η εγγονή μου Αθηνά, πετούσα από τη χαρά μου και αποφάσισα να βάλω κι εγώ σκουλαρίκι για να με προστατεύει κι εμένα απ’ το μάτι».