Πώς υπολογίζεται η Υπεύθυνη Καινοτομία;

Η υπεύθυνη καινοτομία χαρακτηρίζει μια διαδικασία με την οποία μια καινοτομία ήδη αποτελεσματική ή υπό μορφή πρότζεκτ (κυρίως τεχνολογική αλλά και άλλης φύσης), αναλύεται από άποψη ηθικής (αποδεκτικότητας), περιβαλλοντικής βιωσιμότητας και συνάφειας από κοινωνική άποψη. Επομένως, η καινοτόμος πλευρά υποβαθμίζεται σε ένα δεύτερο πλάνο, με την επιφύλαξη μιας σειράς ετυμηγοριών που, ανάλογα με την περίπτωση, θα υποστηρίξουν ή θα εμποδίσουν τη συγκεκριμένη υλοποίηση ή/και παροχή/εκμετάλλευση αυτής της καινοτομίας.

Μια επιτυχημένη υπεύθυνη καινοτομία συνιστά de facto μια θετική πρόοδο. Παρέχει προστιθέμενη αξία όσον αφορά τον κοινωνικό αντίκτυπο και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η ηθική αποδοχή είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την υπεύθυνη καινοτομία, ιδιαίτερα όσον αφορά τη βιοηθική για οτιδήποτε σχετίζεται με παρεμβάσεις σε έμβια όντα. Στο πλαίσιο της αειφόρου ανάπτυξης, υπό την περιβαλλοντική και κοινωνική έννοια, η υπεύθυνη καινοτομία αποτελεί μέρος ενός εννοιολογικού και μεθοδολογικού οπλοστασίου όπου, συμπληρώνει, επικαλύπτει, ακόμη και περικλείει τα πεδία δράσης άλλων προσεγγίσεων, μεταξύ των οποίων αναφέρονται:

•  οικο-καινοτομία (η ίδια στενά συνδεδεμένη με τις αρχές του οικολογικού σχεδιασμού), η οποία δίνει προτεραιότητα στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
•  λιτή καινοτομία, η οποία ευνοεί την εξοικονόμηση πόρων τόσο σε πρώτες ύλες όσο και σε τεχνολογικά μέσα.
•  κοινωνική καινοτομία, η οποία εστιάζει στις απαντήσεις σε κοινωνικές ανάγκες που είναι ακόμη “ορφανές” η ανεπαρκώς ικανοποιημένες, ιδίως όσον αφορά την αλληλεγγύη.

Δείκτες

Η μέτρηση της υπεύθυνης καινοτομίας είναι ένα πολύπλοκο έργο. Απαιτεί την ανάπτυξη δεικτών που αποτυπώνουν όλες τις πτυχές της καινοτομίας με ολοκληρωμένο τρόπο, όχι μόνο τις τεχνολογικές καινοτομίες αλλά και τις διαρθρωτικές αλλαγές, τους οργανωτικούς παράγοντες και τις βραχυπρόθεσμες, μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις.

Διάχυση: η διαδικασία διάδοσης ιδεών, αξιών, εθίμων και πρακτικών από ένα πολιτισμό, μια κοινωνία ή ένα άτομο σε άλλο. Ο προτεινόμενος δείκτης είναι:

Πωλήσεις καινοτόμων προϊόντων/περίοδος που έχει παρέλθει από την κυκλοφορία τους.

Ο δείκτης αυτός παρέχει μια ενδιαφέρουσα ένδειξη της διάδοσης της καινοτομίας μεταξύ των χρηστών. Δεδομένης της διαφοράς κάθε καινοτομίας, αυτός ο δείκτης πρέπει να υπολογίζεται ανά έργο.

Δυνατότητα: ικανότητα χρήσης αδρανούς πιθανής γνώσης που είναι διαθέσιμη αλλά δεν έχει ακόμα εφαρμοστεί. Μια από τις προκλήσεις του μάνατζμεντ της καινοτομίας είναι η δυνατότητα των παραχθεισών γνώσεων για την επαναχρησιμοποίησή τους αλλού.

Ο προτεινόμενος δείκτης είναι:

Σωρευτικές πωλήσεις που δημιουργούνται από την επαναχρησιμοποίηση της γνώσης/αριθμός αποκτηθεισών γνώσεων.

Η όλη πρόκληση συνίσταται στην απομόνωση, τον εντοπισμό και την παρακολούθηση της γνώσης, ή ακριβέστερα ενός θύλακα γνώσης.

Χρηματοοικονομικοί δείκτες

Άλλοι δείκτες που αφορούν το μάνατζμεντ της υπεύθυνης καινοτομίας είναι οι ακόλουθοι.

Προσπάθεια: ο δείκτης υποδεικνύει το μερίδιο των πόρων που διατίθενται σε δραστηριότητες καινοτομίας.

Παραγωγικότητα: αντιστοιχεί στην επένδυση που απαιτείται για την ανάπτυξη ενός καινοτόμου προϊόντος.

Αποδοτικότητα: αφορά την απόδοση της επένδυσης.

Ζωτικότητα: ο δείκτης μετρά το ποσοστό ανανέωσης του προϊόντος και την ικανότητα της επιχείρησης να εδραιωθεί με βιώσιμο τρόπο στην αγορά.

Προκλήσεις

Μια από τις προκλήσεις του μάνατζμεντ της υπεύθυνης καινοτομίας είναι να ληφθούν υπόψη κοινωνικές, οικολογικές, οικονομικές και ψυχολογικές διαστάσεις.

Κοινωνική διάσταση

Η καινοτομία πρέπει να είναι κοινωνικά αποδεκτή και οικονομικά βιώσιμη και να σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Μια καινοτομία που δεν πληροί αυτά τα κριτήρια δεν είναι υπεύθυνη καινοτομία. Η υπεύθυνη καινοτομία είναι ένας τρόπος επιχειρηματικής δραστηριότητας, που σημαίνει ότι πρέπει να αποτελεί μέρος της στρατηγικής της εταιρείας. Δεν πρόκειται απλά για ζήτημα ηθικής ή πολιτικής, αλλά και για μια ευκαιρία δημιουργίας νέων επιχειρηματικών μοντέλων και νέων αλυσίδων αξίας.

Οικολογική διάσταση

Η διάσταση αυτή αναφέρεται:

•  Μείωση των εκπομπών CO2, αποτελεσματικότητα των πόρων και μετριασμό της κλιματικής αλλαγής.
•  Οικονομικές επιπτώσεις στις τοπικές κοινωνίες.
•  Οικονομική ανάπτυξη και δημιουργία θέσεων εργασίας.
•  Επιπτώσεις στα ανθρώπινα δικαιώματα και στην ασφάλεια.
•  Θεωρήσεις σχετικά με το ενεργειακό ισοζύγιο, ιδίως τους τρόπους παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας.
•  Χρηματοοικονομική βιωσιμότητα των επιλογών ανάπτυξης που εξετάζει κάθε χώρα/περιοχή.

Οικονομική διάσταση

Η οικονομική διάσταση της υπεύθυνης καινοτομίας αφορά τις οικονομικές και χρηματοοικονομικές επιπτώσεις της καινοτομίας στην κοινωνία. Επικεντρώνεται στον αντίκτυπο της καινοτομίας στην αγορά, την απασχόληση και τη διανομή του πλούτου.
Η ανάλυση κόστους-οφέλους αποτελεί ουσιαστικό συστατικό κάθε διαδικασίας λήψης αποφάσεων.

Ψυχολογική-συναισθηματική διάσταση

Αφορά τον αντίκτυπο μιας καινοτομίας στον άνθρωπο, ιδιαίτερα στο χρήστη. Η γνωστική διάσταση ασχολείται με το πως η υπεύθυνη καινοτομία θα επηρεάσει τις διαδικασίες σκέψης και συλλογισμού των ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένης της ικανότητάς τους να κατανοούν νέες πληροφορίες ή να κατανοούν την υπάρχουσα γνώση. Περιλαμβάνει επίσης ερωτήσεις που σχετίζονται με το βαθμό πληροφόρησης που έχουν οι καταναλωτές σχετικά με τις νέες τεχνολογίες και την αντίληψή τους για τα πλεονεκτήματα ή τα μειονεκτήματα αυτών.

Η συναισθηματική διάσταση περιλαμβάνει ερωτήσεις σχετικά με:

•  Πώς νοιώθουν οι άνθρωποι όταν χρησιμοποιούν το νέο προϊόν;
•  Πώς κρίνουν την ποιότητά του;
•  Το βλέπουν ως χρήσιμο ή απλώς ως ένα γκάτζετ;

Συμπερασματικά, το μάνατζμεντ της υπεύθυνης καινοτομίας επιδιώκει να ενσωματώσει ζητήματα βιώσιμης ανάπτυξης στη διακυβέρνηση, τη στρατηγική και τη λειτουργική διαχείριση της διαδικασίας της καινοτομίας. Το παγκόσμιο φόρουμ για την υπεύθυνη καινοτομία (WRI) είναι μια παγκόσμια πλατφόρμα που συγκεντρώνει πανεπιστημιακούς, μάνατζερ του ιδιωτικού τομέα και αποφασίζοντες χάραξης πολιτικής για την προώθηση της υπεύθυνης καινοτομίας. Για να αξιολογήσει εάν μια νέα τεχνολογία είναι υπεύθυνη, το WRI θέτει αρκετές ερωτήσεις για να καθορίσει εάν θα έχει ή όχι επίδραση στη φύση, την υγεία και τις ανθρώπινες σχέσεις. Εξετάζει επίσης πως η καινοτομία μπορεί να χρησιμοποιηθεί από χρήστες και μη για να κατανοήσουν πως αυτές οι ομάδες μπορούν να επηρεαστούν από τη χρήση της.

Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός, Πολυτεχνείο Κρήτης, Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ, Paris School of Business