Οικογένεια Μπουτάρη: Η Νάουσα, ο «Μύθος» και ο «Κυρ – Γιάννης» – 145 χρόνια συνώνυμο του κρασιού

Δεν είναι πολλές οι επιχειρηματικές οικογένειες στην ελληνική αγορά που το όνομα τους είναι ταυτισμένες για πολλές δεκαετίες με το προϊόν το οποίο παράγουν. Έτσι κι αν υπήρχαν περίοδοι που ασχολήθηκαν και με άλλες κατηγορίες προϊόντων. Ήταν απλώς επιχειρηματικά διαλείμματα!

Η οικογένεια Μπουτάρη «συνώνυμο» του ελληνικού κρασιού

Η οικογένεια Μπουτάρη είναι ταυτισμένη με κρασί – με την παραγωγή κρασιού. Η δραστηριότητα της εκτείνεται σε τρεις αιώνες. Ξεκίνησε από τα τέλη του 19ου αιώνα – το 1879, από την οδό Ζαφειράκη της Νάουσας – και συνεχίζεται αδιαλείπτως μέχρι σήμερα, στον 21ο αιώνα.

Από το αμπέλι μέχρι την πολιτική: Η συναρπαστική ζωή του Γιάννη Μπουτάρη

Η διάσπαση και η επιμονή στο αμπέλι

Βέβαια στη διάρκεια των τελευταίων περίπου τριών δεκαετιών η οικογένεια «διασπάστηκε» επιχειρηματικά.  Ωστόσο όμως και τα δύο αδέλφια, ο προσφάτως αποβιώσας Γιάννης και ο αδελφός του Κωνσταντίνος Μπουτάρης, πάλι με τη παραγωγή και την εμφιάλωση κρασιού ασχολήθηκαν. Ετσι το όνομα Μπουτάρης είναι ταυτισμένο – ίσως και «συνώνυμο» – του κρασιού.

Η ιστορία της εταιρείας ξεκινά στην Νάουσα της Μακεδονίας το 1879, όταν ο Ιωάννης Μπουτάρης ιδρύει την οινοποιία που φέρει το όνομά του.

Μετά βέβαια από την οικονομική κατάρρευση του κ, Κωνσταντίνου Μπουτάρη και την κατ΄ ανάγκην – το 2023 πούλησε την εταιρεία – αποχώρηση (;) του από την συγκεκριμένη αγορά, πλέον είναι η Κυρ – Γιάννη, που δημιούργησε ο Γιάννης Μπουτάρης και συνεχίζει ο γιός του Στέλιος – η πλέον πέμπτη επιχειρηματική γενιά της οικογένειας. Ως εκ τούτου η οικογένεια Μπουτάρη συνεχίζει να διατηρεί στενή τη σχέση του οικογενειακού ονόματος με την παραγωγή και την εμφιάλωση του κρασιού!

Το πρώτο οινοποιείο στην Νάουσα του 1879

Ο αμπελώνας της Μακεδονίας διαθέτει ισχυρό ρόλο στην ιστορική εξέλιξη του ελληνικού αμπελώνα. Το πρώτο οινοποιείο της οικογένειας Μπουτάρη δημιουργείται στη Νάουσα το 1879, αν και λέγεται πως η παρουσία της στο κρασί χρονολογείται από το 1865.

Η καταγωγή της προέρχεται από το Νυμφαίο της Φλώρινας, στη Δυτική Μακεδονία και από την Μοσχόπολη της Ηπείρου. Σύμφωνα με τηην παράδοση ο Γιάννης Μπουτάρης ­ο ιδρυτής γεννήθηκε το 1854 και από το Νυμφαίο μετεγκαθίσταται στη Νάουσα.

Την εποχή εκείνη «κύρια αντικείμενα της δραστηριότητας της ήταν τα φημισμένα κρασιά της Νάουσας και των γύρω περιοχών αλλά και η ρακή καθώς και το μετάξι, προϊόν δραστηριότητας με την οποία καταπιάνονταν παράλληλα όλοι οι αμπελουργοί».

Η ρακή και η «μετακόμιση» στη Θεσσαλονίκη

Από το 1879 μέχρι και το 1900 ο Μπουτάρης κάνει εμπόριο κρασιού και οινοποιεί μικρές ποσότητες σταφυλιών, παράγοντας κυρίως ρακή. Οι δουλειές πηγαίνουν καλά και το 1906 κτίζει την  πρώτη ιδιόκτητη αποθήκη-οινοποιείο στη Νάουσα. Ομως η έδρα της οικογενειακής επιχείρησης μεταφέρεται στη Θεσσαλονίκη.

Πηγή: boutari.gr

Αλλά από τα πρώτα κιόλας βήματα της επιχείρησης οι εξαγωγές είναι μία από τις βασικές τους δραστηριότητες. Το κρασί της οικογενειακής επιχείρησης μεταφέρεται στη Μασσαλία, στην Αίγυπτο, στην Κωστάντζα, στην Κωνσταντινούπολη και σύμφωνα με το οικογενειακό αρχείο ως και την Ιαπωνία!

Το κενό της δεύτερης γενιάς

Το 1912 ο Γιάννης Μπουτάρης χάνει και τα τρία παιδιά του και αποκτά το τέταρτο, τον Στέργιο, το 1913. Στενός του συνεργάτης είναι ο αδελφός της γυναίκας του, ο Κ. Νιτσιώτας, ο οποίος διαδραματίζει αποφασιστικό ρόλο στη διατήρηση της συνέχειας, καλύπτοντας έτσι το κενό της δεύτερης γενιάς. Η οινοποιητική εταιρεία ονομάζεται «Ι. Μπουτάρη & Σία – Παλαιοί Οίνοι Νάουσας & Ρακή».

Το 1935 ανοίγονται νέοι ορίζοντες με τις πρώτες εξαγωγές κρασιού τους προς Αυστρία, Ουγγαρία και Αίγυπτο

Σε μία εποχή που ο κανόνας είναι η χύμα διακίνηση του κρασιού, η οικογένεια Μπουτάρη σ’ ολόκλητη την ισοτρική της διαδρομή είναι ταυτισμένη με την εμφιάλωση. Μάλιστα την εποχή εκείνη – στα χρόνια του μεσοπολέμου – η κατάσταση στην αγορά του κρασιού δεν ήταν και η … καλύτερη δυνατή!

Το «χύμα» και η αυτονόμηση από τους οινοπώλες

Οπως αναφέρεται σχετικά «μέχρι του 1897 οι οινοπώλαι και οινοπαντοπώλαι αποτέλουν κοινήν επαγγελματικήν ένωσιν υπό τον τύπον εταιρείας και υπό την επωνυμίαν εταιρεία των οινοπαντοπωλών». Ακολούθως οι οινοπώλες συγκρότησαν ξεχωριστή οργάνωση και περί τα τέλη του 19ου αιώνα «αρχίζει κάποια ανησυχία του κόσμου διά τη νοθείαν των κρασιών. Διάφοροι πρακτικοί οινοπώλαι εχρησιμοποιούν διάφορα μέσα προς θεραπείαν των βεβλαμμένων οίνων, παρά την κρατούσαν σήμερον γνώμην ότι τότε τα βεβλαμμένα κρασιά τα έχυνον. Τα έχυνον όταν γιατροσόφια απετύγχανον. Διάφορα αντισηπτικά ήσαν εις ελευθέραν χρήσιν, στυπτηρίαν, σαμπελικόν οξύ και κινίνην προσέθετον διά να δώσουν πικράν γεύσιν εις τους απομείναντας γλυκείς οίνους» (Οι οινοπώλαι Αθηνών, Αθήναι 1934).

Είχαν μάλιστα συγκροτήσει και συνεταιρισμό που διέθετε ακόμη και οινολογικό εργαστήριο και κατέβαλαν μεγάλη προσπάθεια για να κερδίσουν και πάλι την εμπιστοσύνη των Αθηναίων, που είχε χαθεί λόγω της νοθείας.

Η δεύτερη κατά σειρά αλλαγή επωνυμίας

Είναι όμως την ίδια περίοδο που το κρασί της επιχείρησης Μπουτάρη, εμφιαλωμένο, διακινείται πλέον ­ μετά το 1922 ­ στις περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης αλλά και πολύ μικρές ποσότητες στην περιοχή της Αθήνας.

Το 1935 επικεφαλής της εταιρείας αναλαμβάνει ο Στέλιος Μπουτάρης, σε νεαρή ηλικία, μόλις 22 χρόνων. Η επωνυμία της εταιρείας αλλάζει και πάλι. Τώρα πια μετονομάζεται σε «Ιωάννου Μπουτάρη Υιός – Οίνοι – Ποτά».

Ο νεαρός Στέλιος Μπουτάρης και η Κατοχή

Ο νεαρός Στέλιος Μπουτάρης ήταν ένας άνθρωπος φιλόδοξος, ανήσυχος και ενεργητικός. Επεκτείνει τις δραστηριότητες της επιχείρησης τόσο προς την Αθήνα όσο και προς το εξωτερικό. Το 1939 πεθαίνει ο πατέρας του και δύο χρόνια αργότερα έρχεται η Κατοχή.

Οι Γερμανοί κατάσχουν τα κρασιά που βρίσκονταν στις αποθήκες και η εταιρεία ουσιαστικώς υπολειτουργεί. Η περιορισμένη δραστηριότητά της αφορά μόνο στην παραγωγή μικρών ποσοτήτων ούζου.

Η απελευθέρωση και η είσοδος στο ούζο

Αργότερα μετά την απελευθέρωση, που η ζωή αρχίζει σιγά σιγά ­ με πολλές δυσκολίες ­ να ξαναβρίσκει τον κανονικό ρυθμό της, η παραγωγή της εταιρείας Μπουτάρη μοιράζεται σε ούζο και κρασί. Κι από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 επαναλαμβάνονται οι πρώτες εξαγωγές στις ΗΠΑ και στον Καναδά – και περιορισμένες ποσότητες ούζου στη Γερμανία.

Πηγή: boutari.gr

Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 δημιουργείται το δεύτερο οινοποιείο στη Νάουσα και ένα κέντρο διακίνησης στη Θεσσαλονίκη. Τότε ο Στέλιος Μπουτάρης διαπιστώνει πως η γερμανική αγορά μπορεί να απορροφήσει μεγάλες ποσότητες ούζου, αλλά οι υψηλοί δασμοί καθιστούν τις εξαγωγές στη Γερμανία απαγορευτικές.

Η ποτοποιία στο Αμβούργο και η χρυσή δεκαετία

Αποφασίζει, λοιπόν, να δημιουργήσει μαζί με γερμανούς συνεργάτες του μία ποτοποιία στο Αμβούργο. Βέβαια η διάρκεια ζωής της νέας επιχείρησης ήταν μόλις 6-7 χρόνων – δηλαδή μέχρι που μειώθηκαν οι δασμοί και ήταν πιο συμφέρουσα η εξαγωγή παρά η παραγωγή.

Η δεκαετία του 1950 όμως είναι ίσως η πιο παραγωγική για την επιχείρηση Μπουτάρη. Το κρασί κερδίζει σημαντικό μέρος στις προτιμήσεις των καταναλωτών έναντι του ούζου.

Ετσι ο Στέλιος Μπουτάρης δημιουργεί πανελλαδικό δίκτυο διανομής κρασιού και είναι τότε που κερδίζει τη φήμη που μέχρι και σήμερα ακολουθεί το όνομα της οικογένειας.

Τότε είναι που αποκτά τον  τίτλο του προμηθευτή της βασιλικής αυλής, ενώ το εξαγωγικό  του δίκτυο εκτείνεται και σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, εκτός των ΗΠΑ.

Η στροφή στην αμπελοκαλλιέργεια

Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 η φυλλοξήρα απειλεί να καταστρέψει τον αμπελώνα της Νάουσας. Παίρνει την απόφαση, μαζί με τους γιούς του Γιάννη και Κωνσταντίνο να στραφεί και στην αμπελοκαλλιέργεια.

Κι απ΄ ότι φάνηκε η επιλογή αυτή αποδείχθηκε καθοριστική για τη μετέπειτα εξέλιξη της επιχείρησης. Είναι ο πρώτος που παράγει και εμφιαλώνει κρασί με ελληνικές γεωγραφικές ενδείξεις. Παράλληλα δημιουργεί το οινοποιείο στη Θεσσαλονίκη και το 1976 το τέταρτο οινοποιείο στη Στενήμαχο της Νάουσας.

Η είσοδος στο Χρηματιστήριο και το οινοποιείο Καμπά

Στην δεκαετία του 1970 οι καταναλωτικές τάσεις αρχίζουν διαφοροποιούνται. Τα αλκοολούχα ποτά κερδίζουν έδαφος. Η οικογένεια Μπουτάρη αξιοποιεί τις νέες τάσεις και στρέφεται και στην εισαγωγή αλκοολούχων ποτών. Η δεκαετία του 1980 είναι καθοριστική για την εξέλιξη της επιχείρησης.

Κερδίζει την πρώτη θέση στην αγορά του εμφιαλωμένου κρασιού, το 1987 εισάγεται η εταιρεία στο Χρηματιστήριο και ως το 1991 μέσω της United Distillers Boutari κερδίζει το 30% της αγοράς των αλκοολούχων ποτών.

Το 1989 η οινοποιία Μπουτάρη καινοτομεί για ακόμα μια φορά επενδύοντας στον οινοτουρισμό, ανοίγοντας πρώτη τις πόρτες του οινοποιείου της Σαντορίνης στο κοινό.

Ενώ το 1991 αποκτά την ιστορική οινοποιείο Καμπά μέσω της Εθνικής Τράπεζας . Το ίδιος χρόνο πεθαίνει ο Στέλιος Μπουτάρης και το 1992 τα δύο αδέλφια αποχωρούν από την United Distillers Boutari αποκομίζοντας σημαντικά κεφάλαια. Και στρέφονται στην αγορά της μπίρας, εξαγοράζοντας τη Henninger από την BSN.

Τα σύννεφα πυκνώνουν

Αυτό είναι και το σημείο καμπή στην επιχειρηματική ιστορία της οικογένειας. Αρχίζουν τα προβλήματα. Στο διάστημα 1992-95 η συνολική κατανάλωση κρασιού μειώνεται κατά 30%-35%, αλλάζει ο ΦΠΑ, η αγορά της μπύρας αποδεικνύεται εξαιρετικά δύσκολη και τα χρέη για την ανάπτυξη του Καμπά τρέχουν.

Και στο διάστημα 1995-98 η επιχείρηση Μπουτάρη βρίσκεται αντιμέτωπη με σοβαρή κρίση, που λίγο έλειψε να τινάξει στον αέρα προσπάθειες πολλών δεκαετιών.

Πηγή: boutari.gr

Ομως από τον Μάιο του 1997 αλλάζει η στρατηγική στον τομέα των κρασιών, η εταιρεία αποκτά αμπελώνες και οινοποιεία σε αρκετές περιοχές της Ελλάδας, δημιουργείται η Ζυθοποιία Βορείου Ελλάδος που θα παράξει την μπίρα «Μύθος» (αργότερα πουλήθηκε και κατέληξε στον όμιλο Carlsberg) αλλά και οι δρόμοι των δύο αδελφών, Γιάννη και Κωνσταντίνου, χωρίζουν.

Η γένεση του Κυρ – Γιάννη…

Η επιχείρηση με τα δικά της brands παραμένει στον κ. Κ. Μπουτάρη. Ενώ ο Γιάννης Μπουτάρης δημιουργεί την εταιρεία Κυρ – Γιάννη, αγοράζει εκτάσεις και φυτεύει δικού του αμπελώνες. Ακολουθεί την δική του διαδρομή περιοριζόμενος στην περιοχή της Μακεδονίας.

Δημιουργεί τα δικά του κρασιά, με ιδιαίτερη επιμέλεια και μεράκι από το μηδεν. Κι εκ του αποτελέσματος αποδεικνύεται η επιλογή του πιο σοφή. Και το 2004 ο γιός του Στέλιος αναλαμβάνει την διοίκηση της επιχείρησης γράφοντας τις δικές του σελίδες στην επιχειρηματική ιστορία της οικογένειας.

… και η πώληση στην Sterner Stenhus

Από την άλλη πλευρά η οικογένεια του κ. Κωνσταντίνου Μπουτάρη επιχειρεί με απανωτές αυξήσεις του μετοχικού κεφαλαίου και ρυθμίσεις με τις τράπεζες να ανατρέψει την καταστροφική πορεία της οικογενειακής επιχείρησης. Τα χρόνια περνούν μέσα στα προβλήματα. Τα οποία βεβαίως επιτείνονται στην περίοδο της κρίσης.

Μέχρι που ο κ. Κωνσταντίνος Μπουτάρης κατορθώνει το 2023 να πουλήσει την εταιρεία στους αδελφους Ηλία και Θωμά Γεωργιάδη της Sterner Stenhus και μέρος αυτής της συναλλαγής είναι να μην χάσει τα οικογενειακά ακίνητα στους πλειστηριασμούς!

Οι νέοι βασικοί επενδυτές Ηλίας και Θωμάς Γεωργιάδης, Πηγή: boutari.gr

Βέβαια τα σήματα Μπουτάρης συνεχίζουν να κυκλοφορουν στην αγορά – είναι ένα από τα assets που αγόρασαν οι αδελφοί Γεωργιάδη. Κι αυτό σημαίνει πολλά για την απήχηση τους στο καταναλωτικό κοινό….