Η δημογραφική εικόνα της Θεσσαλίας

Η δημογραφική εικόνα στην Ελλάδα διαφέρει σήμερα σημαντικά από αυτήν των πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών, ενώ έντονες διαφοροποιήσεις καταγράφονται σε περιφερειακό και ενδοπεριφερειακό επίπεδο.

Η εικόνα διαφέρει όχι μόνον από Περιφέρεια σε Περιφέρεια αλλά και στο εσωτερικό κάθε μιας από αυτές, ανάμεσα στις Περιφερειακές Ενότητες και τους Δήμους, συχνά ακόμη περισσότερο σε χαμηλότερα επίπεδα. Στο σύντομο αυτό κείμενο, σκιαγραφούμε την δημογραφική εικόνα μιας από τις ελληνικές Περιφέρειες, της Θεσσαλίας, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα και τις υφιστάμενες έντονες ενδοπεριφερειακές της διαφοροποιήσεις…

Η Θεσσαλία δεν βρίσκεται στην πλέον δυσμενή δημογραφικά θέση συγκρινόμενη με τις λοιπές ελληνικές Περιφέρειες. Προσελκύοντας έναν σχετικά μικρό αριθμό οικονομικών μεταναστών κατά τις δεκαετές του 1990 και του 2000 είχε από τις μικρότερες αυξήσεις του πληθυσμού το 1991-2001, μια μικρή σχετικά μείωση την δεκαετία 2011-2021, δεκαετία κατά την οποία όλες οι ελληνικές Περιφέρειες -εκτός της Κρήτης και του Ν. Αιγαίου- έχασαν πληθυσμό, και μια σαφώς μεγαλύτερη μείωση (-6%) το 2011-2021, υπερδιπλάσια αυτής (-3%) της χώρας.

Όσον αφορά τους δείκτες θνησιμότητας και γονιμότητας, αυτοί βρίσκονται κοντά στους εθνικούς μέσους όρους με μικρές σχετικά διαφοροποιήσεις ανάμεσα στις 5 Περιφερειακές Ενότητές της. Η Θεσσαλία έχει σχετικά «ήπια» αρνητικά φυσικά Ισοζύγια και είναι από τις λιγότερο γερασμένες Περιφέρειες της Ελλάδας. Σε ενδοπεριφερειακό επίπεδο όμως οι αποκλίσεις από τους μέσους περιφερειακούς όρους (μεταβολές του συνολικού πληθυσμού, ηλικιακές δομές, γήρανση/νεότητα, φυσικά ισοζύγια κ.ο.κ.) είναι σημαντικές με πολλές από τις ενότητες του μη πεδινού τμήματός της να βρίσκονται σε ιδιαίτερα προβληματική θέση και στα πρόθυρα της δημογραφικής κατάρρευσης με επιπτώσεις στην οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή της. Σε αυτό συνέτεινε συσσωρευτικά σημαντικά και η εσωτερική μετανάστευση των προηγούμενων δεκαετιών, με τη εγκατάλειψη των περιοχών αυτών από τμήμα του νεανικού πληθυσμού τους.

Βάσιμα επομένως μπορούμε να ισχυρισθούμε ότι από δημογραφική σκοπιά δεν υπάρχει μία Θεσσαλία, καθώς οι διαφοροποιήσεις είναι εντονότατες στο εσωτερικό της. Η Θεσσαλία δεν αποτελεί εξαίρεση, καθώς με βάση τις αναλύσεις του ΙΔΕΜ έντονες ενδοπεριφερειακές διαφοροποιήσεις καταγράφονται στις περισσότερες Περιφέρειες της χώρας μας. Οι έχοντες την ευθύνη σχεδιασμού και λήψης αποφάσεων σε πλήθος πεδίων σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο οφείλουν, επομένως, όχι μόνον να θεωρήσουν ως δεδομένες κάποιες μη αναστρέψιμες τις αμέσως επόμενες δεκαετίες τάσεις, να εκτιμήσουν τις επιπτώσεις τους και να τις λάβουν υπόψη, αλλά και να λάβουν από τώρα μέτρα, τα όποια, εκτός των άλλων, θα στοχεύουν, τόσο στην επιβράδυνση των ρυθμών μείωσης και γήρανσης του πληθυσμού, όσο και στην προοδευτική αντιστροφή κάποιων βασικών τάσεων που επηρεάζουν καθοριστικά τα δημογραφικά μεγέθη. Τα μέτρα αυτά όμως δεν είναι δυνατόν να είναι οριζόντια, και να μην λαμβάνουν υπόψη τις υφιστάμενες σημαντικές διαφοροποιήσεις σε περιφερειακό και ενδοπεριφερειακό επίπεδο.

*Καθηγητές Δημογραφίας στο πανεπιστήμιο Θεσσαλίας (Περιοδική έκδοση του Ινστιτούτου Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών (ΙΔΕΜ) & του Εργαστηρίου Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων (ΕΔΚΑ) του Παν. Θεσσαλίας)