Τουρκία: Πολυσήμαντη η διείσδυση της Αγκυρας στην Αφρική

Τα δέκα τελευταία χρόνια, η παρουσία που έχει η Τουρκία στην Αφρική, μόνον εντυπωσιακή άνοδο γνωρίζει. Τόσο σε οικονομικές όσο και άλλες δραστηριότητες. Και αδιάψευστος μάρτυρας αυτής της τουρκικής παρουσίας στην Αφρική είναι τα αναρίθμητα τζαμιά που έγιναν στο διάστημα αυτό, όπως και οι θέσεις Τούρκων επιχειρηματιών στην αφρικανική οικονομία συνολικά.

BRICS: Ψυχρολουσία για την Τουρκία – Η μόνη που δεν πήρε καθεστώς πλήρους μέρους

Επίσης, όπως έγραψαν πριν λίγο καιρό οι Financial Times, η δημιουργία ισχυρών πολιτικών, εμπορικών συμμαχιών και συμμαχιών στον τομέα της ασφάλειας έχει επιτρέψει στην Τουρκία να τοποθετηθεί ως ισχυρός παίκτης όταν πολλά κράτη, όπως η Κίνα και οι ΗΠΑ, προσπαθούν να προβάλουν τη δική τους επιρροή στην περιοχή.

«Η αυξανόμενη επιρροή της Τουρκίας στην Αφρική σχετίζεται με την προσπάθειά της να διαφοροποιήσει τις επιλογές εξωτερικής πολιτικής της, να προβάλλει τις φιλοδοξίες της ως περιφερειακή δύναμη καθώς και τις φιλοδοξίες της να παίξει μεγαλύτερο ρόλο στις περιφερειακές και παγκόσμιες υποθέσεις», λέει η Elem Eyrice-Tepeciklioglu του Πανεπιστημίου Κοινωνιών Επιστημών της Άγκυρας.

Τουρκία: Τετραπλασίασε τις πρεσβείες της στην Αφρική

Είναι χρήσιμο να τονιστεί επίσης, ότι από το 2003 η Τουρκία έχει σχεδόν τετραπλασιάσει τον αριθμό των πρεσβειών της στην Αφρική σε 44, έχει γίνει σημαντικός παίκτης στον αμυντικό τομέα της ηπείρου και έχει λανσάρει μια σειρά αεροπορικών γραμμών που συνδέουν την Κωνσταντινούπολη με δεκάδες αφρικανικές πόλεις που εξυπηρετούνται από ελάχιστους άλλους διεθνείς αερομεταφορείς.

Εντυπωσιάζουν εξάλλου από την άποψη αυτή οι διαφωτιστικές δαπάνες της Turkish Airlines, που είναι μέσα στις πέντε μεγαλύτερες αεροπορικές εταιρίες στον κόσμο.

Σε διπλωματικό τώρα επίπεδο, «η Άγκυρα έβαλε τις βάσεις όταν κήρυξε την Αφρική προτεραιότητα για την τουρκική εξωτερική πολιτική» λέει ο Ulf Laessing, διευθυντής του προγράμματος του γερμανικού think tank Konrad Adenauer Foundation για την περιοχή του Σαχέλ.

Η ταχέως αυξανόμενη επιρροή της Τουρκίας τα τελευταία χρόνια υπήρξε ιδιαίτερα εμφανής στο Σαχέλ, την ημιάγονη λωρίδα νοτίως της Σαχάρας. Μαζί με χώρες όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα -τις λεγόμενες μεσαίες δυνάμεις- η Άγκυρα έχει επεκτείνει την επιρροή της στην περιοχή Σαχέλ μετά την πτώση αρκετών κυβερνήσεων από στρατιώτες που στασίασαν εκμεταλλευόμενοι τις επιθέσεις τρομοκρατών και ομάδων ανταρτών καθώς και τη λαϊκή αγωνία.

Ο Cameron Hudson, πρώην αξιωματούχος της CIA που τώρα εργάζεται στο think tank «Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών», είπε πως η Αφρική έχει γίνει ένα «πιο ανταγωνιστικό μέρος» όπου πολλοί outsiders κονταροχτυπιούνται για να αποκτήσουν επιρροή.

«Καθώς οι αφρικανικές χώρες δυσαρεστούνται από τη γαλλική, βρετανική ή αμερικανική εμπλοκή δεκαετιών στην ήπειρο, βλέπουν νέες ευκαιρίες και εταίρους με αυτές τις χώρες μεσαίας ισχύος», προσθέτει ο Hudson.

Και τις σκέψεις του συμπληρώνει ο Βέλγος πολιτικός αναλυτής Πιερ Λαφικέρ, που τονίζει την αυξανόμενη ισλαμική θρησκευτική παρουσία στην Αφρική, μέρος της οποίας χωρίς θόρυβο εξισλαμίζεται με ταχύτητα.

Και αυτό είναι κάτι που θα πρέπει μάλλον σοβαρά να απασχολήσει και την Ελλάδα, αν όχι ολόκληρη την Ευρώπη. Ένας σταδιακός εξισλαμισμός της Αφρικής, παρά τα όσα επιχειρεί να «πουλήσει» η Τουρκία στη Δύση και στο ΝΑΤΟ, θα είναι δεινό όπλο στη διάθεση των εχθρών των ανοικτών κοινωνιών και αυτής της ίδιας της έννοιας της ελευθερίας.

Η στρατηγική της Τουρκίας να εδραιωθεί στην Αφρική ξεκινά ουσιαστικά το 2011, μια περίοδο ισχυρών οικονομικών αναταράξεων στην Ευρώπη. Με πρωτοβουλία τουρκικών επιχειρήσεων που ήθελαν να ανοίξουν νέες αγορές σε μια ανερχόμενη οικονομικά ήπειρο, η Άγκυρα αποφασίζει να διευρύνει την επιρροή της πέραν της άμεσης περιφέρειάς της. Ενθαρρύνεται δε προς την κατεύθυνση αυτή και από την Αλγερία, μια σταθερή αντιδυτική χώρα στη Βόρεια Αφρική.

Στο πλαίσιο αυτό, ο Τούρκος πρόεδρος, επισκέπτεται τότε τη Σομαλία, μια χώρα που εκείνη την περίοδο βρισκόταν στη δίνη ενός βαθύτατου και τραγικού λιμού. Ο Ταγίπ Ερντογάν γίνεται έτσι ο πρώτος μη Αφρικανός ηγέτης, που επισκέφθηκε τη χώρα μετά από σχεδόν δύο δεκαετίες. Έτυχε ενθουσιώδους υποδοχής, με τουρκικές σημαίες να κυματίζουν στο αεροδρόμιο, το λιμάνι και σε λεωφόρους της πρωτεύουσας της Σομαλίας, Μογκαντίσου.

Σύμφωνα με Τούρκους διπλωμάτες, το ταξίδι του Τούρκου προέδρου το 2011, έδειξε σε όλη την αφρικανική ήπειρο πως «οι Τούρκοι πραγματικά συνεργάζονται με την Αφρική». «Ο αντίκτυπος της επίσκεψης στη Σομαλία υπήρξε μακροχρόνιος με απρόσμενους τρόπους, με το «Istanbul» να γίνεται ένα όλο και πιο κοινό κοριτσίστικο όνομα στη χώρα» έγραψαν οι «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς».

Πρόσθεσαν δε ότι η Τουρκία συνεχίζει να κάνει αισθητή την παρουσία της στην Αφρική μέσω ενός μείγματος ενεργειών σε επίπεδο εμπορικό, ασφαλείας, διπλωματικό και θρησκευτικό, των οποίων ηγείται η Άγκυρα, συχνά σε συνδυασμό με τουρκικές επιχειρήσεις.

Το εμπόριο μεταξύ της Τουρκίας και αφρικανικών κρατών σκαρφάλωσε στα 32 δισ. δολάρια πέρυσι, αυξημένο κατά σχεδόν 50% από το 2013, σύμφωνα με την στατιστική υπηρεσία της Τουρκίας. Εργολάβοι από τη χώρα έχουν εργαστεί σε τουλάχιστον 1.800 projects υποδομών, όπως αεροδρόμια και ξενοδοχεία, σε χώρες όπως ο Νίγηρας, τις οποίες συχνά αποφεύγουν οι δυτικοί εταίροι λόγω των πιθανών κινδύνων στον τομέα της ασφάλειας.

«Η τουρκική κυβέρνηση έχει βοηθήσει τις κατασκευαστικές της εταιρείες να αποκτήσουν παρουσία στην περιοχή» σύμφωνα με τους Φ.Τ. «Έχουν αναλάβει περισσότερα ρίσκα για να επενδύσουν σε χώρες που τα κράτη της Δύσης αγνοούν», τονίζουν σε άρθρο τους.

Η Τουρκία έχει επίσης επενδύσει σε πρωτοβουλίες ήπιας ισχύος για να μπορέσει να «κερδίσει» την καρδιά και το μυαλό Αφρικανών, ορισμένες φορές βασιζόμενη σε κοινές θρησκευτικές πεποιθήσεις. Ξόδεψε σχεδόν 10 χρόνια για να κατασκευάσει ένα μεγάλο εθνικό τέμενος στην Άκρα, την πρωτεύουσα της Γκάνα, στο στυλ του εμβληματικού Μπλε Τζαμιού της Κωνσταντινούπολης. Άλλα τεμένη έχουν πληρωθεί για το Μαλί, το Τζιμπουτί, το Σουδάν και αλλού.

Αποτέλεσμα των παραπάνω πρωτοβουλιών είναι η άνοδος της θρησκευτικής επιρροής της Τουρκίας σε μεγάλο κομμάτι της Αφρικής, γεγονός που ενισχύεται και από τις τουρκικές παρεμβάσεις στον τομέα της ασφάλειας. Εντυπωσιάζουν έτσι οι στρατιωτικοί δεσμοί της Τουρκίας με τον Νίγηρα, την Αιθιοπία, τη Σομαλία, το Μαλί και σε κάποιο βαθμό την Τυνησία.