Ο Ίλον Μασκ και η δημοσιονομική φαντασίωση των 2 τρισ.

Project Syndicate

Όταν προκηρύχθηκαν οι προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ για τον Ντόναλντ Τραμπ, η απόδοση των δεκαετών κρατικών ομολόγων των ΗΠΑ αυξήθηκε από 4,3% σε 4,4% και η απόδοση του 30ετούς ομολόγου αυξήθηκε από 4,5% σε 4,6%, με τις αποδόσεις να διατηρούνται σε αυτά τα επίπεδα για δέκα ημέρες αργότερα. Καθώς η αγορά ομολόγων υποχώρησε – υψηλότερες αποδόσεις σημαίνουν χαμηλότερες τιμές – η χρηματιστηριακή αγορά ανέβηκε. Είναι σαφές ότι οι επενδυτές αναμένουν ότι η επόμενη κυβέρνηση Τραμπ θα δημιουργήσει υψηλότερα ελλείμματα του κρατικού προϋπολογισμού και περισσότερο χρέος.

Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί. Κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του Τραμπ, πρόσθεσε 8 τρισεκατομμύρια δολάρια στο εθνικό χρέος – όλοι οι προηγούμενοι πρόεδροι μαζί είχαν συσσωρεύσει 20 τρισεκατομμύρια δολάρια – παρά το γεγονός ότι υποσχέθηκε να δημιουργήσει πλεονάσματα τόσο μεγάλα που θα εξαλείψουν το εθνικό χρέος εντός δύο θητειών.

Στην προεκλογική εκστρατεία, υποσχέθηκε να μειώσει τους φόρους φαινομενικά για κάθε ομάδα που μπορούσε να φανταστεί. Σύμφωνα με την κεντρική εκτίμηση της Επιτροπής για έναν Υπεύθυνο Ομοσπονδιακό Προϋπολογισμό , οι φορολογικές προτάσεις του Τραμπ συνεπάγονται διαφυγόντα έσοδα 10 τρισεκατομμυρίων δολαρίων τα επόμενα δέκα χρόνια. Προσθέστε σε αυτό ένα επιπλέον 1 τρισεκατομμύριο δολάρια σε τόκους που έχουν συσσωρευτεί για το εθνικό χρέος και οι απώλειες υπερβαίνουν κατά πολύ τα πρόσθετα έσοδα των 3 τρισεκατομμυρίων δολαρίων που θα προέρχονταν από τους υπερβολικά υψηλούς δασμούς που έχει δεσμευτεί να εισαγάγει ο Τραμπ. Αυτό θα απαιτήσει από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση να πουλήσει πολλά ομόλογα – μια πρακτική που θα διατηρήσει την τιμή τους χαμηλή και τα επιτόκια υψηλά.

Η γραμμή του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος είναι ότι τα χαμένα έσοδα θα αντισταθμιστούν με περικοπές δαπανών. Είναι ένα ρεφρέν που έχουμε ξανακούσει. Στην πραγματικότητα, ο Τραμπ συνεχίζει μια παράδοση 45 ετών των Ρεπουμπλικανών προέδρων να δίνουν σαρωτικές υποσχέσεις για περικοπή των κρατικών δαπανών , οι οποίες, όπως ισχυρίζονται, θα υπερκαλύπτουν τις απώλειες εσόδων από φορολογικές περικοπές. Από τον Ρόναλντ Ρίγκαν μέχρι τον Τζορτζ Μπους – και, φυσικά, τον Τραμπ – όλοι έχουν αποτύχει θεαματικά.

Ο Τραμπ διατηρεί επίσης μια άλλη παράδοση των Ρεπουμπλικανών: τον διορισμό μιας άδολης συμβουλευτικής επιτροπής επιχειρηματιών. Αυτή τη φορά, είναι το νέο Υπουργείο (department )Κυβερνητικής Αποτελεσματικότητας (DOGE) – με επικεφαλής τον Ίλον Μακσ και τονVivek Ramaswamy – το οποίο υποτίθεται ότι θα μειώσει τη σπατάλη, την απάτη και την κατάχρηση από τον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό. Σύμφωνα με τον Μασκ, η DOGE θα είναι σε θέση να περικόπτει «τουλάχιστον 2 τρισεκατομμύρια δολάρια» από τον προϋπολογισμό ετησίως . Αυτός ο στόχος – ο οποίος ανέρχεται στο 31% των ετήσιων δαπανών των ΗΠΑ και στο 7% του ΑΕΠ των ΗΠΑ – είναι σκέτη φαντασίωση.

Μην αφήσετε τη λέξη «Department» να σας ξεγελάσει: το DOGE είναι μια συμβουλευτική επιτροπή, όχι ένα κυβερνητικό υπουργείο. Και, αν και οι Ρεπουμπλικάνοι ελέγχουν όλους τους κλάδους της κυβέρνησης, οι συστάσεις του είναι απίθανο να εφαρμοστούν, ενδέχεται να μην εξελιχθούν καν σε δραστικές προτάσεις πολιτικής. Αλλά ακόμα κι αν αφήσουμε κατά μέρος τις αδυναμίες του DOGE – για να μην αναφέρουμε τις τεράστιες ηθικές συγκρούσεις που θα δημιουργούσαν οι δραστηριότητές του στον Μασκ, τον πλουσιότερο άνθρωπο του κόσμου – το ποσό των 2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων παραμένει παράλογο.

Όταν οι Ρεπουμπλικάνοι λένε ότι θέλουν να μειώσουν τις ομοσπονδιακές δαπάνες, συνήθως διευκρινίζουν ότι δεν θα περικόψουν τα υποχρεωτικά προγράμματα – τις λεγόμενες δαπάνες δικαιωμάτων. Αλλά τα κύρια προγράμματα δικαιωμάτων – Κοινωνική Ασφάλιση , Medicare , άλλα προγράμματα υγειονομικής περίθαλψης – αντιπροσώπευαν το ήμισυ του συνόλου των ομοσπονδιακών δαπανών πέρυσι, ή το 61% εάν συμπεριληφθούν η στήριξη των τιμών των αγροκτημάτων και άλλα προγράμματα στήριξης του εισοδήματος. Με τους συνταξιούχους να αποτελούν ένα αυξανόμενο μερίδιο του πληθυσμού, οι δαπάνες για τα δικαιώματα στο μέλλον θα αυξηθούν μόνο .

Ούτε οι πληρωμές τόκων, που αντιπροσωπεύουν το 13% των συνολικών δαπανών , δεν μπορούν να περικοπούν – εκτός εάν οι ΗΠΑ θέλουν να αθετήσουν το εθνικό χρέος. (Αν και ο Τραμπ έχει απολαύσει την ικανότητά του να αθετήσει τα χρέη του, έχοντας κηρύξει την πτώχευση της επιχείρησης έξι φορές, οι περισσότεροι Ρεπουμπλικάνοι δεν ενδιαφέρονται να το κάνουν οι ΗΠΑ.) Και αυτός ο λογαριασμός, επίσης, είναι πιθανό να συνεχίσει να αυξάνεται, καθώς το χρέος μεταβάλλεται στις επιτόκια πολύ υψηλότερα από τα χαμηλά επιτόκια πριν από πέντε ή 15 χρόνια.

Αυτό αφήνει διακριτικές δαπάνες, οι οποίες αντιπροσωπεύουν περίπου το 25% των συνολικών δαπανών. Αν όμως θεωρήσει κανείς τις αμυντικές δαπάνες ανέγγιχτες –όπως κάνουν οι περισσότεροι Ρεπουμπλικάνοι– μιλάμε για μόλις 12% του συνολικού προϋπολογισμού. Μπορούν ο Τραμπ και ο Μασκ να βρουν τις επιθυμητές οικονομίες εδώ; Ας πούμε ότι πάνε εντελώς δρακόντεια – ξεκινώντας με την πλήρη κατάργηση του Υπουργείου Παιδείας, όπως έχει δεσμευτεί να κάνει ο Τραμπ. Αυτό θα μείωνε τις συνολικές δαπάνες κατά 4%.

Τότε τι; Ίσως ξένη βοήθεια. Όμως, σε αντίθεση με τις εντυπώσεις πολλών ψηφοφόρων , η βοήθεια αντιπροσωπεύει μόλις το 1% όλων των ομοσπονδιακών δαπανών. Η στρατιωτική βοήθεια προς το Ισραήλ –κάτι που οι Ρεπουμπλικάνοι δεν θα αγγίξουν– αντιπροσωπεύει το μεγαλύτερο μερίδιο. Ίσως ο Τραμπ θα ήθελε να περικόψει την ανθρωπιστική βοήθεια, όπως η ανακούφιση από την πείνα, αλλά αυτό είναι μόλις το ένα πέμπτο του συνόλου.

Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς την κατάργηση της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Αεροπορίας και άλλων ομοσπονδιακών προγραμμάτων μεταφορών –το 2% των δαπανών– αλλά ας πούμε ότι το κάνει ο Τραμπ. Ας υποθέσουμε επίσης ότι καταργεί όλες τις δαπάνες για το Υπουργείο Εσωτερικών (συμπεριλαμβανομένης της Υπηρεσίας Εθνικών Πάρκων) και το Υπουργείο Εμπορίου (συμπεριλαμβανομένης της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας ). Στην πραγματικότητα, ας φανταστούμε ότι οι ΗΠΑ ακυρώνουν όλες τις μη αμυντικές προαιρετικές δαπάνες. Αυτό δεν θα ήταν ακόμα αρκετό για να εξοικονομήσει η ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ 2 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, πόσο μάλλον να πληρώσει για τις φορολογικές περικοπές του Τραμπ και να εξισορροπήσει τον προϋπολογισμό.

Τίποτα από αυτά δεν σημαίνει ότι τα δημοσιονομικά ελλείμματα των ΗΠΑ – τα οποία επί του παρόντος ξεπερνούν το 6% του ΑΕΠ – δεν χρειάζεται να μειωθούν . Με την αναλογία χρέους προς ΑΕΠ να έχει ανέβει σταθερά από το 1981 – που χαρακτηρίζεται από προσωρινές μειώσεις το 1994-2000 και το 2021-2022 – το εθνικό χρέος βρίσκεται αναμφίβολα σε μια μη βιώσιμη πορεία. Από πέρυσι, ο λόγος του ακαθάριστου χρέους προς το ΑΕΠ έχει σπάσει το ρεκόρ που είχε σημειωθεί το 1946, στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, και η άνοδός του αναμένεται να επιταχυνθεί.

Η επόμενη κυβέρνηση Τραμπ –με τις σαρωτικές φορολογικές περικοπές που είναι βέβαιο ότι θα εισαγάγει– θα είναι ισχυρός μοχλός αυτής της τάσης. Οι χρηματοπιστωτικές αγορές μπορεί να είναι ανοδικές τώρα, αλλά τελικά –και ίσως πριν από πολύ καιρό– θα εκτιμήσουν τη μη βιωσιμότητα του χρέους των ΗΠΑ. Σε εκείνο το σημείο, οι δαπάνες κοινωνικής ασφάλισης και άλλων δικαιωμάτων θα περικοπούν πολύ πιο δραστικά από ό,τι αν περικόπτονταν τώρα ή αν δεν περικόπτονταν οι φόροι.

Οι υποστηρικτές λένε συχνά ότι ένας επιχειρηματίας όπως ο Τραμπ ή ο Μασκ θα ξέρει πώς να βάλει σε τάξη το δημοσιονομικό σπίτι της Αμερικής. Αλλά τα έξυπνα χρήματα λένε ότι δεν έχουν ιδέα τι κάνουν.

Ο Τζέφρι Φράνκελ, Καθηγητής Σχηματισμού Κεφαλαίου και Ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, υπηρέτησε ως μέλος του Συμβουλίου Οικονομικών Συμβούλων του Προέδρου Μπιλ Κλίντον. Είναι επιστημονικός συνεργάτης στο Εθνικό Γραφείο Οικονομικών Ερευνών των ΗΠΑ.