Ντελίβερι: Τα πολλά πρόσωπα της Gig economy

Πριν από μια δεκαετία, εταιρείες όπως η Uber και η Deliveroo έκαναν το ντελίβερι mainstream. Στο διάστημα που μεσολάβησε μέχρι σήμερα, ο αριθμός των εργαζομένων που εκτελούν μικρές εργασίες ή παρέχουν μια συγκεκριμένη υπηρεσία μέσω μιας εφαρμογής ή πλατφόρμας αυξήθηκε σταθερά – και στην Ευρώπη. Και δεν αφορά μόνο το ντελίβερι φαγητού.

Σε ολόκληρη την ήπειρο, οι τοπικές αρχές, οι πολιτικοί και οι δικαστές προσπαθούν να βγάλουν άκρη με την περιστασιακή εργασία και να ρυθμίσουν την περίφημη «Gig economy».

Κίνα: Περιστασιακή εργασία, μια νέα κανονικότητα

Οι πολιτικοί καλούνται να χειριστούν τον νέο κόσμο της περιστασιακής εργασίας εν κινήσει και ταυτόχρονα να διασφαλίσουν ότι οι εργαζόμενοι έχουν επαρκή προστασία. Οι δικαστές έχουν αναγκαστεί να μεσολαβήσουν σε διαμάχες μεταξύ των εργαζομένων και των πλατφορμών μέσω των οποίων συνάπτουν συμβάσεις. Στις πόλεις, εν τω μεταξύ, αυτού του είδους η εργασία μπορεί να αποτελέσει άλλη μια πηγή ενόχλησης, με τη μορφή απορριμμάτων συσκευασίας, dark kitchen και κούριερ σε ποδήλατα, μηχανάκι ακόμη και πατίνια, που εργάζονται σε καταθλιπτική ζέστη.

Αντί να ενσαρκώνεται από την εικόνα ενός μοναχικού εργάτη παράδοσης φαγητού, το πολύπλοκο οικοσύστημα της Gig economy έχει πολλά πρόσωπα.

Οι εταιρείες Deliveroo, Just Eat και UberEats συμφώνησαν νωρίτερα φέτος να διεξάγουν αυστηρότερους ελέγχους ασφαλείας στο Ηνωμένο Βασίλειο σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσουν την παράνομη εργασία στις πλατφόρμες τους.

Τα πολλά πρόσωπα του ντελίβερι

Το 2021, περίπου 28 εκατομμύρια άνθρωποι στην Ευρωπαϊκή Ένωση εργάζονταν μέσω κάποιας πλατφόρμας, εκτιμούσε τότε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ο αριθμός αυτός αναμένεται να αυξηθεί σε 43 εκατομμύρια μέχρι το 2025.

Ωστόσο, όπως επισημαίνεται στη μελέτη που φέρνει στο φως το Politico, το ντελίβερι είναι μόνο μία από τις πολλές μορφές εργασίας μέσω πλατφόρμας.

Άλλα παραδείγματα που αναφέρθηκαν ήταν οι μεταφορές, η φροντίδα κατοικίδιων ζώων, η φροντίδα παιδιών και οι εργασίες επισκευής, ή ακόμη και εντελώς διαδικτυακές θέσεις εργασίας, όπως η καταχώρηση δεδομένων, οι μεταφραστικές υπηρεσίες και η ανάπτυξη λογισμικού. Σε όλες αυτές τις θέσεις εργασίας, το άτομο που προσφέρει τις υπηρεσίες του θα μπορούσε να συνδεθεί με έναν πελάτη μέσω μιας εφαρμογής.

Ενώ ορισμένες μορφές περιστασιακής εργασίας δεν απαιτούν συγκεκριμένες δεξιότητες, άλλες είναι πολύ εξειδικευμένες. Ορισμένες μπορούν να πραγματοποιηθούν στους δρόμους μιας πόλης, ενώ για άλλες, ο εργαζόμενος μπορεί να παραμείνει πίσω από μια οθόνη ή στο σπίτι κάποιου άλλου.

«Η Gig economy είναι πολύ ευρύτερη από την τυπική εικόνα που όλοι σκέφτονται, ενός νεαρού άνδρα με αλλοδαπό υπόβαθρο, ο οποίος κάνει ποδήλατο στην πόλη με ένα πολύχρωμο σακίδιο», δήλωσε ο Elief Vandevenne, ερευνητής της οικονομίας της πλατφόρμας στο Vrije Universiteit Brussel.

«Πρόκειται για μια ετερογενή ομάδα και αυτοί οι εργαζόμενοι έχουν ενίοτε αντιφατικά συμφέροντα», προσθέτει – και γι’ αυτό η πολιτική της συγκεκριμένης οικονομίας είναι τόσο απίστευτα δύσκολη.

Η Gig economy είναι πολύ ευρύτερη από την τυπική εικόνα που όλοι σκέφτονται, ενός νεαρού άνδρα με αλλοδαπό υπόβαθρο, ο οποίος κάνει ποδήλατο στην πόλη με ένα πολύχρωμο σακίδιο

Ευρωπαϊκή «στυφή» γεύση

Οι νομοθέτες της ΕΕ πήραν μια γεύση από αυτό τα τελευταία δύο χρόνια, όταν διαπραγματεύτηκαν την οδηγία της ΕΕ για την εργασία σε πλατφόρμες – μια προσπάθεια βελτίωσης των εργασιακών συνθηκών των εργαζομένων για ντελίβερι.

Όμως η όλη διαδικασία εξελίχθηκε σε ένα βασανιστικό «ταξίδι», με επίκεντρο ένα θεμελιώδες ερώτημα: Είναι τελικά οι περιστασιακοί εργαζόμενοι, κανονικοί εργαζόμενοι ή ανεξάρτητοι εργολάβοι;

Το ζήτημα δεν επιλύθηκε πλήρως, με μεγάλο περιθώριο για κάθε χώρα της ΕΕ να διατυπώσει τη δική της θέση επί του θέματος. Η Γαλλία, για παράδειγμα, πριν οριστικοποιηθούν οι κανόνες της ΕΕ για την περιστασιακή εργασία, τάχθηκε στο πλευρό της κρατικής νεοφυούς εταιρείας διανομής Stuart σε μια υπόθεση σχετικά με την «αδήλωτη απασχόληση». Η Ισπανία, από την άλλη πλευρά, επέβαλε πρόστιμο 79 εκατ. ευρώ στην πλατφόρμα διανομής Glovo για τις εργασιακές πρακτικές της.

Αυτές οι διαφορές ανά χώρα είναι από μόνες τους αποτέλεσμα της ετερογένειας των εργαζομένων σε συναυλίες.

«Οι άνθρωποι που κάνουν μερικές ώρες εργασίας στην πλατφόρμα την εβδομάδα για να κερδίσουν κάτι παραπάνω, θα είναι λιγότερο πρόθυμοι να αγωνιστούν για το καθεστώς του εργαζομένου από ό,τι οι άνθρωποι που εξαρτώνται πραγματικά από αυτό», εξήγησε ο Vandevenne.

Οι διαπραγματεύσεις

Είναι ένα επιχείρημα που οι πλατφόρμες προώθησαν έντονα κατά τη διάρκεια των δύο ετών των συνομιλιών: Οι εργαζόμενοι Gig εκτιμούν την ευελιξία και δεν θα πρέπει να τους δίνεται εξ ορισμού το καθεστώς του εργαζομένου. Ο διευθύνων σύμβουλος της Just Eat Takeaway, Jitse Groen, η εταιρεία του οποίου απασχολεί κούριερ, προειδοποίησε επίσης ότι οι ανταγωνιστικές πλατφόρμες θα προσπαθήσουν να «παρακάμψουν» τους νέους κανόνες.

Ωστόσο, η ιδιότητα του εργαζομένου είναι συχνά η πύλη για την προστασία και την εποπτεία, η έλλειψη των οποίων μπορεί να καταστήσει την περιστασιακή εργασία επιρρεπή σε κάθε είδους παράνομες δραστηριότητες.

Έχουν υπάρξει παραδείγματα μεταναστών χωρίς χαρτιά ή ανηλίκων που αγόραζαν τον λογαριασμό κούριερ παράδοσης τροφίμων άλλου προσώπου για να παρακάμψουν τους ελέγχους ταυτότητας. Οι εταιρείες Deliveroo, Just Eat και UberEats συμφώνησαν νωρίτερα φέτος να διεξάγουν αυστηρότερους ελέγχους ασφαλείας στο Ηνωμένο Βασίλειο σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσουν την παράνομη εργασία στις πλατφόρμες τους.