Ελεγκτική του Δημοσίου: Η αναγκαιότητά της και τα σύγχρονα εργαλεία ορθολογικής διαχείρισης του δημόσιου χρήματος

Η Ελεγκτική του Δημοσίου αποτελεί «θεμέλιο λίθο» στο πλαίσιο της σύγχρονης δημοσιονομικής διαχείρισης, με θεμελιώδη στόχο την προστασία του δημοσίου συμφέροντος, τη διασφάλιση της χρηστής διακυβέρνησης, της διαφάνειας και της λογοδοσίας στους δημόσιους οργανισμούς.

ΑΑΔΕ: Ελεγκτικά αποτελέσματα τελωνείων Ιουνίου – Σεπτεμβρίου 2024

Ο δημόσιος τομέας διαχειρίζεται σημαντικούς οικονομικούς πόρους, οι οποίοι προέρχονται από φορολογικά έσοδα και άλλες πηγές δημόσιου πλούτου. Η διαφάνεια, η λογοδοσία και η ορθολογική κατανομή αυτών των πόρων συνιστούν βασικούς πυλώνες της χρηστής διοίκησης, οι οποίοι εξασφαλίζονται μέσω της ελεγκτικής διαδικασίας.

Ελεγκτική του Δημοσίου και σημασία της

Η Δημόσια Ελεγκτική ενσωματώνει διαδικασίες και μηχανισμούς που αποσκοπούν στη διασφάλιση της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης. Η σημασία της έγκειται στα εξής:

1. Διασφάλιση της λογοδοσίας

Η λογοδοσία αποτελεί θεμελιώδες συστατικό της δημοκρατικής διοίκησης. Μέσω της Ελεγκτικής, οι δημόσιοι οργανισμοί καλούνται να αποδείξουν ότι οι ενέργειες και οι δαπάνες τους συμμορφώνονται με τους νόμους και τους κανονισμούς. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της υποβολής ετήσιων οικονομικών αναφορών, οι οποίες «εξετάζονται» από ανεξάρτητους ελεγκτικούς φορείς, όπως το Ελεγκτικό Συνέδριο και οι Επιτροπές Ελέγχου.

2. Πρόληψη και εντοπισμός της διαφθοράς

Η διαφθορά αποτελεί συστημικό πρόβλημα στον δημόσιο τομέα, επηρεάζοντας αρνητικά την οικονομία και την εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς. Η ελεγκτική διαδικασία λειτουργεί ως αποτρεπτικός μηχανισμός, εντοπίζοντας περιπτώσεις παρατυπιών, δωροδοκίας και κατάχρησης εξουσίας. Επιπλέον, προάγει τη διαφάνεια μέσω της δημοσιοποίησης των ευρημάτων και της εφαρμογής κυρώσεων.

3. Ορθολογική διαχείριση δημόσιων πόρων

Η διαχείριση των δημόσιων οικονομικών οφείλει να είναι συνετή, αποδοτική και αποτελεσματική. Η Ελεγκτική του Δημοσίου εξασφαλίζει ότι οι δημόσιοι οργανισμοί λειτουργούν εντός των δημοσιονομικών πλαισίων, τα οποία καθορίζονται από τους προϋπολογισμούς και ότι οι δαπάνες τους συνεισφέρουν στην επίτευξη κοινωνικών και οικονομικών στόχων.

4. Ενίσχυση της κοινωνικής εμπιστοσύνης

Η ύπαρξη μιας αξιόπιστης ελεγκτικής διαδικασίας ενισχύει την εμπιστοσύνη των πολιτών στο κράτος. Όταν οι πολίτες γνωρίζουν ότι οι φόροι τους χρησιμοποιούνται με διαφάνεια και σύνεση, η αποδοχή της φορολογικής επιβάρυνσης αυξάνεται, ενισχύοντας τα δημόσια έσοδα.

Η εξέλιξη της τεχνολογίας και η υιοθέτηση καινοτόμων πρακτικών έχουν βελτιώσει σημαντικά τη λειτουργικότητα της Ελεγκτικής στον Δημόσιο τομέα. Τα κύρια εργαλεία περιλαμβάνουν:

1. Ψηφιακές πλατφόρμες διαχείρισης δημόσιων πόρων

Οι ηλεκτρονικές πλατφόρμες, όπως το Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα Δημοσιονομικής Πολιτικής (ΟΠΣΔΠ) και το Εθνικό Σύστημα Ηλεκτρονικών Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΣΗΔΗΣ) επιτρέπουν την παρακολούθηση και τον έλεγχο των δαπανών σε πραγματικό χρόνο. Μέσω αυτών των συστημάτων, οι ελεγκτές έχουν πρόσβαση σε αναλυτικά δεδομένα, επιτρέποντας την άμεση ανίχνευση ασυνεπειών.

2. Ανάλυση δεδομένων (Data Analytics)

Η αξιοποίηση τεχνολογιών ανάλυσης δεδομένων έχει αναβαθμίσει την ικανότητα εντοπισμού παρατυπιών. Ειδικότερα, η χρήση μεθόδων εξόρυξης δεδομένων (data mining) και μοντέλων ανάλυσης κινδύνου επιτρέπει τον προσδιορισμό τάσεων και μοτίβων που σχετίζονται με απάτη ή σπατάλη.

3. Τεχνητή Νοημοσύνη (AI)

Η εφαρμογή αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης στην ελεγκτική διαδικασία ενισχύει τη δυνατότητα πρόβλεψης και πρόληψης παρατυπιών. Οι αυτοματοποιημένοι έλεγχοι βασίζονται σε προηγμένα συστήματα, τα οποία αναλύουν τεράστιους όγκους δεδομένων και εντοπίζουν ανωμαλίες σε πραγματικό χρόνο.

4. Συστήματα διαχείρισης κινδύνου

Τα συστήματα διαχείρισης κινδύνου χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση πιθανών απειλών κατά της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης. Τα εργαλεία αυτά βοηθούν τους ελεγκτές να επικεντρωθούν στις περιοχές που παρουσιάζουν τις μεγαλύτερες πιθανότητες διαφθοράς ή κακής διαχείρισης.

5. Διεθνή πρότυπα και κανονιστικά πλαίσια

Η υιοθέτηση διεθνών προτύπων όπως το ISO 37001 – Συστήματα Διαχείρισης της Δωροδοκίας (Anti-Bribery Management Systems) και οι κατευθυντήριες γραμμές του Διεθνούς Οργανισμού Ανώτατων Ελεγκτικών Οργανισμών (The International Organization of Supreme Audit Institutions – INTOSAI) προσφέρουν δομημένες μεθοδολογίες για τη διεξαγωγή ελέγχων.

6. Συμμετοχικές πλατφόρμες διαφάνειας

Η ενεργή συμμετοχή των πολιτών στην παρακολούθηση των δημοσίων δαπανών μέσω διαδικτυακών πλατφορμών ενισχύει τη διαφάνεια. Περιλαμβάνουν εργαλεία, όπως οι διαδικτυακές βάσεις δεδομένων προμηθειών, όπου οι πολίτες μπορούν να ελέγξουν τη χρήση του δημοσίου χρήματος.

Η Ελεγκτική του Δημοσίου αποτελεί αναντικατάστατο εργαλείο για τη διασφάλιση της χρηστής διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών. Η εφαρμογή σύγχρονων τεχνολογιών και εργαλείων, όπως οι ψηφιακές πλατφόρμες, η τεχνητή νοημοσύνη και η ανάλυση δεδομένων προσφέρει αυξημένες δυνατότητες ελέγχου και πρόληψης παρατυπιών. Παράλληλα, η υιοθέτηση διεθνών προτύπων και η εμπλοκή της κοινωνίας στην ελεγκτική διαδικασία ενισχύουν τη διαφάνεια και την κοινωνική εμπιστοσύνη. Σε ένα περιβάλλον αυξημένων δημοσιονομικών προκλήσεων, η ενίσχυση της Ελεγκτικής του Δημοσίου αποτελεί προτεραιότητα για τη διασφάλιση της ορθολογικής διαχείρισης του δημοσίου χρήματος, την πρόληψη της κατασπατάλησης πόρων και την καταπολέμηση της διαφθοράς. Η συνεχής εξέλιξη της ελεγκτικής επιστήμης και η προσαρμογή στις νέες τεχνολογικές δυνατότητες αποτελούν απαραίτητα βήματα για τη θωράκιση του δημόσιου τομέα και την προώθηση της χρηστής διοίκησης.

Ο Δημήτρης Μ. Μυλωνάς είναι Δρ. Οικονομίας, Οικονομολόγος, Νομικός, Λογιστής – Φοροτέχνης Α’ Τάξης, Σύμβουλος Εκπαίδευσης

Μεγαλύτερη ανάλυση και εξειδίκευση σε μελέτες περίπτωσης στις οποίες εστιάζεται η Ελεγκτική του Δημοσίου παρουσιάζονται στο βιβλίο, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ελληνοεκδοτική, με τίτλο: Ελεγκτική του Δημοσίου Τομέα – Θεωρία και Πράξη, των Μυλωνά Δημητρίου, Σιαστάθη Μελέτιου, Κυριακόπουλου Διονύσιου.