Παγκόσμια Τράπεζα – ΔΝΤ: Πιο ακριβή η οικονομική στήριξη στα φτωχά κράτη

Επί 75 χρόνια η Παγκόσμια Τράπεζα ήταν μια από τις κύριες πηγές φθηνής χρηματοδότησης στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Ο βραχίονας οικονομικής αρωγής προς τις χώρες χαμηλότερου ΑΕΠ, η Διεθνής Ένωση Ανάπτυξης (IDA), διανέμει περίπου 30 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως σε 78 από τις φτωχότερες χώρες.

Στις 6 Δεκεμβρίου το ταμείο συγκέντρωσε από δωρέες το ποσό των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την επόμενη τριετία  – ένα ποσό που διαφημίζεται από τον Ajay Banga, τον πρόεδρο της Τράπεζας, ως τη μεγαλύτερη από ποτέ αναπλήρωσή του. Όμως οι φανφάρες συγκαλύπτουν μια θλιβερή αλήθεια, επισημαίνει ο Economist, συμπληρώνοντας ότι οι διεθνείς πολυμερείς θεσμοί  απομακρύνονται από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου.

COP29: Πώς θα χρηματοδοτηθούν οι φτωχές χώρες για να γίνουν «πράσινες»

Παγκόσμια Τράπεζα: Τι αλλάζει με το καθεστώς δανεισμού

Η ανακοίνωση του κ. Banga άφησε έξω ορισμένες σημαντικές λεπτομέρειες. Επειδή οι περισσότερες χώρες – δωρητές «σφίγγουν το ζωνάρι» και οι λίγες μικρές αυξήσεις στις συνεισφορές έχουν διαβρωθεί από το ισχυρό δολάριο, η τράπεζα θα πρέπει να δανειστεί τα επιπλέον χρήματα στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Αυτά τα κόστη δανεισμού, ωστόσο, τελικά θα μετακυλιστούν.

Η Κίνα έχει ήδη ξεπεράσει την Παγκόσμια Τράπεζα ως ο πιο γενναιόδωρος δανειστής στον αναπτυσσόμενο κόσμο

Το IDA παρέχει βοήθεια σε χώρες που κυμαίνονται από μεγάλα κράτη μεσαίου εισοδήματος, όπως το Μπαγκλαντές και η Κένυα, έως τον Νίγηρα, όπου ο μισός πληθυσμός βρίσκεται σε ακραία φτώχεια. Προσφέρει στις χώρες πρόσβαση στη χρηματοδότηση μέσω ενός συνδυασμού φθηνών δανείων και επιχορηγήσεων (που δεν χρειάζεται να αποπληρωθούν). Επειδή η ίδια η Τράπεζα δανείζεται στις χρηματοπιστωτικές αγορές και επειδή ενθαρρύνει την απομάκρυνση από τις επιχορηγήσεις, οι παραχωρήσεις που λαμβάνουν οι φτωχότερες χώρες γίνονται λιγότερο γενναιόδωρες.

Το IDA απεικονίζει μια ανησυχητική τάση στα διεθνή χρηματοοικονομικά. Η Τράπεζα αναζητά μια μεγαλύτερη δεξαμενή χρημάτων, σε υψηλότερη τιμή, προκειμένου να βοηθήσει τις χώρες να καταπολεμήσουν το χρέος τους, καθώς και να καταπολεμήσουν την κλιματική αλλαγή. Αυτό χαροποιεί τις πλούσιες χώρες, οι οποίες θέλουν τα δολάρια βοήθειάς τους να συμβάλουν στην περαιτέρω μείωση των εκπομπών άνθρακα. Αλλά τελικά θα βλάψει τα πιο φτωχά κράτη, γιατί δεν θα μπορούν να αντέξουν οικονομικά να δανειστούν τόσα όσα δανείζονταν μέχρι πρότινος.

Στροφή και από το ΔΝΤ

Ομοίως, τον Οκτώβριο το ΔΝΤ ανακοίνωσε ότι θα μειώσει τις προσαυξήσεις, το πρόσθετο επιτόκιο το οποίο έχει σκοπό να αποθαρρύνει τις υπερχρεωμένες χώρες μεσαίου εισοδήματος από το να δανειστούν περισσότερο από το ταμείο. Αυτό από μόνο του δεν θα ήταν πρόβλημα. Αλλά το Ταμείο θα αναπληρώσει εν μέρει τα χαμένα έσοδά του χρεώνοντας για πρώτη φορά τόκους σε χώρες χαμηλού εισοδήματος. Οι μισές από αυτές τις χώρες θα πρέπει πλέον να πληρώσουν τόκους για τα δάνειά τους.

Χώρες όπως το Μπαγκλαντές και το Πακιστάν χρειάζονται πράγματι περισσότερες ανεμογεννήτριες, ηλεκτρικά λεωφορεία και ηλιακούς συλλέκτες. Αλλά η μόδα των «κλιματικών δολαρίων» θα αποσπάσει τη χρηματοδότηση που είναι πιο αποτελεσματική για την ανακούφιση της φτώχειας.

Τα φτηνά χρήματα από το IDA επιτρέπουν στις υπερχρεωμένες κυβερνήσεις να κάνουν κρίσιμες επενδύσεις χωρίς να διολισθαίνουν στο δημοσιονομικό χάος. Αν και η Tράπεζα ανησυχεί ότι ορισμένες από τις φτωχότερες χώρες μπορεί να ξοδέψουν τα κεφάλαιά της ανεύθυνα, η έρευνα δείχνει ότι, για κάθε αύξηση των δανείων IDA που αντιστοιχεί στο 1% του εθνικού εισοδήματος, το ΑΕΠ ανά άτομο μιας δανειζόμενης χώρας αυξάνεται κατά 0,35% μετά από ένα χρόνο. Η πιο αποτελεσματική χρηματοδότησή του είναι οι επιχορηγήσεις προς τις φτωχότερες χώρες. Ο καλύτερος τρόπος για να επιταχυνθεί η ανακούφιση της φτώχειας θα ήταν να μειωθεί το μέγεθος της βοήθειας της Παγκόσμιας Τράπεζας, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει συνολικά μικρότερο IDA.

Ωστόσο, μια μείωση της βοήθειας προς τις φτωχότερες χώρες σημαίνει ότι ο δανεισμός θα ρέει μάλλον προς τις πλουσιότερες επιλέξιμες περιοχές, όπως το Μπαγκλαντές ή η Κένυα. Όμως, ενώ αυτά τα κράτη μπορούν να δανειστούν στις διεθνείς αγορές, τα φτωχότερα έχουν λίγες άλλες επιλογές. Το κόστος της εξωτερικής χρηματοδότησης για τις χώρες χαμηλού εισοδήματος έχει τετραπλασιαστεί από το 2012 και οι φτωχότερες 40 έχουν αποκλειστεί εντελώς από τις παγκόσμιες αγορές. Ο Νίγηρας βασίστηκε σε δάνεια που έλαβε από το IDA αξίας άνω του 8% του ΑΕΠ το 2023. Οι παγκόσμιοι επενδυτές ομολόγων δεν πρόκειται ωστόσο να ασχοληθούν καθόλου με τέτοιες περιπτώσεις…

Οι αυξήσεις των πραγματικών επιτοκίων για τις φτωχότερες χώρες ακόμη και κατά μία ή δύο ποσοστιαίες μονάδες θα μπορούσαν να εμποδίσουν τις κυβερνήσεις να κατασκευάσουν δρόμους και νοσοκομεία και να κάνουν άλλες βασικές επενδύσεις. Επιπλέον, οι φτωχοί δανειολήπτες θα μπορούσαν να εξωθηθούν περαιτέρω στην αγκαλιά της Κίνας, κάτι που οι δυτικές χώρες λένε ότι θέλουν να αποφύγουν. Η Κίνα έχει ήδη ξεπεράσει την Παγκόσμια Τράπεζα ως ο πιο γενναιόδωρος δανειστής στον αναπτυσσόμενο κόσμο.

Απώλεια ενδιαφέροντος

Εάν τα παγκόσμια ιδρύματα θέλουν να δανείσουν περισσότερα για τη χρηματοδότηση του κλίματος και να βοηθήσουν τις φτωχότερες χώρες να αναπτυχθούν, πρέπει να είναι πιο ανοιχτά όσον αφορά τις ανταλλαγές που αντιμετωπίζουν. Με αυτόν τον τρόπο, οι μέτοχοι των πλούσιων χωρών θα κάνουν εν γνώσει τους επιλογές για την επέκταση των οικονομικών τους δεσμεύσεων – και αναμένεται να απαντήσουν για το τι θα συμβεί σε περίπτωση που αψηφήσουν τις υποχρεώσεις τους. Για τρία τέταρτα του αιώνα, η Παγκόσμια Τράπεζα ήταν σανίδα σωτηρίας για τους φτωχότερους ανθρώπους του κόσμου. Δεν πρέπει να τους εγκαταλείψει τώρα.