Ελληνική Οικονομία: Οι προκλήσεις και τα επιτεύγματα – Τι προβληματίζει τις Βρυξέλλες

Η αύξηση των επενδύσεων, με τη στήριξη από τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης, η ανθεκτική εγχώρια ζήτηση, αλλά και η χαλάρωση του κόστους δανεισμού -συνέπεια της μείωση των επιτοκίων-, αναμένεται να συντηρήσουν την αναπτυξιακή τροχιά της χώρας μας την επόμενη διετία. Όπως εκτιμούν στις Βρυξέλλες, η ελληνική οικονομία αναδεικνύεται ανθεκτική, με τον ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ να παραμένει πάνω από την μακροπρόθεσμη προοπτική στο 2,3% το 2025 και στο 2,2% το  2026.

Κοινή πεποίθηση είναι ότι η συνετή δημοσιονομική πολιτική έχει σημαντικά οφέλη, με τον λόγο του χρέους να υποχωρεί κάτω από τα προ πανδημικά επίπεδα, στο 140% του ΑΕΠ έως το 2026, εξαιτίας των πρωτογενών πλεονασμάτων και της ονομαστικής αύξησης του ΑΕΠ, ωστόσο διατηρείται σε σημαντικά υψηλά επίπεδα.

Και σημειώνεται ότι οι εν λόγω θετικές εξελίξεις αποτυπώνονται στο κόστος δανεισμού αλλά και στις αξιολογήσεις της ελληνικής οικονομίας. Υπενθυμίζεται ότι η Ελλάδα προς στιγμήν έφθασε να δανείζεται χαμηλότερα από τη Γαλλία, με τις αποδόσεις των ελληνικών 10ετών ομολόγων να καταγράφουν χαμηλότερο ποσοστό από τα αντίστοιχα γαλλικά.

«Η οικονομική κατάσταση της Ελλάδας: Αυτό που δεν περίμενε κανείς» – Άρθρο της ZEIT

Θα μπορούσε να πει κανείς ότι οι Βρυξέλλες είναι πεπεισμένες ότι η ελληνική οικονομία βρίσκεται πλέον σε άλλη βαθμίδα, κάτι το οποίο αποτυπώνεται σε μία σειρά μεγέθη, την ώρα οι οι μεγάλες οικονομίας της ευρωζώνης αντιμετωπίζουν σημαντικά διαρθρωτικά προβλήματα.

Τα πέντε «αγκάθια»

Ωστόσο, δεδομένης της εξαιρετικά δύσκολης ευρωπαϊκής συγκυρίας, το «success story» αντιμετωπίζει πολλούς αντίθετους ανέμους, οι οποίοι έχουν να κάνουν τόσο με τις «αμαρτίες» του παρελθόντος όσο και από εξωτερικές πιέσεις. Αυτά μπορούν να συνοψιστούν στο επενδυτικό κενό, τις πληθωριστικές πιέσεις, την καθυστέρηση που παρατηρείται στην πραγματική σύγκλιση σε όρους κατά κεφαλήν ΑΕΠ και απασχόλησης, στις γεωπολιτικές προκλήσεις αλλά και στην κλιματική αλλαγή…

Κύκλοι των Βρυξελλών επισημαίνουν ότι υπάρχουν αυτή τη στιγμή πέντε βασικές παράμετροι που μπορεί να εκτροχιάσουν την αναπτυξιακή τροχιά:

1. Ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία και η κρίση στη Μέση Ανατολή, που μπορεί να εντείνουν τις πληθωριστικές πιέσεις, να αυξήσουν την αβεβαιότητα και να προκαλέσεις εμπόδια στο εμπόριο
2. Η επιβράδυνση στην ευρωζώνη που μπορεί να περιορίσει τον τουρισμό, αλλά και τις εξαγωγές εν γένει
3. Με δεδομένο το μεγάλο μέγεθος του ελληνικού Ταμείου Ανάκαμψης, ένας ακόμα κίνδυνος σχετίζεται με την μετάβαση στην μετά-RRF εποχή
4. Η κλιματική αλλαγή με τις δημοσιονομικές επιπτώσεις που έχει
5. Αλλά και η γήρανση του πληθυσμού

Το Ταμείο Ανάκαμψης

Ειδικότερα για το Ταμείο Ανάκαμψης θεωρούν στις Βρυξέλλες ότι ο ρόλος του είναι καταλυτικός, ειδικότερα σε ό,τι αγορά τα κονδύλια που προβλέπονται για την Ελλάδα, με πηγές να το χαρακτηρίζουν ως «game changer». Επισημαίνουν δε, ότι η επίπτωση στο ΑΕΠ από το πακέτο των περίπου 36 δισ. ευρώ μπορεί να διαμορφωθεί μεταξύ 3,4% και 4,4% το 2026, υπό την αίρεση του πόσο αποδοτικά θα διανεμηθούν τα κονδύλια.

Αν και διατυπώνεται προβληματισμός για την ημέρα μετά το Ταμείο Ανάκαμψης, οι πηγές από τις Βρυξέλλες τονίζουν ότι ο ίδιος ο σχεδιασμός του RRF από τη φύση του προβλέπει ότι αν τα χρήματα κατανεμηθούν συγκεκριμένη μακροπρόθεσμη προοπτική τότε, θα και οι θετικές επιπτώσεις του στις αναπτυξιακές προοπτικές θα έχουν μεγαλύτερο χρονικό ορίζοντα. Σημαντικό ρόλο σε όλο αυτό παίζουν σαφώς οι μεταρρυθμίσεις που συνδέονται με το πακέτο, με ιδιαίτερη μνεία στη δικαιοσύνη, την κτηματογράφηση και τις δημόσιες συμβάσεις. To γεγονός  πάντως ότι οι εκταμιεύσεις μπορεί να επεκταθούν έως το 2028 αυτό εγγυάται μία πιο «ομαλή προσγείωση».

Αναφορικά τώρα, με το πάγιο αίτημα της Αθήνας για ένα νέο Ταμείο Ανάκαμψης, πηγές από την καρδιά της Ευρώπης διαμηνύουν ότι στην παρούσα φάση δεν φαίνεται πιθανό ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

Αξιοσημείωτη είναι η επισήμανση πηγής στις Βρυξέλλες, ότι πολλά από τα κοινοτικά κονδύλια καταλήγουν τελικά εκτός συνόρων, με μεγάλη κερδισμένη την Κίνα, τη Γερμανία (ο πάλαι ποτέ βασικός αποδέκτης) να ακολουθεί και τις ΗΠΑ να είναι στην τρίτη θέση.

Ο πληθωριστικός κίνδυνος

Ειδικότερα για τον πληθωρισμό, στις Βρυξέλλες αναφέρουν ότι διατηρείται σε πορεία αποκλιμάκωσης, ωστόσο ο ρυθμός είναι βραδύτερος από ό,τι στην ΕΕ. Τονίζουν μάλιστα, ότι καταλυτικό ρόλο σε αυτό παίζουν οι αυξανόμενες τιμές στις υπηρεσίες, οι επιπτώσεις από τις πλημμύρες του 2023 αλλά και οι υψηλές τιμές στην ηλεκτρική ενέργεια.

Ο επίμονος πληθωρισμός συνδέεται και με την αγορά εργασίας, καθώς η αύξηση των μισθών έχει και αυτή την επίπτωση της.

Οι γεωπολιτικές προκλήσεις

Αναφορικά με τις «απειλές» που μπορεί να εκτροχιάσουν την αναπτυξιακή πορεία, επισημαίνονται ιδιαίτερα οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι που μπορούν να έχουν βραχυπρόθεσμη επίπτωση. Ευρωπαϊκοί κύκλοι υπογραμμίζουν ιδιαίτερα τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία αλλά και την κρίση στη Μέση Ανατολή, που μπορεί να ενισχύσουν τις πιέσεις στον πληθωρισμό, με επιβάρυνση στις ήδη υψηλές ενεργειακές τιμές.

Αναφορικά με την κλιματική κρίση η αύξηση της θερμοκρασίες ενισχύει τη συχνότητα καυσώνων, δασικών πυρκαγιών και πλημμυρών κάτι που έχει σημαντικές περιβαλλοντικές, κοινωνικές αλλά και οικονομικές επιπτώσεις, επηρεάζοντας άμεσα τους τουρισμό και τη γεωργία.

Στα «αγκάθια»  περιλαμβάνουν και τη γήρανση του πληθυσμού, που επίσης συνιστά μία σημαντική οικονομική και κοινωνική πρόκληση για την Ελλάδα, επισημαίνοντας ότι η χώρα μας έχει έναν από τους πλέον γηρασμένους πληθυσμούς σε ευρωπαϊκό επίπεδο με το 23% να είναι άνω των 65 ετών

Οι δημοσιονομικές προκλήσεις

Παρά τη σημαντική του αποκλιμάκωση, και τη διατήρηση της πτωτικής αυτής πορείας, το δημόσιο χρέος εξακολουθεί να είναι το υψηλότερο στην Ευρώπη.

Μεγάλο βαρίδι είναι και το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, το οποίο περιορίζεται μεν, αλλά με αργό ρυθμό. Οι εξαγωγές αυξάνονται καθώς η παγκόσμια ζήτηση αυξάνεται και η ανταγωνιστικότητα στην εγχώρια αγορά βελτιώνεται.

Ωστόσο, παρά τις βελτιώσεις που έχουν συντελεστεί τα τελευταία χρόνια και παρά τις μεταρρυθμίσεις που έχουν γίνει, το παραγωγικό μοντέλο της χώρας εξακολουθεί να διατηρεί την πολύ μεγάλη εξάρτηση από τις εισαγωγές. Το μοντέλο των εξαγωγών συνεχίζει να βασίζεται κατά περίπου 37% στον τουρισμό, κατά 24% σε πετρελαιοειδή, και κατά περίπου 10% στις μεταφορές. Στους ίδιους  τομείς η εξάρτηση σε εισαγωγές παραμένει υψηλή, καθώς η εξαγωγική βάση δεν είναι αρκετά ευρεία…

Τα διαρθρωτικά προβλήματα στην απασχόληση

Ιδιαίτερη έμφαση δίνουν στις Βρυξέλλες για τη μείωση της ανεργίας σε μονοψήφιο νούμερο, επισημαίνουν ωστόσο το πρόβλημα με την αναντιστοιχία των δεξιοτήτων αλλά και τη μειωμένη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας. Διευκρινίζουν επίσης, ότι η συνύπαρξη έλλειψης θέσεων εργασίας σε συνδυασμό με τα υψηλά ποσοστά ανεργίας σηματοδοτούν τα διαρθρωτικά προβλήματα  στην αγορά. Ενώ παράλληλα, παρατηρείται σημαντική «οπισθοδρόμηση» σε ό,τι αφορά θέματα upskilling  και reskilling.

Επισημαίνουν πάντως, ότι αλλάζει η τάση με αύξηση στους πραγματικούς μισθούς κατά 1,1% ετησίως, η οποία αποδίδεται στις σχεδιαζόμενες αυξήσεις του κατώτατου μισθού, στη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών αλλά και στις συνθήκες που επικρατούν στην αγορά εργασίας με το σημαντικό κενό θέσεων εργασίας.

Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ

Παρά τις αυξήσεις που έχουν καταγραφεί στους μισθούς η Ελλάδα παραμένει πάρα πολύ χαμηλά σε σχέση με την ΕΕ σε όρους αγοραστικής δύναμης, κάτι που -σύμφωνα με τις Βρυξέλλες- αποτελεί όχι μόνο κληρονομιά από τα χρόνια της κρίσης, αλλά και ένδειξη των διαρθρωτικών προβλημάτων.

Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι το δεύτερο χαμηλότερο στην ΕΕ μετά τη Βουλγαρία και είναι στο ένα τρίτου του κοινοτικού μέσου όρου. Προκειμένου να βελτιωθεί η εικόνα αυτή προτείνεται η ενίσχυση των αναπτυξιακών προοπτικών, με περισσότερες επενδύσεις, με παρεμβάσεις για αύξηση της συμμετοχής στην αγορά εργασίας και με βελτίωση της παραγωγικότητας, αλλά και με τη διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας του κόστους.

Ανάλογες παρεμβάσεις θα πρέπει να γίνουν και στο πεδίο της απασχόλησης, όπου το ποσοστό είναι το τρίτο χαμηλότερο στην Ευρώπη μετά την Ιταλία και τη Ρουμανία, αλλά και στη συμμετοχή στην αγορά εργασίας η οποία είναι από τις χαμηλότερες στην Ευρώπη. Προκειμένου να κλείσει το κενό αυτό απαιτείται μεγαλύτερη ευελιξία στην ημιαπασχόληση (κυρίως για τις γυναίκες που έχουν μικρά παιδιά), στη φροντίδα παιδιών και ηλικιωμένων, στην καταγραφή των δεξιοτήτων αλλά και καλύτερα  εργασιακά κίνητρα και προνόμια.

Επενδυτικό κενό

Τα τελευταία γίνονται σημαντικές προσπάθειες για να κλείσει το επενδυτικό κενό, και παρά το γεγονός ότι καταγράφεται συνεχής μείωση το μέγεθός του εξακολουθεί να προβληματίζει και να συντηρείται κυρίως λόγω του επίμονα υψηλού κόστους χρηματοδότησης αλλά και του φτωχού επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Αρνητικά επιδρά επίσης η περιορισμένη δυναμική στην προσέλκυση ξένων άμεσων επενδύσεων.

Τα κλειδιά για την ανάπτυξη

Σύμφωνα με τις Βρυξέλλες τα κλειδιά για να βελτιωθεί η παραγωγικότητα μπορούν να συνοψισθούν σε τέσσερις πυλώνες:

Στην ενίσχυση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος (με ιδιαίτερη έμφαση στο πεδίο δικαιοσύνης της δημόσιας διοίκησης και των διαγωνιστικών διαδικασιών του δημοσίου), στην παροχή κινήτρων για τη στήριξη των μικρών επιχειρήσεων (με ενίσχυση εξαγορών και συγχωνεύσεων), στον ανταγωνισμό (με περιορισμό κυβερνητικών παρεμβάσεων σε επιχειρηματικές αποτυχίες) αλλά και στην τόνωση της έρευνας και καινοτομίας (με εισαγωγή τεχνογνωσίας).