Γερμανία: Θα… αναστήσει τον μεγάλο άρρωστο της Ευρώπης ο Μερτς; – Τα δύο αγκάθια

Η αλλαγή «ρόλων» στην Ευρώπη είναι πλέον εμφανής με τη Γερμανία να αποτελεί τον «μεγάλο ασθενή». Ο πυρήνας της ζώνης του ευρώ αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα, την ώρα που η περιφέρεια υπεραποδίδει. Μια εικόνα που μόλις πριν από μία δεκαετία και πλέον ήταν αντίστροφη.

Γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες: Ανακατεύουν την τράπουλα ηγεσίας – Οι αλλαγές σε BMW και Mercedes

Και μπορεί οι εξελίξεις στη Γαλλία να επισκιάζουν όλα τα υπόλοιπα προβλήματα στην Ευρώπη, αλλά η Γερμανία είναι το μεγάλο πρόβλημα. Άλλωστε ήταν αυτή που σε περιόδους που το ευρωπαϊκό εγχείρημα αντιμετώπισε προβλήματα – κατά τη διάρκεια της κρίσης δημόσιου χρέους του 2010-2012 ή της πανδημίας μια δεκαετία αργότερα – μπορούσε να βοηθήσει στην επίλυση των προβλημάτων.

Η οικονομία της Γερμανίας έχει ισοπεδωθεί εδώ και δύο χρόνια και υπάρχουν ελάχιστα σημάδια βελτίωσης

Σήμερα, η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης αντιμετωπίζει μια σειρά προκλήσεων που απειλούν το ίδιο της το μέλλον, αναφέρει το Bloomberg. Η ενεργειακή κρίση, ο ανταγωνισμός από τις κινεζικές εταιρείες, η στροφή προστατευτισμού των ΗΠΑ, αλλά και η απομάκρυνση των καταναλωτών από τις γερμανικές μάρκες είναι μόνο μερικά από τα σοβαρά εμπόδια που αντιμετωπίζει ο κρίσιμος εξαγωγικός τομέας της Γερμανίας.

Οι επικριτές της κυβέρνησης της χώρας επαναλαμβάνουν ότι ξόδεψε πολύ χρόνο διαφωνώντας για τους δημοσιονομικούς κανόνες δανεισμού, ενώ θα έπρεπε να είχε διορθώσει τα διαρθρωτικά προβλήματα της Γερμανίας, όπως οι υποδομές και η γραφειοκρατία.

Την ίδια ώρα, οι πιθανότητες για μια ταχεία και ριζική πολιτική απάντηση στην κρίση είναι ελάχιστες. Η κυβέρνηση κατέρρευσε τον Νοέμβριο και μια νέα διοίκηση δεν μπορεί να αναλάβει καθήκοντα παρά μόνο μετά τις νέες εκλογές στα τέλη Φεβρουαρίου.

Τι πήγε στραβά στη Γερμανία;

Η οικονομία της Γερμανίας έχει ισοπεδωθεί εδώ και δύο χρόνια και υπάρχουν ελάχιστα σημάδια βελτίωσης. Οι εταιρείες αναμένουν άλλους 12 μήνες μηδενικής ανάπτυξης, η μεταποιητική παραγωγή παρουσιάζει πτωτική τάση από το 2017, η ανεργία αυξάνεται σταθερά τα τελευταία δύο χρόνια, φτάνοντας το 6,1% τον Νοέμβριο και οι εταιρικές χρεοκοπίες αυξήθηκαν κατά 24% στις 22.400 το 2024 — το υψηλότερο από το 2015, σύμφωνα με μελέτη της εταιρείας διαχείρισης πιστώσεων Creditreform.

Αυτό δεν σημαίνει ότι όλα είναι ζοφερά. Η χώρα παραμένει μια παραγωγική δύναμη, με τις εξαγωγές της να αντιπροσωπεύουν περίπου τα τέσσερα πέμπτα αυτών των ΗΠΑ, παρόλο που η Γερμανία έχει περίπου το ένα τέταρτο του πληθυσμού της. Η τεχνική εκπαίδευση είναι πολύτιμη, διασφαλίζοντας ότι πολλοί από τους λαμπρότερους τεχνοκράτες της χώρας επιλέγουν μια καριέρα στη βιομηχανία. Η Γερμανία έχει ακόμα μια βαθιά δεξαμενή μικρών, ευέλικτων κατασκευαστών και η αποβιομηχάνιση παραμένει μια μακρινή προοπτική.

Ωστόσο, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 υπογράμμισε ένα άλλο ζωτικό συστατικό για τη βιομηχανική δύναμη της Γερμανίας των τελευταίων δεκαετιών. Η αφθονία φθηνού ρωσικού φυσικού αερίου που βοήθησε να διατηρήσει τους κατασκευαστές της ανταγωνιστικούς παγκοσμίως, πλέον δεν υπάρχει. Αυτές οι προμήθειες φυσικού αερίου σε μεγάλο βαθμό είναι αποκομμένες λόγω κυρώσεων, με τις βιομηχανίες, ειδικά αυτές των χημικών και της χαλυβουργίας, αντιμετωπίζουν προβλήματα. Η συνεχιζόμενη στροφή της χώρας προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας υπόσχεται άφθονη φθηνή ενέργεια, αλλά θα χρειαστούν χρόνια για να πραγματοποιηθεί.

Τι γίνεται με την Κίνα;

Η Κίνα ήταν επί μακρόν ο μεγάλος αγοραστής αυτού που έπρεπε να πουλήσει η Γερμανία. Από παπούτσια Adidas μέχρι εργαλειομηχανές για τα εργοστάσιά της και μάρκες αυτοκινήτων με σύμβολο στάτους όπως η BMW και η Porsche. Γερμανικές εταιρείες ξεκίνησαν τοπικές επιχειρηματικές μονάδες για να αποκτήσουν καλύτερη πρόσβαση στον μεγαλύτερο πληθυσμό του κόσμου με αντάλλαγμα να μοιραστούν την εμπειρία τους με Κινέζους εταίρους.

Ωστόσο, η Κίνα πλέον έχει μετατοπίσει το οικονομικό της μοντέλο από την παραγωγή ειδών χαμηλού κόστους στην προώθηση του είδους των αγαθών υψηλής αξίας που παραδοσιακά ήταν η δύναμη της Γερμανίας.

Η πρόκληση είναι πιο έντονη όταν πρόκειται για ηλεκτρικά οχήματα: οι γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες έκαναν τη μετάβαση στα EV και οι Κινέζοι οδηγοί στράφηκαν σε καλύτερα μοντέλα που κατασκευάζονται από τοπικές εταιρείες όπως η BYD και η Nio.

Ποιοι ήταν οι σπόροι της κρίσης;

Οι αναλυτές βλέπουν τα προβλήματα της Γερμανίας εν μέρει ως ενδογενή, κατά το Bloomberg. Η γραφειοκρατία επιβαρύνει τις επενδύσεις και την καινοτομία, δεν υπάρχουν αρκετές δαπάνες για εθνικές υποδομές και η χώρα άργησε να υιοθετήσει ψηφιακές τεχνολογίες που θα μπορούσαν να βελτιώσουν την παραγωγικότητα.

Μια οικονομική άνθηση που ακολούθησε την αναμόρφωση του συστήματος πρόνοιας και της αγοράς εργασίας στις αρχές της δεκαετίας του 2000 διευκόλυνε τις διαδοχικές κυβερνήσεις να αποφύγουν να αντιμετωπίσουν αυτά τα προβλήματα. Οι μεταρρυθμίσεις μείωσαν το κόστος εργασίας και ενίσχυσαν την ανταγωνιστικότητα της γερμανικής βιομηχανίας, τη στιγμή που η Κίνα έφτασε στο παγκόσμιο εμπορικό σύστημα με ακόρεστη ζήτηση για κεφάλαιο και καταναλωτικά αγαθά.

Οι εξαγωγές της Γερμανίας αυξήθηκαν, αλλά οι δαπάνες για τον εκσυγχρονισμό των υποδομών, που προηγουμένως ήταν ένα από τα δυνατά σημεία της γερμανικής οικονομίας, παραμελήθηκαν.

Οι δημόσιες επενδύσεις από τη δεκαετία του 1990 μόλις και μετά βίας ήταν αρκετές για να αντισταθμίσουν την απαξίωση, σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, και η Γερμανία βρίσκεται κοντά στον πάτο των προηγμένων οικονομιών στις δημόσιες επενδύσεις. «Τα χρήματα που προϋπολογίζονται για επενδύσεις συνήθως δαπανώνται ανεπαρκώς, συχνά λόγω ελλείψεων προσωπικού στους δήμους», ανέφερε το ΔΝΤ σε έκθεση του Μαρτίου.

Η ικανότητα της κυβέρνησης να αυξήσει τις επενδύσεις περιορίζεται εν μέρει από ένα όριο στον καθαρό δανεισμό που εισήχθη το 2009 υπό την πρώην καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ για να κρατήσει υπό έλεγχο το δημόσιο χρέος.

Η Γερμανία έχει επίσης δημογραφικό πρόβλημα. Η ανάπτυξη του εργατικού δυναμικού της αναμένεται να επιβραδυνθεί περισσότερο στην Ομάδα των Επτά βιομηχανικών χωρών (G7) τα επόμενα πέντε χρόνια, σύμφωνα με το ΔΝΤ. Η γήρανση του πληθυσμού θα απαιτήσει περισσότερη φροντίδα, απομακρύνοντας τους εργαζομένους από άλλες βιομηχανίες και προκαλώντας ενδεχομένως ελλείψεις εργατικού δυναμικού.

Τι κάνει η κυβέρνηση για να διορθώσει τα πράγματα;

Στο 60% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, το φορτίο χρέους της Γερμανίας είναι πολύ χαμηλότερο από το 110% της Γαλλίας και το 140% της Ιταλίας — θεωρητικά δίνοντάς της περισσότερο περιθώριο δανεισμού και δαπανών για την τόνωση της οικονομίας.

Οι εκλογές του Φεβρουαρίου φαίνονται να εγκαινιάζουν μια κυβέρνηση υπό την ηγεσία της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης, της οποίας ο επικεφαλής Φρίντριχ Μερτς διεξάγει εκστρατεία σε μια φιλική προς τις επιχειρήσεις, φιλελεύθερη πλατφόρμα που υπόσχεται λιγότερους κανονισμούς και χαμηλότερους φόρους. Έχει επίσης επισημάνει ότι είναι ανοιχτός στην αλλαγή του «φρένου χρέους» της εποχής της Μέρκελ και στην αύξηση των δημόσιων επενδύσεων.

Ο Μερτς διακηρύσσει ότι είναι ώρα για «θεμελιώδεις αλλαγές». Η επιτυχία μπορεί να εξαρτάται από την αποφασιστικότητα μιας νέας κυβέρνησης να καταργήσει τα όρια των κρατικών δαπανών και να συνεχίσει το έργο που ξεκίνησε από τον σημερινό καγκελάριο Όλαφ Σολτς για την ενίσχυση του ειδικευμένου εργατικού δυναμικού και τη μείωση της γραφειοκρατίας.

Αλλά το δημογραφικό πρόβλημα σημαίνει ότι περισσότεροι μετανάστες πρέπει να ενσωματωθούν και να εκπαιδευτούν για να ενισχύσουν το εργατικό δυναμικό. Το ακροδεξιό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία, ή AfD – τώρα η δεύτερη μεγαλύτερη πολιτική δύναμη της Γερμανίας – είναι αποφασισμένο να διασφαλίσει ότι αυτό δεν θα συμβεί.