Φυσικό αέριο: Ράλι στις τιμές καθώς Κίεβο και Μόσχα τερματίζουν τη συμφωνία διαμετακόμισης

Αν και ήταν μια εν πολλοίς αναμενόμενη εξέλιξη, η επίσημη δήλωση τόσο από τη Μόσχα όσο και από το Κίεβο ότι η συμφωνία διαμετακόμισης ρωσικού αερίου μέσω Ουκρανίας δεν θα ανανεωθεί, προκάλεσε έντονη νευρικότητα στην αγορά.

Οι τιμές στα ευρωπαϊκά συμβόλαια TTF κατέγραψαν άνοδο περίπου 6% πάνω από 43 ευρώ ανά μεγαβατώρα, με τις ανησυχίες για επιβάρυνση του ενεργειακού κόστους καθώς η Ευρώπη βρίσκεται πλέον στην καρδιά του χειμώνα, να πληθαίνουν .

Η εκτίναξη των τιμών καταδεικνύει για μία ακόμα φορά πόσο ευάλωτη είναι η αγορά ενέργειας στην Ευρώπη σε κάθε είδηση, που μπορεί να επιφέρει αναστάτωση στον εφοδιασμό. Όπως δείχνουν τα στοιχεία της Gas Infrastructure Europe,  οι αποθήκες είναι γεμάτες σε ποσοστό 76%, καθώς έχουν καταγραφεί σημαντικές εκροές για να καλυφθεί το έλλειμμα που υπάρχει από ΑΠΕ.

Η τέλεια καταιγίδα στο φυσικό αέριο – Το μεγάλο παζάρι του LNG και οι ημερομηνίες-κλειδιά

Με δηλώσεις του ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν υπογράμμισε ότι το Κίεβο αρνήθηκε να παρατείνει την πενταετή συμφωνία για τη μεταφορά ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας μετά τη λήξη της στα τέλη αυτού του μήνα. Τα σχόλια του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι από τις Βρυξέλλες , όπου βρίσκεται, έδειξαν επίσης ότι το έθνος του δεν θα διαμετακομίσει ρωσικό φυσικό αέριο

«Αυτή η σύμβαση δεν θα υπάρχει πλέον, αυτό είναι ξεκάθαρο», είπε ο Πούτιν. «Αλλά δεν πειράζει – θα επιβιώσουμε, η Gazprom θα επιβιώσει». Η Ουκρανία αρνήθηκε να επαναδιαπραγματευτεί άμεσα τη συμφωνία και αντ’ αυτού έχει προσφέρει τη δική της εγχώρια παραγωγή φυσικού αερίου ως εναλλακτική λύση για τους γείτονές της.

Την ίδια ώρα, σε συνέντευξη Τύπου στις Βρυξέλλες την Πέμπτη, ο πρόεδρος της Ουκρανίας είπε ότι «δεν θα παρατείνουμε τη διαμετακόμιση του ρωσικού φυσικού αερίου» πέρα ​​από τους όρους της σύμβασης. Σύμφωνα με τον ίδιο, είναι «ντροπή» για τις χώρες να ανησυχούν για tiw μικρές αυξήσεις στο κόστος των καυσίμων όταν οι Ουκρανοί χάνουν τη ζωή τους αμυνόμενοι ενάντια στην εισβολή της Μόσχας.

Η συμφωνία για το φυσικό αέριο

Η μακροπρόθεσμη σύμβαση, που υπογράφηκε το 2019, επέτρεψε στον ρωσικό κρατικό ενεργειακό γίγαντα να αντλεί φυσικό αέριο μέσω του τεράστιου δικτύου αγωγών της Ουκρανίας σε πελάτες στην ΕΕ. Ωστόσο, σε μια προσπάθεια να εργαλειοποιήσει τις ενεργειακές ροές, η Ρωσία διέκοψε τις προμήθειες σε χώρες όπως η Γερμανία και η Πολωνία στον απόηχο της πλήρους κλίμακας εισβολής της στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022.

Από τότε, μερικές χώρες-μέλη της ΕΕ, όπως η Σλοβακία, η Ουγγαρία και η Αυστρία, συνέχισαν να αγοράζουν ρωσικό αέριο μέσω αυτής της οδού , παρά τη δέσμευση σε όλο το μπλοκ να τερματιστεί η εξάρτηση από τη Μόσχα έως το 2027.

Ο πρωθυπουργός της Σλοβακίας Ρόμπερτ Φίκο ζήτησε μια ρύθμιση για την παράταση της συμφωνίας. Σύμφωνα με τον ίδιο, η απόφαση του Κιέβου να μην επεκτείνει τη σύμβαση με την Gazprom «δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να πάρουμε φυσικό αέριο από την ανατολή». Δεσμεύτηκε να θέσει το θέμα στην Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στη συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις Βρυξέλλες την Πέμπτη, όπως και έκανε.

Εν τω μεταξύ, ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν επισκέπτεται τη Βουλγαρία αυτή την εβδομάδα, όπου ελπίζει να συνάψει συμφωνία για να διασφαλίσει τη συνεχή πρόσβαση σε προμήθειες.

Το παζάρι για το φυσικό αέριο στις Βρυξέλλες

Τα σχόλια έγιναν καθώς οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης συναντήθηκαν με τον Ζελένσκι, με το θέμα της διαμετακόμισης φυσικού αερίου στην ημερήσια διάταξη. Τα ευρωπαϊκά έθνη, με επικεφαλής τον βασικό αγοραστή φυσικού αερίου, τη Σλοβακία, είχαν εντείνει τις τελευταίες ημέρες τις προσπάθειες για την εξεύρεση λύσης ώστε να διασφαλιστεί ότι οι ροές από τα ανατολικά θα συνεχιστούν το επόμενο έτος.

Ο Ζελένσκι είπε ότι οι εναλλακτικές λύσεις όπου το ρωσικό αέριο θα αγοραζόταν από άλλη χώρα πριν διασχίσει την Ουκρανία θα εξακολουθούν να ισοδυναμούν με χρηματοδότηση της Μόσχας. «Αν αυτή είναι διαφορετική χώρα, αλλά παίρνει αέριο από τη Ρωσία και στη συνέχεια διοχετεύει το δικό της φυσικό αέριο – είναι το ίδιο με το να παίρνει χρήματα από αυτόν τον πόλεμο και να μεταφέρει χρήματα στη Ρωσία», είπε ο Ουκρανός ηγέτης.

Η Ουκρανία εξακολουθεί να αποστέλλει περίπου 15 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ρωσικού φυσικού αερίου ετησίως σε ορισμένα ευρωπαϊκά έθνη, ακόμη και εν μέσω του πολέμου με τη Ρωσία που συνεχίζεται εδώ και σχεδόν τρία χρόνια. Οι εναπομείναντες πελάτες της Gazprom στην περιοχή αναζητούν να βρουν μια λύση που θα τους επιτρέψει να αποφύγουν τη διακοπή των προμηθειών αυτό το χειμώνα.

Εάν υπάρχει μια χώρα «έτοιμη να μας δώσει το φυσικό αέριο αλλά να μην επιστρέψει τα χρήματα στη Ρωσία μέχρι το τέλος του πολέμου, τότε είναι μια πιθανότητα,, που μπορούμε να το σκεφτούμε», είπε ο Ζελένσκι.

Ένα διόλου βελούδινο διαζύγιο

Το διαζύγιο της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο μετά την εισβολή στην Ουκρανία, δεν ήταν ομαλό.  Έχουν περάσει περισσότερα από δύο χρόνια από την έναρξη του REPowerEU , μιας πρωτοβουλίας για τη σταδιακή κατάργηση των ρωσικών εισαγωγών ορυκτών καυσίμων στην Ευρωπαϊκή Ένωση έως το 2027, την εξοικονόμηση ενέργειας, τη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού και την παραγωγή καθαρής ενέργειας.

Η στρατηγική της Ρωσίας να χειραγωγήσει την παροχή φυσικού αερίου για πολιτική μόχλευση ήταν μέρος μιας ευρύτερης γεωπολιτικής προσπάθειας για την εμβάθυνση της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η ΕΕ αναφέρει ότι κατάφερε, μεταξύ άλλων επιτυχιών, να μειώσει την κατανάλωση φυσικού αερίου κατά 18%, να ξεπεράσει την εξάρτησή της από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα και να παράγει για πρώτη φορά περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια από αιολική και ηλιακή ενέργεια παρά από αέριο.

Παρά τα επιτεύγματα αυτά, η ΕΕ δεν μπορεί να εφησυχάσει…

Η γεωπολιτική του φυσικού αερίου

Μια ανάλυση που διεξήχθη από το Ινστιτούτο Brookings σημειώνει ότι παρά τη γρήγορη και δημιουργική απάντηση της Ευρώπης στην ενεργειακή κρίση που προκλήθηκε από τον πόλεμο, το ρωσικό αέριο συνέχισε να βρίσκει τον δρόμο του προς την ΕΕ, κρυφά ή φανερά, παρακάμπτοντας γύρους κυρώσεων .

Η στρατηγική της Ρωσίας να χειραγωγήσει την παροχή φυσικού αερίου για πολιτική μόχλευση ήταν μέρος μιας ευρύτερης γεωπολιτικής προσπάθειας για την εμβάθυνση της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης, αναφέρει η ανάλυση. Αν και η Ρωσία αγωνίζεται να ανακατευθύνει τις εξαγωγές φυσικού αερίου της, καθώς η υπάρχουσα υποδομή δεν συνδέεται εύκολα με άλλες μεγάλες αγορές όπως η Κίνα, οι εταίροι της εντός της ΕΕ έχουν υποστηρίξει σκληρά για το ρωσικό φυσικό αέριο.

Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, η Σλοβακία και η Ουγγαρία απέρριψαν την πρόταση της Επιτροπής να χρησιμοποιηθεί ο αγωγός Αδριατικής της Κροατίας για να αντικαταστήσει τις διακοπείσες ρωσικές προμήθειες πετρελαίου, επικαλούμενες ανησυχίες για το υψηλό κόστος και την αξιοπιστία.

Παρά τις μειωμένες εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία, οι υψηλότερες τιμές έχουν μειώσει τον οικονομικό αντίκτυπο της πτώσης

Κλειδί η διαφοροποίηση

Μια άλλη ανάλυση του Ember, μιας παγκόσμιας δεξαμενής σκέψης στον τομέα της ενέργειας, παρατήρησε ότι πολλά κράτη μέλη δεν έχουν ακόμη επιτύχει τους ενεργειακούς στόχους της ΕΕ. Τα εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα (NECP) υποδηλώνουν ότι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο.

Οι προβλέψεις δείχνουν ότι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα μπορούσαν να παράγουν το 66% της ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ έως το 2030 και οι φιλόδοξοι στόχοι αιολικής και ηλιακής δυναμικότητας έχουν αυξηθεί δραματικά από το 2019. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπολείπονται του στόχου του 72% που έχει θέσει το REPowerEU.

Ο κάθετος διάδρομος

Σύμφωνα με πληροφορίες, που επικαλείται του Euractiv, η ΕΕ θα υποστηρίξει το έργο του κάθετου διαδρόμου για τη διαφοροποίηση των προμηθειών φυσικού αερίου στη Νοτιοανατολική, Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη, ενισχύοντας την ενεργειακή συνδεσιμότητα της περιοχής. Θα επεκτείνει την ικανότητα μεταφοράς για επαναεριοποιημένο υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG), ειδικά από τις ΗΠΑ.

Παρά τις μειωμένες εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία, οι υψηλότερες τιμές έχουν μειώσει τον οικονομικό αντίκτυπο της πτώσης. Οι ρωσικές εισαγωγές LNG αυξήθηκαν,  ενισχύοντας το μερίδιο της Ρωσίας στην αγορά LNG της ΕΕ. Το αμερικανικό LNG, το οποίο διαδραμάτισε κρίσιμο ρόλο στην εκτόνωση της ενεργειακής κρίσης στην Ευρώπη το 2022-2023, θα παραμείνει ουσιαστικό. 

Ο παράγοντας Τραμπ στην εξίσωση

Υπό το φως των παγκόσμιων προκλήσεων, της επιστροφής του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο και μια πιθανής, αλλά ασαφούς, ειρηνευτικής πρότασης για την Ουκρανία, η Ευρώπη έχει την ευκαιρία να ενισχύσει την ενεργειακή της στρατηγική και να στηρίξει την Ουκρανία στην πορεία.

Το Κέντρο Έρευνας για την Ενέργεια και τον Καθαρό Αέρα (CREA) κάλεσε τη νέα Επιτροπή να εφαρμόσει αυστηρές οδηγίες για τη σταδιακή κατάργηση του ρωσικού πετρελαίου και να αντιμετωπίσει τα κενά, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων σκιωδών δεξαμενόπλοιων.

Ενώ η επιρροή της Ρωσίας στο φυσικό αέριο παραμένει εμφανής, τα τρέχοντα επίπεδα εξάρτησης κινδυνεύουν με συνεχή οικονομική υποστήριξη για την πολεμική προσπάθεια της Μόσχας, που υπολογίζεται σε 11 δισεκατομμύρια ευρώ σε πληρωμές φυσικού αερίου το 2025.