Κρίση ηγεσίας

Η Γαλλία και η Γερμανία δύο χώρες του G7 βρίσκονται στη δίνη της πολιτικής κρίσης. Στη μεν Γαλλία μόλις συγκροτήθηκε μια ακόμη κυβέρνηση μειοψηφίας, η επιβίωση της οποία θα εξαρτηθεί από το εάν η Ακροδεξιά θα επιλέξει να την ανατρέψει. Στη δε Γερμανία κατέρρευσε ένας κυβερνητικός συνασπισμός και προκηρύχθηκαν εκλογές, όπου ναι μεν φαίνεται ότι οι Χριστιανοδημοκράτες προηγούνται, αλλά η Ακροδεξιά διατηρεί δυναμική.

Την ίδια στιγμή η Βρετανία μπορεί να φαντάζει μια όαση σταθερότητας δεδομένης της άνετης κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας που διαθέτει ο Κιρ Στάρμερ, όμως η δημοτικότητά του είναι πολύ χαμηλή, για την ακρίβεια είναι, σε επίπεδο δημοσκοπήσεων, ένας από τους πιο αντιδημοφιλείς πολιτικούς.

Στον Καναδά η δεκαετής σχεδόν πρωθυπουργία του Τζάστιν Τριντό στην πρωθυπουργία μοιάζει να φτάνει στο τέλος της, την ώρα που στην Ιαπωνία το παραδοσιακά κυρίαρχο Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα έχασε την πλειοψηφία στις πρόσφατες εκλογές, για πρώτη φορά από το 2009.

Και όλα αυτά την ώρα που στις Ηνωμένες Πολιτείες στις πρόσφατες εκλογές και μέσα σε μια βαθιά πόλωση εκλέχτηκε ένας πρόεδρος, που τέσσερα χρόνια πριν περίπου έστειλε έναν όχλο να επιτεθεί στο Καπιτώλιο και που σήμερα διάφοροι συνεργάτες του όπως ο Έλον Μασκ δεν έχουν πρόβλημα δημόσια να δηλώνουν ότι στηρίζουν την ακροδεξιά. Και όλα αυτά στη χώρα που παραμένει η μεγαλύτερη οικονομία και πρωτίστως η πιο ισχυρή στρατιωτική δύναμη στον πλανήτη.

Την ίδια ώρα πληθαίνουν τα παραδείγματα «φιλελεύθερων δημοκρατιών» όπου δεν υπάρχουν πολιτικές παρατάξεις ικανές να έχουν την απόλυτη πλειοψηφία στο κοινοβούλιο, και μάλιστα – αν πιστέψουμε τις δημοσκοπήσεις – αυτό αφορά και την Ελλάδα πλέον.

Προφανώς κανείς μπορεί να βρει ιδιαιτερότητες σε κάθε μία χώρα, αλλά όλα αυτά παραπέμπουν σε μία τάση. Και αυτή μόνο ως μια βαθύτερη κρίση ηγεσίας μπορεί να περιγραφεί. Δηλαδή, μια αδυναμία των πολιτικών παρατάξεων αλλά και των ηγεσιών τους να εκπροσωπήσουν τις κοινωνίες.

Διάφοροι λόγοι συντελούν σε αυτό. Δεκαετίες προβολής της αντίληψης ότι οι αγορές αποφασίζουν τελικά και επιβάλλουν τις ασκούμενες πολιτικές έκαναν συχνά τη δημοκρατία «κενό γράμμα», ενώ επέβαλαν μια πολιτική ομοιομορφία στα συστημικά κόμματα που απλώς απομάκρυνε τους πολίτες από την πολιτική. Το ίδιο και η παράλληλη προβολή της αντίληψης ότι η πολιτική στράτευση είναι σπατάλη δυνάμεων και ότι ο καθένας καλύτερα να προσπαθεί ατομικά. Βοήθησε και η μεταλλαγή της δημόσιας σφαίρας και μια δημοσιότητα που συχνά δίνει βαρύτητα στο δευτερεύον. Προσθέστε σε όλα αυτά και την συκοφάντηση άλλων μορφών πολιτικής δράσης όπως τα συνδικάτα.

Πάνω από όλα ρόλο παίζει ο τρόπος που όχι μόνο διαμορφώθηκε μια νεοφιλελεύθερη οικονομική ορθοδοξία αλλά και σταδιακά θεωρήθηκε απαράδεκτη κάθε παρέμβαση των κυβερνήσεων στην οικονομία. Ουσιαστικά, διαμορφώθηκε μια κατάσταση όπου οι κυβερνήσεις έδειχναν όλο και πιο απρόθυμες -και αδύναμες- να αναλάβουν μεγάλες πρωτοβουλίες -με  την εξαίρεση οριακών καταστάσεων όπως η πανδημία και εκεί με καθυστέρηση. Τίποτα δεν το συμπυκνώνει καλύτερα από την εντυπωσιακή αποτυχία να προωθήσουν εκείνες τις τομές που θα αποτρέψουν την κλιματική κρίση.

Με αυτή την έννοια η άνοδος της Ακροδεξιάς (που συχνά παρουσιάζεται με τον ευφημισμό του «λαϊκισμού») δεν είναι η αιτία της τρέχουσας δομικής κρίσης των φιλελεύθερων δημοκρατιών, αλλά το σύμπτωμά της.

Απέναντι σε όλα αυτά το μόνο που μπορεί να δώσει απάντηση είναι η επιστροφή της πολιτικής.

Όχι της πολιτικής ως απλώς διαχείρισης – έστω και τεχνοκρατικής – του υπάρχοντος. Ούτε, βέβαια, της πολιτικής ως επικοινωνίας.

Αλλά της πολιτικής ως εκείνης της ηγεσίας και καθοδήγησης της συλλογικής προσπάθειας ώστε οι κοινωνίες να γίνονται πιο δίκαιες, πιο συμπεριληπτικές και πιο δημοκρατικές. Σε σύγκρουση προφανώς με συμφέροντα και «οικονομικούς αυτοματισμούς» που περιφρονούν τις κοινωνικές ανάγκες.

Μόνο μια τέτοια αντίληψη της πολιτικής, ως ηγεσίας στη βάση ενός σχεδίου που να εκπροσωπεί μια διαφορετική πορεία για τις κοινωνίες, θα μπορέσουν να αποκτήσουν οι πολίτες ξανά εμπιστοσύνη στη δυνατότητα της πολιτικής να είναι ένας τρόπος για να αλλάξουν τη ζωή τους προς το καλύτερο. Και μόνο έτσι και μεγάλες πλατιές παρατάξεις θα ξαναφτιαχθούν και ηγέτες που θα τις καθοδηγούν θα αναδειχθούν.