Χρηματοοικονομική του Κλίματος

Η κλιματική αλλαγή αντιπροσωπεύει ένα από τα πιο πιεστικά ζητήματα που αντιμετωπίζει ο κόσμος μας. Η άνοδος της παγκόσμιας θερμοκρασίας, το λιώσιμο των πάγων, τα ακραία καιρικά φαινόμενα, οι επιπτώσεις τους γίνονται αισθητές σε όλο τον πλανήτη και εμποδίζουν σημαντικά την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη. Πρέπει να ληφθούν μέτρα επειγόντως για να μετριαστεί η κλιματική αλλαγή και να προσαρμοστούμε στις επιπτώσεις της.

Ωστόσο, για να σταματήσει η κλιματική κρίση είναι απαραίτητες μαζικές επενδύσεις σε παγκόσμια κλίμακα. Οι ετήσιες απαιτήσεις για τη χρηματοδότηση μέτρων μετριασμού και προσαρμογής αναμένεται να αυξηθούν σταθερά σε ένα εκτιμώμενο μέσο όρο των 9 τρισ USD το 2030, πριν εκτοξευθούν στο εντυπωσιακό ποσό των 10 τρις USD ετησίως το 2050 (Climate Policy, Initiative).

Η χρηματοοικονομική του κλίματος (ΧΚ) αναφέρεται σε τοπική, εθνική ή διεθνή χρηματοδότηση – από δημόσιες, ιδιωτικές και εναλλακτικές πηγές – που στοχεύει στη στήριξη μέτρων μετριασμού και προσαρμογής που θα βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Πράγματι, η ΧΚ είναι ένας από τους πολλούς όρους που χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν την κίνηση κεφαλαίων στο πλαίσιο ζητημάτων που σχετίζονται με το κλίμα. Γενικά, είναι σημαντικό να γίνει διάκριση της βιώσιμης χρηματοοικονομικής, η οποία ανταποκρίνεται σε μια προσέγγιση περιβαλλοντικής, κοινωνικής, οικονομικής και παγκόσμιας διακυβέρνησης, από τη στενότερη έννοια της πράσινης χρηματοοικονομικής που εστιάζει ειδικά σε περιβαλλοντικά θέματα (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, κ.α., Βιώσιμη Χρηματοοικονομική: Κλιματική Αλλαγή και Κριτήρια ESG, Εκδόσεις Κλειδάριθμος, Αθήνα, 2023).

Η ΧΚ περιλαμβάνει μια ολόκληρη σειρά χρηματοδοτικών εργαλείων. Μεταξύ των βασικών χρηματοδοτικών εργαλείων είναι:

· επιχορηγήσεις και δωρεές

· μετατροπή χρέους

· συμμετοχές

· πράσινα ομόλογα

· εγγυήσεις

· δάνεια με ευνοϊκούς όρους

Σήμερα, οι λύσεις χρηματοδότησης για το κλίμα παραμένουν ένα εγκάρσιο θέμα. Ενώ οι συζητήσεις επικεντρώνονται τακτικά στην οικονομική υποστήριξη από τις πλούσιες χώρες προς τις αναπτυσσόμενες, η μετάβαση σε βιώσιμες χρηματοδοτικές λύσεις αντιμετωπίζει σημαντικά εμπόδια σε παγκόσμιο επίπεδο. Η κύρια πρόσκληση είναι να κατευθυνθούν αποτελεσματικά τα κεφάλαια εκεί που πρέπει να χρησιμοποιηθούν (βλ. COP 28, COP 29).

Προσαρμογή στις Ευρωπαϊκές Δεσμεύσεις

Η Ελλάδα, ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οφείλει να ευθυγραμμιστεί με την Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ (European Green Deal), η οποία επιδιώκει τη μείωση των εκπομπών άνθρακα κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030 και την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050. Για αυτό το σκοπό, η Ελλάδα χρησιμοποιεί πόρους από:

· Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF), με έμφαση σε πράσινα έργα.

· Τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία.

Η Χρηματοοικονομική του Κλίματος στην Ελλάδα αντιμετωπίζει ορισμένες δυσκολίες όπως η γραφειοκρατία και οι αδυναμίες του δημόσιου τομέα. Επιπλέον, το κόστος χρηματοδότησης είναι ένα ακόμα ζήτημα καίριας σημασίας, καθώς οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις δυσκολεύονται να αποκτήσουν πρόσβαση σε πράσινη χρηματοδότηση. Τέλος, οι επενδυτές μπορεί να διστάζουν λόγω της αβεβαιότητας για τη μελλοντική ρύθμιση της αγοράς.

Παράλληλα, η Ελλάδα μπορεί να αξιοποιήσει τη Χρηματοοικονομική του Κλίματος ως μοχλό ανάπτυξης. Ενδεικτικά, βιώσιμες πρακτικές στον τουριστικό τομέα μπορούν να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα, ενώ η ενεργειακή μετάβαση και οι πράσινες επενδύσεις μπορούν να δημιουργήσουν χιλιάδες νέες θέσεις.

Στο COP 30, θα πρέπει να παρουσιαστούν οι νέες εθνικά καθορισμένες συνεισφορές που θα καλύπτουν την οικονομία στο σύνολό της καθώς και όλα τα αέρια του θερμοκηπίου και θα ευθυγραμμίζονται πλήρως με μια αύξηση της θερμοκρασίας που περιορίζεται στους 1,5C.

Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός, Πολυτεχνείο Κρήτης, Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ

Καθηγήτρια Κυριακή Κοσμίδου, Καθηγήτρια Τραπεζικής – Χρηματοοικονομικής, Τμήμα Οικονομικών Επιστημών , ΑΠΘ

Διευθύντρια Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών «Διοίκηση Επιχειρήσεων – ΜΒΑ»