Απολιγνιτοποίηση: Mικρή απορρόφηση στο πρόγραμμα Δίκαιης Μετάβασης των 1,63 δισ. ευρώ

Με αργά βήματα κινείται το σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (ΔΑΜ) για τις λιγνιτικές περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας και της Αρκαδίας, με την απορρόφηση των κονδυλίων του ειδικού προγράμματος ενισχύσεων ύψους 1,6 δισ. ευρώ να είναι πολύ χαμηλή. Τα έργα και οι δράσεις που θα οδηγήσουν σε αλλαγή του παραγωγικού και αναπτυξιακού μοντέλου των άλλοτε ενεργειακών περιφερειών της χώρας ακόμη δεν έχουν πάρει μπροστά.

Ειδικότερα, το πρόγραμμα ΔΑΜ 2021-2027 εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Ιούνιο του 2022 και η δυνατότητα χρηματοδότησης έργων ενεργοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 2022 (μετά τη διενέργεια της πρώτης συνεδρίασης της Επιτροπής Παρακολούθησης του Προγράμματος). Έκτοτε, η Ειδική Υπηρεσία ΔΑΜ (μέσω της αρμόδιας Διαχειριστικής Αρχής) έχει εξειδικεύσει λιγότερο από το 50% του συνολικού προϋπολογισμού των 1,63 δισ. ευρώ.

Απολιγνιτοποίηση: Τα 6 μεγάλα projects – Ποιες εταιρείες επενδύουν στη δίκαιη μετάβαση

Πιο συγκεκριμένα, έχουν εκδοθεί προσκλήσεις της τάξης των 775 εκατ. ευρώ, ήτοι 47,6% του συνολικού προϋπολογισμού του Προγράμματος και έχουν ενταχθεί 36 έργα προϋπολογισμού 344 εκατ. ευρώ, δηλαδή μόλις το 21% του προϋπολογισμού. Όσο για τις νομικές δεσμεύσεις ανέρχονται σε 190 εκατ. ευρώ, δηλαδή στο 11,7% του συνολικού προϋπολογισμού.

Στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, η κατάσταση είναι λίγο καλύτερη, συγκριτικά με εκείνη της Αρκαδίας, καθώς έχουν εκδοθεί προσκλήσεις για το 53 % των προβλεπόμενων πόρων για την περιοχή, ενώ το ποσοστό των ενταγμένων πράξεων φτάνει στο 23 %. Σε κάθε περίπτωση, στόχος του Υπουργείου Οικονομικών είναι, εντός του επόμενου έτους, δηλαδή έως τα τέλη του 2025, να έχουν εκταμιευθεί περισσότερα από 300 εκατ. ευρώ.

Οι λόγοι της καθυστέρησης

Τέσσερις είναι οι αιτίες που επιβραδύνουν τη γρήγορη εξέλιξη του προγράμματος, σύμφωνα με παράγοντες που παρακολουθούν στενά τις διαδικασίες. Πρώτον, είναι χρονοβόρες οι διαδικασίες για τη σύνταξη των ειδικών πολεοδομικών πλαισίων, αλλά και του περιφερειακού χωροταξικού πλαισίου, ώστε οι επενδυτές να γνωρίζουν τις επιτρεπόμενες χρήσεις γης σε κάθε περιοχή. Δεύτερον, έχει καθυστερήσει η μεταφορά των εδαφών από τη ΔΕΗ στο Δημόσιο, διαδικασία που βρίσκεται στην τελική ευθεία, δίχως ακόμη να έχει ξεκινήσει η αποκατάσταση των εδαφών. Τρίτον, πρόκειται για ένα νέο τομεακό πρόγραμμα το οποίο δεν διαθέτει μεταφερόμενα ποσά από την προηγούμενη προγραμματική περίοδο. Τέταρτον, οι τοπικοί φορείς αλλά και οι επιχειρήσεις στις δύο υπό απολιγνιτοποίηση Περιφέρειες της χώρας, και κυρίως στην περιοχή της Μεγαλόπολης, είναι απροετοίμαστες με συνέπεια η συμμετοχή να είναι πολύ μικρή.

Τα έργα και οι δράσεις, ανά προτεραιότητα, σύμφωνα με διαβιβαστικό έγγραφο στη Βουλή του διοικητή της Ειδικής Υπηρεσίας ΔΑΜ, κ. Πελοπίδα Καλλίρη έχουν ως εξής:

1. Ενίσχυση και προώθηση επιχειρηματικότητας

• Προγραμματικοί πόροι: 544.120.000 €
• Προσκλήσεις: 362.880.600 €
• Εντάξεις: 100.091.116 €
• Νομικές Δεσμεύσεις: 38.860.985 €
• Επιλέξιμες Δαπάνες: – €

2. Ενεργειακή Μετάβαση – Κλιματική Ουδετερότητα

• Προγραμματικοί πόροι: 152.713.400 €
• Προσκλήσεις: 36.743.117 €
• Εντάξεις: 26.384.761 €
• Νομικές Δεσμεύσεις: 78.382 €
• Επιλέξιμες Δαπάνες: 18.247 €

3. Αναπροσαρμογή χρήσεων γης – κυκλική οικονομία (αφορά στην αναπροσαρμογή και επανάχρηση των υποβαθμισμένων εκτάσεων και εγκαταστάσεων στα λιγνιτικά πεδία Κοζάνης, Φλώρινας και Μεγαλόπολης. Η πρόσκληση παραμένει ανοιχτή, αλλά έως τα τέλη Νοεμβρίου δεν είχε υποβληθεί κάποια πρόταση χρηματοδότησης.

• Προγραμματικοί πόροι: 46.000.000 €
• Πρόσκληση: 30.400.000 € (αφορά στις εργασίες αποκατάστασης και αναγέννησης του Ορυχείου Βεγόρας)
• Εντάξεις: – €

4. Δίκαιη εργασιακή μετάβαση

• Προγραμματικοί πόροι: 226.857.000 €
• Προσκλήσεις: 89.995.800 €
• Εντάξεις: 82.321.903 €
• Νομικές Δεσμεύσεις: 56.937.793 €
• Επιλέξιμες Δαπάνες: 3.458.953 €

5. Ολοκληρωμένες παρεμβάσεις μικρής κλίμακας

Αναμένεται η ολοκλήρωση των στρατηγικών Ολοκληρωμένων Χωρικών Επενδύσεων – Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης από την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας για την ενεργοποίηση του προϋπολογισμού.

• Προγραμματικοί πόροι: 16.000.000 €
• Προσκλήσεις: – €
• Εντάξεις: – €

Δράσεις στήριξης της επιχειρηματικότητας

Αναφορικά με τις δράσεις για τη στήριξη της επιχειρηματικότητας στη Δυτική Μακεδονία διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες. Στην πρώτη περιλαμβάνονται προσκλήσεις κρατικών ενισχύσεων στο πλαίσιο του De Minimis προς υφιστάμενες, νέες και υπό σύσταση μικρομεσαίες επιχειρήσεις με συνολικό προϋπολογισμό 50 εκατ. ευρώ (τα 35 εκατ. ευρώ για την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας). Συνολικά υποβλήθηκαν 619 αιτήσεις χρηματοδότησης, συνολικής δημόσιας δαπάνης 36,51 εκατ. ευρώ. Σε συνέχεια της αξιολόγησης, η εισήγηση έγκρισης αφορά τελικά σε 516 επενδυτικά σχέδια ύψους 44,01 εκατ. ευρώ, τα οποία εκτιμάται ότι θα δημιουργήσουν 1.326 νέες θέσεις εργασίας

Η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει προσκλήσεις που βασίζονται στις διατάξεις του Γενικού Απαλλακτικού Κανονισμού (ΓΑΚ), προς υφιστάμενες, νέες και υπό σύσταση μικρομεσαίες επιχειρήσεις με συνολικό προϋπολογισμό 130 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 91 εκατ. ευρώ αφορούν στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. Έχουν κατατεθεί 97 αιτήσεις επενδυτικών σχεδίων, συνολικού προϋπολογισμού 249,5 εκατ. ευρώ και με πρόβλεψη δημιουργίας 1.500 νέων θέσεων εργασίας. Η αξιολόγηση αυτών αναμένεται σταδιακά έως το τέλος του έτους.

Η τρίτη κατηγορία περιλαμβάνει προσκλήσεις που βασίζονται στις διατάξεις του Γενικού Απαλλακτικού Κανονισμού (ΓΑΚ), προς υφιστάμενες, νέες και υπό σύσταση μεγάλες επιχειρήσεις με συνολικό προϋπολογισμό 150 εκατ. ευρώ (τα 105 εκατ. ευρώ για τη Δυτική Μακεδονία). Υποβλήθηκαν πέντε αιτήσεις προϋπολογισμού 65,6 εκατ. ευρώ. Η εισήγηση έγκρισης σε συνέχεια της αξιολόγησης αφορά σε πέντε επενδυτικά σχέδια 6,6 εκατ. ευρώ, τα οποία αναμένονται να δημιουργήσουν 331 νέες θέσεις εργασίας.

Πέντε νέες προσκλήσεις 180 εκατ. ευρώ

Εντός του πρώτου τρίμηνου του 2025 προγραμματίζεται η έκδοση πέντε νέων προσκλήσεων για τη Δυτική Μακεδονία και τη Μεγαλόπολη με συνολικό προϋπολογισμό 180 εκατ. ευρώ. Αφορούν ενίσχυση επενδυτικών σχεδίων νέων, υπό σύσταση και υφιστάμενων μικρομεσαίων και μεγάλων επιχειρήσεων για την προώθηση της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ), του ανανεώσιμου υδρογόνου και της συμπαραγωγής υψηλής απόδοσης. Επίσης, θα περιλαμβάνεται πρόσκληση για ενεργειακές αναβαθμίσεις δημοσίων και δημοτικών κτιρίων για τους δήμους της Δυτικής Μακεδονίας και της Αρκαδίας καθώς και τις δύο Περιφέρειες.