Φυσικό αέριο: Crash test για την ενέργεια στην Ευρώπη

Αντιμέτωπη με νέες ενεργειακές Συμπληγάδες είναι η Ευρώπη, καθώς ένα νέο κύμα ψύχους αναμένεται να πλήξει το μεγαλύτερο μέρος της ηπείρου δοκιμάζοντας τα αποθέματα φυσικού αερίου, την ώρα που λήγει η συμφωνία διαμετακόμισης ρωσικού αερίου μέσω Ουκρανίας.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Μετεωρολογικής Υπηρεσίας, το θερμόμετρο σε Λονδίνο, Παρίσι και Βερολίνο θα υποχωρήσει κάτω από το μηδέν την Παρασκευή και το Σάββατο, με τη μέση θερμοκρασία να διαμορφώνεται περίπου 6 βαθμούς χαμηλότερα από τον μέσο όρο των 30 ετών για την εποχή. Η Μετεωρολογική Υπηρεσία του Ηνωμένου Βασιλείου αναμένει λίγο χιόνι τις επόμενες ημέρες, με ακραίους ανέμους και έντονες βροχοπτώσεις.

Σε ολόκληρη τη Γερμανία, η DWD έχει εκδώσει προειδοποιήσεις για παγετό και πάγο.

Στον «αέρα» η κρίσιμη συμφωνία Ουκρανίας – Ρωσίας για την διαμετακόμιση του φυσικού αερίου

Ανησυχίες για το φυσικό αέριο

Η επιδείνωση του καιρού είναι πιθανό να αυξήσει τη ζήτηση για θέρμανση, με τα αποθέματα να αδειάζουν με ταχύτατους ρυθμούς. Όπως δείχνουν τα στοιχεία της Gas Infrastructure Europe,  οι αποθήκες είναι γεμάτες σε ποσοστό 73,55% ένα επίπεδο το οποίο είχε καταγραφεί πέρυσι περισσότερο από έναν μήνα αργότερα.

Η εξέλιξη αυτή σε συνδυασμό με το επικείμενο τέλος της συμφωνίας διαμετακόμισης φυσικού αερίου Ουκρανίας-Ρωσίας, οδήγησε τις τιμές του ευρωπαϊκού φυσικού αερίου κοντά στα υψηλά που παρατηρήθηκαν νωρίτερα αυτόν τον μήνα.

Τα συμβόλαια για το επόμενο καλοκαίρι αυξήθηκαν πρόσφατα πάνω από αυτά για το χειμώνα 2025-26, γεγονός που θα καταστήσει πιο δαπανηρή την αναπλήρωση της αποθήκευσης ενόψει της επόμενης περιόδου θέρμανσης

Στα ύψη οι τιμές

Οι ευρωπαϊκές τιμές του φυσικού αερίου αυξήθηκαν περίπου κατά 45% φέτος, επιβαρύνοντας τα νοικοκυριά και τη βιομηχανία που προσπαθούν να ανακάμψουν από τη χειρότερη κρίση κόστους ζωής εδώ και δεκαετίες.

Και η επιβάρυνση είναι πιθανό να είναι ακόμα μεγαλύτερη μόλις σταματήσουν οι ροές ρωσικού φυσικού αερίου την 1η Ιανουαρίου.

Τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης για το επόμενο έτος φέρουν ήδη ένα premium, ένα ισχυρό μήνυμα ότι οι τιμές μπορεί να διατηρηθούν σε υψηλά επίπεδα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, κάτι που τελικά μεταφράζεται σε μεγαλύτερους λογαριασμούς για τους καταναλωτές. Ορισμένοι έμποροι θεωρούν ότι η επιβάρυνση των τιμών με την λήξη συμφωνίας διαμετακόμισης μπορεί να διαμορφωθεί έως και 10 ευρώ ανά μεγαβατώρα.

«Οι υψηλές τιμές κατέστρεψαν αναπόφευκτα τη βιομηχανική ανταγωνιστικότητα και την οικονομική απόδοση», ανέφεραν οι αναλυτές του MET Group σε σημείωμα τη Δευτέρα. Προσβλέποντας στο μέλλον, «καθυστερήσεις στις προσθήκες δυναμικότητας ή ισχυρότερη από το αναμενόμενο ζήτηση από την Ασία – λόγω της οικονομικής ανάκαμψης ή του κρύου καιρού – θα μπορούσαν να πιέσουν την αγορά».

Τα 15 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου που στέλνει σήμερα η Ρωσία μέσω της Ουκρανίας κάθε χρόνο αποτελούν λιγότερο από το 5% των συνολικών αναγκών της Ευρώπης. Ωστόσο, αν και έχει σηματοδοτηθεί ξεκάθαρα, η απώλεια μιας από τις τελευταίες εναπομείνασες διαδρομές για το ρωσικό φυσικό αέριο θα ασκούσε μεγαλύτερη πίεση σε μια ήδη σφιχτή αγορά φυσικού αερίου και θα ωθούσε τις παγκόσμιες τιμές υψηλότερα, ανέφεραν σε σημείωμα οι αναλυτές της Energy Aspects Ltd.

Η βασική τους υπόθεση είναι ότι τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης αναφοράς στο εικονικό σημείο συναλλαγών Title Transfer Facility στην Ολλανδία θα παραμείνουν υψηλά. Αυτό αντανακλά την «έλλειψη ευελιξίας στο παγκόσμιο ισοζύγιο», λόγω παραγόντων όπως η δυσκολία αναπλήρωσης των χώρων αποθήκευσης έως τα τέλη Οκτωβρίου του επόμενου έτους.

Οι τιμές κυμαίνονται λίγο κάτω από τα 48 ευρώ ανά μεγαβατώρα, κοντά στο υψηλό του Δεκεμβρίου, με τους εμπόρους να ανησυχούν για τις επιπτώσεις που θα έχει  στην ευρύτερη αγορά το τέλος της ροής του ρωσικού φυσικού αερίου.

Οι παράγοντες αυτοί καθιστούν πιο δαπανηρό για τους traders να εξασφαλίσουν αρκετό φυσικό αέριο για το επόμενο έτος, καθώς ανταγωνίζονται με την Ασία για προμήθειες μέσω θαλάσσης.

Τα hedge funds έχουν επεκτείνει την παρουσία τους στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου τα τελευταία χρόνια

Το spread καλοκαιριού – χειμώνα

Η αστάθεια είναι πιθανό να συνεχιστεί. Τα συμβόλαια για το επόμενο καλοκαίρι αυξήθηκαν πρόσφατα πάνω από αυτά για το χειμώνα 2025-26, γεγονός που θα καταστήσει πιο δαπανηρή την αναπλήρωση της αποθήκευσης ενόψει της επόμενης περιόδου θέρμανσης.

«Η αγορά θα αντιμετωπίσει πρόκληση να επιστρέψει σε άνετα επίπεδα αποθήκευσης τον χειμώνα του 2025-2026», δήλωσε νωρίτερα αυτό το μήνα ο Anatol Feygin, επικεφαλής εμπορικός διευθυντής στην αμερικανική εταιρεία εξαγωγής αερίου Cheniere Energy Inc.

Τα μεγάλα στοιχήματα των Hedge Funds

Την ίδια ώρα τα hedge funds έχουν επεκτείνει την παρουσία τους στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου τα τελευταία χρόνια. Οδεύουν προς το τέλος του 2024 με όγκο ρεκόρ θέσεων long — ουσιαστικά ένα στοίχημα ότι οι τιμές θα αυξηθούν. Αρκετοί έμποροι έχουν εκφράσει ανησυχίες ότι η συγκέντρωση τέτοιων στοιχημάτων θα μπορούσε να οδηγήσει σε ξεπούλημα, ταράζοντας μια ήδη εύθραυστη αγορά.

Η οικονομία της περιοχής άργησε να ανακάμψει από την ενεργειακή κρίση του 2022 και η συνεχιζόμενη αστάθεια της τιμής του φυσικού αερίου θα δυσκόλευε τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά να σχεδιάσουν για το μέλλον.

Η σφήνα της Σλοβακίας

Αν δεν υπάρξει κάποια εναλλακτική ρύθμιση της τελευταίας στιγμής, η διακοπή των ρωσικών ροών μέσω Ουκρανίας θα παρουσιάσει μια σειρά από προκλήσεις σε μια ήδη στενή αγορά. Μέσα αυτό το σενάριο, την κατάσταση έρχεται να επιτείνει η απειλή της Σλοβακίας να διακόψει την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας στην Ουκρανία, εάν το Κίεβο σταματήσει τη διαμετακόμιση ρωσικού φυσικού αερίου προς την Κεντρική Ευρώπη.

Μετά την 1η Ιανουαρίου, θα αξιολογήσουμε την κατάσταση και τα πιθανά ανταποδοτικά μέτρα κατά της Ουκρανίας, αναφέρει ο πρωθυπουργός της Σλοβακίας Ρόμπερτ Φίτσο σε βίντεο που αναρτήθηκε στο Facebook το βράδυ της Παρασκευής.  Απαντώντας στην πρόκληση αυτή, η Πολωνία διεμήνυσε ότι είναι έτοιμη να αυξήσει τις εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας προς την Ουκρανία, εάν η Σλοβακία πραγματοποιήσει την απειλή της. Αξιωματούχος της Βαρσοβίας ο οποίος δεν κατονομάζεται, δήλωσε στο Bloomberg, ότι η πολωνική κυβέρνηση είναι έτοιμη να ενισχύσει την εγχώρια παραγωγή ενέργειας για να αντισταθμίσει τυχόν ανισορροπίες που θα υποστεί το πιεσμένο σύστημα της Ουκρανίας.

Ο μεγαλύτερος προμηθευτής ενέργειας της Σλοβακίας SPP, σε συνεργασία με άλλους εταίρους, ετοίμασε μια δήλωση για την υποστήριξη της διαμετακόμισης φυσικού αερίου μέσω του εδάφους της Ουκρανίας.  Οι υπογράφοντες αυτής της δήλωσης είναι σημαντικοί προμηθευτές ενέργειας, διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς φυσικού αερίου, σημαντικές εμπορικές ενώσεις και μεγάλοι βιομηχανικοί πελάτες από την Ουγγαρία, την Αυστρία, την Ιταλία και τη Σλοβακία, συμπεριλαμβανομένων των eustream, MOL Group, MVM και της Ομοσπονδίας Αυστριακών Βιομηχανιών.

«Το έγγραφο είναι μια σημαντική φωνή των επιχειρήσεων που είναι άμεσα υπεύθυνες για την ενεργειακή ασφάλεια και την οικονομία της περιοχής, η οποία μπορεί να υποστεί σημαντική οικονομική ζημιά στο εγγύς μέλλον», δήλωσε ο Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου και Διευθύνων Σύμβουλος της SPP Vojtech Ferencz.

Πράγματι, όπως είχε ήδη υπογραμμιστεί από τον David Viduna, επικεφαλής LNG και Origination στην τσεχική εταιρεία ČEZ, νωρίτερα τον Μάιο, «εάν σταματήσει η διαμετακόμιση του ρωσικού φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας, θα λείπει φυσικό αέριο στην περιοχή, το οποίο δεν θα έχει καταστροφικές επιπτώσεις στην ασφάλεια του εφοδιασμού αλλά αντίκτυπο στις τιμές».

Χρησιμοποιώντας το παράδειγμα της Σλοβακίας, η SPP υπολόγισε ότι εάν το αέριο από τα ανατολικά ρέει στο έδαφός της μόνο εν μέρει ή σταματήσει να ρέει εντελώς, οποιαδήποτε άλλη εναλλακτική λύση θα είναι σημαντικά πιο ακριβή.

Ο ρόλος της Ουγγαρίας

Ο Πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν συμφώνησε επίσης ότι οι κύριες διακοπές θα είναι οικονομικές, καθώς έχουν ήδη εξασφαλιστεί διαφοροποιημένες διαδρομές εφοδιασμού. Καθόρισε την Ουγγαρία ως μια χώρα με βάση το φυσικό αέριο όπου το αέριο δεν χρησιμοποιείται μόνο για βιομηχανικούς σκοπούς, αλλά εξυπηρετεί το 80-85% των ουγγρικών νοικοκυριών.

«Οι παραδόσεις ενέργειας στην Ουγγαρία μέσω ουκρανικών εδαφών γίνονται όλο και πιο δύσκολες και αυτή είναι μια συγκρατημένη περιγραφή της κατάστασης», είπε σε δημοσιογράφους κατά τη διάρκεια της ετήσιας συνέντευξης Τύπου στο τέλος του έτους. «[…] Αυτό δεν είναι απλώς ένα βιομηχανικό ζήτημα. Ο εφοδιασμός με φυσικό αέριο είναι επίσης θέμα ενεργειακής ασφάλειας των νοικοκυριών και εάν αυτός ο εφοδιασμός διακοπεί —αν διακοπεί η ουκρανική επικράτεια— τότε πρέπει να λύσουμε το πρόβλημα του τι θα τον αντικαταστήσει».

Ο δρόμος από τη Βουλγαρία

Από τη νότια διαδρομή που διέρχεται από τη Βουλγαρία, παραδίδονται 7,5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) φυσικού αερίου για την κάλυψη συνολικής ζήτησης περίπου 9 bcm ετησίως. Στη συνέχεια, υπάρχει η εγχώρια παραγωγή (περίπου 1 ή 1,5 bcm) και οι εξαγωγές της Ρουμανίας περίπου 1,75 bcm.

«Έτσι, με άλλα λόγια, εάν η Ουκρανία διαταραχθεί, ακόμη και τότε, χάρη στη συνεργασία με τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, έχουμε τα δρομολόγια και τις πηγές για να διασφαλίσουμε ότι τα ουγγρικά νοικοκυριά και η ουγγρική οικονομία δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα», είπε ο πρωθυπουργός.

Οι απώλειες για την Ουκρανία

Όπως περιγράφεται από το think tank Bruegel με έδρα τις Βρυξέλλες , η Ουκρανία θα χάσει τέλη που ισοδυναμούν με περίπου 0,5 τοις εκατό του ΑΕΠ από τη λήξη της σύμβασης διαμετακόμισης και κινδυνεύει να υπονομεύσει τον στρατηγικό της ρόλο ως ενεργειακού εταίρου για την Ευρώπη. Επιπλέον, η υποδομή φυσικού αερίου της Ουκρανίας, η οποία είναι μέχρι στιγμής σε μεγάλο βαθμό άθικτη, θα μπορούσε να γίνει στρατιωτικός στόχος εάν το ρωσικό αέριο δεν βρίσκεται πλέον στους αγωγούς της.

Αναλύοντας πιθανά σενάρια, το Bruegel προβάλλει τρία σενάρια για την επίλυση της προβλήματος:

1. αύξηση του εφοδιασμού LNG στην περιοχή
2. αντικατάσταση του ρωσικού φυσικού αερίου με αζερικό αέριο
3. και σύναψη νέας συμφωνίας μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ, της Ουκρανίας και της Ρωσίας.

Η πρώτη επιλογή θα μπορούσε να είναι η πιο εύκολη και αποτελεσματική, καθώς οι τερματικοί σταθμοί LNG στην Πολωνία, τη Λιθουανία, την Κροατία και την Ελλάδα λειτουργούν ήδη με πλήρη δυναμικότητα, διασφαλίζοντας διαφοροποιημένο εφοδιασμό. Επιπλέον, όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ έφτασαν τα υποχρεωτικά επίπεδα χωρητικότητας 90% στην αποθήκευση αερίου πολύ νωρίτερα από το χρονοδιάγραμμα, προβλέποντας ότι, ακόμη και σε περίπτωση κρύου χειμώνα, οι προμήθειες θα εξασφαλιστούν.