Οι προοπτικές της ελληνικής οικονομίας το 2025

Η Ελληνική οικονομία είναι μια μικρή οικονομική οντότητα στην Ευρώπη και μικρότερη στον κόσμο, και κατά συνέπεια, τώρα που διερχόμαστε λίγο-πολύ, περίοδο μακροοικονομικής «κανονικότητας» επηρεαζόμαστε καθοριστικά από το γενικότερο Ευρωπαϊκό και παγκόσμιο μακροοικονομικό πλαίσιο. Οι εσωτερικές οικονομικές ιδιαιτερότητες και αποφάσεις παίζουν ρόλο στη διαμόρφωση του επιπέδου της ευημερίας των Ελλήνων στο βαθμό που αναφέρονται σε μικρότερης σημασίας κανονιστικά ζητήματα τα οποία βεβαίως μπορεί να είναι σημαντικής σημασίας για ομάδες νοικοκυριών. Προφανώς δύο θέματα θα κυριαρχήσουν το 2025: Η άσκηση της εξουσίας από τον Trump και το Ουκρανικό, με το μεσανατολικό να έχει μικρότερες επιδράσεις.

Σε διεθνές επίπεδο ο παγκόσμιος ρυθμός ανάπτυξης το 2025 θα παραμείνει ανθεκτικός, περίπου σταθερός γύρω στο 2,7%, που είναι ένα μέγεθος συγκρίσιμο με του 2024 αλλά σχετικά μικρότερο από ότι τα περασμένα χρόνια. Εκτιμούμε ότι εξελίσσονται σημαντικές μεταβολές στους παράγοντες μεγέθυνσης αν και η κατανάλωση παραμένει υψηλός προωθητικός παράγοντας. Φαίνεται ότι η βιομηχανία ανέρχεται σε σημασία και η παραγωγικότητα (με τεχνολογική κυρίως προέλευση) αρχίζει να κάνει αισθητή την παρουσία της. Στις ΗΠΑ ο ρυθμός μεγέθυνσης θα ακολουθήσει παρόμοια εξέλιξη με ελαφρά μεγαλύτερο πληθωρισμό και ανθεκτικότερα επιτόκια. Αυτό συσχετίζεται με την αύξηση των δασμών στις ΗΠΑ αλλά και τις απαντήσεις των εμπορικών εταίρων. Συνεπώς το παγκόσμιο εμπόριο και η παγκόσμια συνεργασία θα εμφανίσουν σημάδια εξασθένησης, γεγονός που δεν είναι θετικό για την ευρύτερη πορεία του κόσμου. Η καινούργια πολυπολικότητά του δείχνει πλέον τις δυσκολίες της.

Οι κεντρικές τράπεζες θα συνεχίσουν το μεγάλο κύκλο νομισματικής χαλάρωσης της νομισματικής τους πολιτικής (αλλά αρκετά προσεκτικότερα), με άνισες ταχύτητες (ΗΠΑ vs EE) με την EKT να επιταχύνει περισσότερο έτσι ώστε το επιτόκιο αναφοράς να βρίσκεται κάτω από το 2% στο τέλος του χρόνου και την ισοτιμία δολαρίου και ευρώ πολύ πιθανόν να κινηθεί γύρω στη μονάδα!

Το παραγωγικό μοντέλο της Ευρώπης βρίσκεται υπό αναθεώρηση λόγω δομικών μεταβολών στη συνάρτηση παραγωγής, με την ενέργεια να είναι ο αποσταθεροποιητικός παράγοντας αβεβαιότητας, την Κίνα να επηρεάζει αρνητικά τη ζήτηση και τον Ευρωπαϊκό νότο να καλύπτει σ’ ένα βαθμό τα κενά της οικονομικής δραστηριότητας.

Όμως η πολιτική αβεβαιότητα στη Γαλλία και τη Γερμανία αποδυναμώνουν τη βασική δομή πολιτικών αποφάσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η γερμανική κυβέρνηση δεν φαίνεται να αποδυναμώνει το φρένο χρέους, άρα απουσιάζει η αντικειμενική δυνατότητα αντιμετώπισης του οικονομικού κύκλου που βρίσκεται στο χαμηλότερο σημείο εξέλιξής του.

Στην αναπτυξιακή αρνητική πίεση συμβάλει η ένταση στο Ουκρανικό η οποία συνεχίζει αμείωτη, αναμένοντας την ειρηνευτική παρέμβαση του Trump, δημιουργώντας σημαντικές ανάγκες επαναπροταιρεοποίησης της Ευρωπαϊκής πολιτικής κατανομής των πόρων (άμυνα) οι οποίες δεν φαίνεται πάντως να ενεργοποιούνται ισχυρά μέσα στο 2025. Οι ΗΠΑ όμως έχουν ανάγκη να αφιερώσουν περισσότερη προσοχή προς την Ασία. Η προοπτική αυτή φέρνει δυσκολότερα θέματα αποφάσεων στην Ευρώπη. Η παρουσία του Trump και η αβεβαιότητα πολιτικής που φέρνει μαζί του θα ασκήσει πιέσεις στη γενική δημοσιονομική πολιτική προς την κατεύθυνση διεύρυνσης των δημοσιονομικών ελλειμάτων και του χρέους και όχι μόνο στις ΗΠΑ.

Δυστυχώς η πίεση για την ενεργειακή μετάβαση μειώνεται και από την πλευρά των αναπτυσσόμενων χωρών και δεν είναι άμοιρη ευθυνών η στάση των ΗΠΑ που αναμένεται να εγκαταλείψουν τη σύμβαση του Παρισιού.

Στην ελληνική οικονομία τρία σημαντικά θέματα φαίνεται να εντοπίζονται.

Καταρχάς η οικονομική επίδοση των μακροοικονομικών μεγεθών φαίνεται να είναι παρόμοια με αυτή του 2024, ενισχυμένη από τη διαδικασία ολοκλήρωσης του Ταμείου Ανάκαμψης και τη μείωση των επιτοκίων συνεπικουρούμενης από τη διεύρυνση της πιστωτικής επέκτασης.

Το δεύτερο θέμα είναι η περεταίρω βελτίωση του ιδιωτικού διαθεσίμου εισοδήματος και της αμοιβής της εργασίας. Η τελευταία θα διευρυνθεί περαιτέρω από την έστω οριακή αύξηση της απασχόλησης δεδομένου ότι έχουμε ακουμπήσει τον σκληρό πυρήνα της ανεργίας. Συνεπώς το θέμα της βελτίωσης του ανθρωπίνου κεφαλαίου παραμένει στην επικαιρότητα ίσως με μεγαλύτερη ένταση δεδομένου ότι και οι κενές θέσεις εργασίας σχετικά αυξάνονται. Βεβαίως απέχουμε αρκετά από το να καλύψουμε τις απώλειες των κρίσεων του παρελθόντος (μια μεγάλη 2008 – και δύο μικρότερες – covid, ενεργειακό) αλλά η ακολουθητέα πολιτική βρίσκεται στην κατεύθυνση βελτίωσης των εισοδημάτων μια διαδικασία που εάν δεν στηρίζεται στην αύξηση του χρέους αλλά στηρίζεται στη δημοσιονομική ισορροπία είναι μια μακροχρόνια εξέλιξη ιδίως όπου πρέπει να καλύψεις πολύ σοβαρά κενά.

Όμως υπάρχουν ακόμα σοβαρά ζητήματα να ολοκληρωθούν, που αφορούν (τρίτο θέμα) τον σχεδιασμό λειτουργίας του πιστωτικού συστήματος (αναδρομική φορολογία) και την περαιτέρω εξυγίανση του τραπεζικού ζητήματος όπως και της εξέλιξης του ιδιωτικού χρέους με τους servicers. Πρόκειται για ένα θέμα από το οποίο λανθασμένα πιστεύουμε ότι έχουμε απαλλαγεί. Αντιθέτως και τα δύο θέματα παράγουν σημαντικά πολιτικά και οικονομικά ζητήματα.

Συμπερασματικά το 2025 θα είναι (για τον κόσμο, την Ευρώπη και την Ελλάδα) ένα έτος με ανθεκτικές, σταθεροποιημένες σχετικά οικονομικές συνθήκες αλλά με ανερχόμενη αβεβαιότητα που σηματοδοτεί τους πιθανούς επερχόμενους κινδύνους με αρνητικό πρόσημο.

Παναγιώτης Ε. Πετράκης

Ομότιμος Καθηγητής, Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Παντελής Χ. Κωστής

Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών