Οικογένεια Μαρινόπουλου: Η άνοδος και η ακόμη πιο εκκωφαντική πτώση μετά από 123 χρόνια 

Το Νοέμβριο του 1893 ο Δημήτρης Μαρινόπουλος άνοιξε στην περιοχή της Νεάπολης – μεταξύ των Εξαρχείων και του Κολωνακίου – το πρώτο του φαρμακείο. Το 1993 η οικογένεια Μαρινόπουλου έκλεισε τα 100 χρόνια της επιχειρηματικής δραστηριότητας.

Εκείνη την χρονιά από την διοίκηση της Νίκης ΑΕ – που η λιανεμπορική «ναυαρχίδα» για χρόνια του ομίλου – στάλθηκε μία επιστολή στους προμηθευτές της με την οποία τους ζητούσε να της κάνουν … «δώρα» λόγω των γενεθλίων της! Η μάλλον ένα συγκεκριμένο και πολύ… «ακριβό δώρο».

Όταν οι Μαρινόπουλοι ζητούσαν πίστωση… τριών εβδομάδων

Ζήτησε να της «χαρίσουν» πίστωση τριών εβδομάδων! Τα «αφεντικά» των μεγάλων προμηθευτικών επιχειρήσεων των καταναλωτικών προϊόντων έγιναν έξαλλα! Λογικό. Διότι καταστρατηγούνταν οι ετήσιες συμφωνίες που είχαν συνάψει. Ο κ. Δημήτρης Δασκαλόπουλος, τότε «αφεντικό» της γαλακτοβιομηχανίας «Δελτα», της μεγαλύτερης της ελληνικής αγοράς, ζητά εκτάκτως συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου του Ελληνικού Συνδέσμου Βιομηχανιών Επωνύμων Προϊόντων (ΕΣΒΕΠ) για να συζητηθεί το θέμα.

Πράγματι συγκαλείται το διοικητικό συμβούλιο, – ω του θαύματος! – το ένα μετά από το άλλο τα μέλη του, παρότι είναι εξοργισμένα με τη συγκεκριμένη … notam του ομίλου Μαρινόπουλου, θεωρούν ότι δεν έχουν τα περιθώρια να αντιδράσουν να δυναμικά – είναι ο μεγαλύτερος λιανέμπορος της αγοράς και δεν θέλουν να συρρικνωθεί η παρουσία τους στα ράφια του. Ετσι η συνεδρίαση κατέληξε χωρίς αποτελεσμα. Και ο καθείς πορεύτηκε ανάλογα με τις δυνατότητες του.

Η αίτηση πτώχευσης για την Carrefour και η «βόμβα» στην αγορά

Την Τρίτη 28 Ιουνίου 2016, στις 10 το πρωί, οι δικηγόροι του ομίλου Μαρινόπουλου καταθέτουν στο Πρωτοδικείο Αθηνών αίτηση για την υπαγωγή της εταιρείας Carrefour – Μαρινόπουλος ΑΕ στις προστατευτικές διατάξεις από τους πιστωτές της, του άρθρου 106β του πτωχευτικού κώδικα. Οταν η πληροφορία δημοσιεύτηκε στις 10.30 το πρωί της ίδιας μέρας ήταν σαν να έπεσε «βόμβα» στην αγορά. Οχι πως η αγορά περίμενε κάτι διαφορετικό, δεδομένου ότι τα πρόδρομα σημάδια αυτή της εξέλιξης ήταν ορατά «διά γυμνού οφθαλμού», αλλά ο κάθε επιχειρηματίας που συναλλάσσονταν με τον όμιλο είχε την ελπίδα πως «κάτι μπορεί να γίνει» γι’ αυτό ακριβώς και συνέχιζε την συναλλαγή μαζί του.

Η ελληνική οικονομία δεν έχει βγει ακόμη από την κρίση, η αγορά χρόνο με τον χρόνο συρρικνώνεται, οι τράπεζες είναι «κλειστές» για τη συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρήσεων κι οι επιχειρήσεις είναι εκτεθειμένες στον μεγαλύτερο – από πλευράς πωλήσεων και δικτύου – λιανεμπορικό όμιλο της αγοράς. Ιδιαίτερα οι επιχειρήσεις – ελληνικές βιομηχανίες και πολυεθνικές εταιρείες – που είχαν την μεγαλύτερη έκθεση στην Carrefour – Μαρινόπουλος ΑΕ δεν μπορούσαν να το πιστέψουν. Στη πιο δεινή όμως θέση βρέθηκαν εκατοντάδες μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που οι οφειλές του ομίλου προς αυτές αν δεν καταβάλλονταν μπορούσαν να τις ρίξουν στα βράχια!

Τίτλοι τέλους μετά από 123 χρόνια και τέσσερις γενιές

Εκείνη την ημέρα έκλεισε ο κύκλος μιας από τις πιο ισχυρές επιχειρηματικές οικογένειες της ελληνικής αγοράς, μετά από 123 χρόνια δραστηριότητας και τέσσερις γενιές! Αν και η οικογένεια Μαρινόπουλου για δεκαετίες ήταν ταυτισμένη με το κλάδο του φαρμάκου – η Famar δέσποζε για δεκαετίες στη φαρμακευτική αγορά – ωστόσο η είσοδο της στο λιανεμπόριο, αρχικά στον κλάδο των σούπερ μάρκετ και από τη δεκαετία του 1990 στον ευρύτερο κλάδο των καταναλωτικών προϊόντων, την ανέδειξε σε κορυφαίο «παίκτη» της ελληνικής αγοράς. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι η συνεργασία του ελληνικού ομίλου με τους ξένους επιχειρηματικούς ομίλους ήταν επί … «ίσοις όροις».

Όλες οι συνεργασίες ήταν «50% – 50%»! Ενώ παράλληλα – κι αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό – υπήρξε από τους βασικούς μετόχους της Τράπεζας Πίστεως, μετέπειτα Alpha Bank, με ποσοστό περί το 8% στις καλές εποχές, και βασικό στήριγμα του τότε προέδρου της Alpha Bank Γιάννη Κωστόπουλου. Οπως επίσης δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι δανειοδοτήσεις του ομίλου είχαν εγγυητή το λιανεμπορικό του σκέλος. Από την άλλη πλευρά το ειδικός βάρος της οικογένειας Μαρινόπουλου στις οικονομικές εξελίξεις καταδεικνύεται από το γεγονός ότι η τρίτη γενιά, που την εκπροσωπούσαν οι Δημήτρης και Γιάννης Μαρινόπουλος στη διαμόρφωση της μεταπολεμικής βιομηχανικής πολιτικής της χώρας.

Ο ΣΕΒ και οι φιλικές σχέσεις με την οικογένεια Καραμανλή

Ο Δημήτρης Μαρινόπουλος υπήρξε πρόεδρος του ΣΕΒ από το 1966 ως και το 1970 και από το 1974 ως και το 1978, αλλά συνέχισε να ασχολείται με τα του συνδέσμου και μετά από την απομάκρυνση του από την προεδρία. Ενώ είναι γνωστές οι στενές φιλικές σχέσεις της οικογένειας με την οικογένεια Καραμανλή – πρωτίστως με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Και δεν σταμάτησαν καθ΄ όλη τη διάρκεια της παραμονής του πρώην Προέδρου της Δημοκρατίας στο Παρίσι. Αλλά και με σημαντικούς παράγοντες – κυρίως – της συντηρητικής πολιτικής τάξης. Ως εκ τούτου είχε τη δυνατότητα να παρεμβαίνει εγκαίρως στα κέντρα λήψης των πολιτικών αποφάσεων, που μπορεί να την αφορούσαν άμεσα ή έμμεσα.

Είναι χαρακτηριστική μια (παραπολιτική) λεπτομέρεια: μέλη της οικογένειας Μαρινόπουλου είχαν παρέμβει στις αρχές του 2000 στις παραμονές των εθνικών εκλογών του Μαρτίου, στον τότε πρόεδρο της ΝΔ, Κώστα Καραμανλή και τον έφεραν εις γάμου κοινωνίαν με τον τότε αρχηγό του πολιτικού κόμματος των «Ταύρων», κ. Στέφανο Μάνο.

Η «αχίλλειος πτέρνα»

Στον κλάδο των σούπερ μάρκετ, που υπήρξε τελικά και η «αχίλλειος πτέρνα» του ομίλου, άρχισε να δραστηριοποιείται από το 1962 και η Νίκη ΑΕ, η εταιρεία της οικογένειας, είναι η πρώτη εταιρεία που καταγράφεται ως σύγχρονη και οργανωμένη λιανεμπορική επιχείρηση στην ελληνική αγορά.

Δεν είναι τυχαίος ο χρόνος δημιουργίας του λιανεμπορικού βραχίονα – την προηγούμενη χρονιά, το 1961 υπογράφτηκε η σύνδεση της Ελλάδας με την τότε ΕΟΚ και η ελληνική αγορά βρέθηκε στο «μικροσκόπιο» των μεγάλων ευρωπαϊκών επιχειρηματικών ομίλων. Οπως επίσης είναι ο πρώτος λιανεμπορικός όμιλος που αρχίζει τη συνεργασία του με ξένο όμιλο. Το 1966 αρχίζει η συνεργασία του με την γαλλική Printemps κι έτσι προκύπτουν τα «Prisunic Μαρινόπουλος». Κι από την Printemps του 1966 καταλήγει στην Carrefour το 1999.

Σε πήλινα πόδια η μεγάλη ανάπτυξη στα ’80s

Η ανάπτυξη του στη δεκαετία του 1980 και ιδιαίτερα του 1990 βασίστηκε κατά κύριο λόγο στην αύξηση των ημερών πίστωσης από τους προμηθευτές του – η πρώτη του εξαγορά ήταν η αλυσίδα σούπερ μάρκετ Tresco AE του Θωμά Ράμμου, το τίμημα της οποία ήταν περί τα δύο δισεκατομμύρια δραχμές, εξασφαλίστηκε με την καθυστέρηση για δύο εβδομάδες της πληρωμής των προμηθευτών του. Από τότε πραγματοποίησε πολλές εξαγορές σ΄ ολόκληρη την Ελλάδα, ακολουθώντας την ίδια τακτική. Το δίκτυο των καταστημάτων του επεκτάθηκε σ΄ολόκληρη την ελληνική αγορά, από την Κρήτη μέχρι τη Μακεδονία και κατόρθωσε να αναδειχθεί στον κορυφαίο όμιλος του ελληνικού λιανεμπορίου. Παράλληλα ήταν ο πρώτος όμιλος που ανέδειξε την κατηγορία των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας, σε μία περίοδο που το επώνυμο προϊόν ήταν το … «φετίχ» του καταναλωτή.

Όμως χρόνο με τον χρόνο οι μέρες πίστωσης των προμηθευτών του αυξάνονταν. Μέχρι που ξέσπασε η οικονομική κρίση κι άρχισε η συρρίκνωση της κατανάλωσης. Οι γραμμές πίστωσης των επιχειρήσεων από τις τράπεζες επίσης συρρικνώθηκαν. Η εταιρεία οδηγήθηκε σε αδιέξοδο. Περίπου τότε ξέσπασαν και οι οικογενειακές έριδες. Τα τέσσερα ξαδέλφια που ως τότε ομονοούσαν και διοικούσαν τον επιχειρηματικό όμιλο χωρίστηκαν στα δύο.

Ο Τσίπρας και η αγκαλιά του Σκλαβενίτη

Ο κ. Πάνος Μαρινόπουλος αποχώρησε από τη διοίκηση του ομίλου και την θέση του κατέλαβε ο κ. Λεωνίδας Μαρινόπουλος, στα χέρια του οποίου «έσκασε βόμβα» της κατάρρευσης. Λίγο πριν καταλήξει στην προσφυγή του άρθρου 106β, η διοίκηση του ομίλου απευθύνθηκε στην οικογένεια Σπύρου Σκλαβενίτη και συζητήθηκε σοβαρά το ενδεχόμενο της μετοχικής συνεργασίας. Ομως σε εκείνη τη φάση τα προβλήματα δεν ηταν πλέον διαχειρίσιμα.

Το αδιέξοδο ήταν πλήρες. Και τελικά και πάλι στην οικογένεια Σκλαβενίτη κατέληξε – για μήνες εξελίχθηκε ένα πολιτικό – επιχειρηματικό – τραπεζικό θρίλερ, και αρκετές φορές το σχέδιο σωτηρίας κινδύνεψε να καταστραφεί από έναν «συνασπισμό» αντίρροπων δυνάμεων. Αλλά τελικώς υπήρξε αίσια έκβαση. Σώθηκαν οι θέσεις 12.000 εργαζομένων, η αγορά και οι τράπεζες κατόρθωσαν να πάρουν ένα σημαντικό μέρος των οφειλών. Ενώ και ο τότε πρωθυπουργός, κ. Αλέξης Τσίπρας κατόρθωσε να διασώσει την κυβέρνησή του, από τις συνέπειες μιας καταστροφικής έκρηξης στην αγορά.

Η οικογένεια Μαρινόπουλου αποχώρησε από το επιχειρηματικό προσκήνιο έχοντας καταστρέψει όσα σε δεκαετίες κατόρθωσαν να δημιουργήσουν τέσσερις γενιές. Και φυσικά όσο πιο μεγάλο είναι το ύψος τόσο πιο μεγάλος είναι και ο θόρυβος της πτώσης. Και ακόμη μεγαλύτερες – πλέον – οι προσωπικές συνέπειες…