ΚΑΠ: Ζυμώσεις και παρασκήνιο για τις αγροτικές ενισχύσεις της νέας περιόδου

Σε κρίσιμη καμπή βρίσκεται η νέα ΚΑΠ 2023-2027, με τις ζυμώσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο να φουντώνουν, εν αναμονή και των αλλαγών που δρομολογούνται καθώς μετά και το δεύτερο έτος εφαρμογής της αναδείχτηκαν κενά και παραλείψεις.

Η ΚΑΠ των 387 δισ. ευρώ αποτελεί ένα από τα βασικά χρηματοδοτικά εργαλεία της ΕΕ, με σκοπό από τη μία να ενισχύσει το εισόδημα των αγροτών και να συμβάλλει στην ανάπτυξη των περιοχών της υπαίθρου αλλά και να εξασφαλίσει την επάρκεια και την ασφάλεια των τροφίμων.

ΚΑΠ: Πράσινο φως στη 2η τροποποίηση του Στρατηγικού Σχεδίου – Ποιες αλλαγές έρχονται

Από το δεύτερο χρόνο της εφαρμογής της έχει μπει στο τραπέζι των συζητήσεων στις Βρυξέλλες η ανάγκη για αλλαγές στην κατανομή των αγροτικών επιδοτήσεων με στήριξη των «μικρών» αγροτών. Άλλωστε στο στρατηγικό θεματολόγιο των κρατών μελών για την περίοδο 2024-2029 είναι ο αγροτικός τομέας να είναι ανταγωνιστικός, βιώσιμος και ανθεκτικός, διασφαλίζοντας την επισιτιστική ασφάλεια.

Η αγροτική πολιτική της ΕΕ εισέρχεται σε μια νέα εποχή, καθώς το παγκόσμιο τοπίο που συνεχώς μεταβάλλεται, οι κλιματικές και περιβαλλοντικές ανησυχίες και οι κοινωνικές ανάγκες απαιτούν μια εκσυγχρονισμένη πολιτική που θα πατά στις πραγματικές ανάγκες της παραγωγής και των παραγωγών

Το επόμενο διάστημα θα είναι καθοριστικό για το μέλλον της ΚΑΠ καθώς οι αγρότες, οι οποίοι αποτελούν την καρδιά της ευρωπαϊκής γεωργίας, ζητούν μια ΚΑΠ που θα τους υποστηρίζει πραγματικά και που οι επιδοτήσεις και οι ενισχύσεις θα κατευθύνονται σε αυτούς που πραγματικά παράγουν.

Σταθμός της αναθεώρησης της ΚΑΠ 2023-2027 αποτέλεσαν οι περσινές αγροτικές κινητοποιήσεις σε μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες αλλά και στην Ελλάδα, όπου οι αγρότες διαμαρτυρήθηκαν για τα κακώς κείμενα στην εφαρμογή της.

Με δεδομένο ότι με την εφαρμογή της νέας ΚΑΠ, οι αγρότες έχασαν σημαντικό εισόδημα από τις επιδοτήσεις και τις ενισχύσεις, αίτημα του αγροτικού κόσμου είναι να τεθούν σε προτεραιότητα δράσεις που θα στηρίξουν την ανθεκτικότητα της αγροτικής παραγωγής, να εξασφαλιστεί ένα δίκαιο εισόδημα και να παραμείνουν ζωντανές οι αγροτικές περιοχές, οι οποίες τα τελευταία χρόνια εγκαταλείπονται.

Άλλωστε, η αγροτική πολιτική της ΕΕ εισέρχεται σε μια νέα εποχή, καθώς το παγκόσμιο τοπίο που συνεχώς μεταβάλλεται, οι κλιματικές και περιβαλλοντικές ανησυχίες και οι κοινωνικές ανάγκες απαιτούν μια εκσυγχρονισμένη πολιτική που θα πατά στις πραγματικές ανάγκες της παραγωγής και των παραγωγών.

Οι μεγαλύτερες γεωργικές εκμεταλλεύσεις λαμβάνουν παραδοσιακά το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης

Το «πακέτο» της ΚΑΠ

Παρόλο που ο σχεδιασμός της ΚΑΠ μετά το 2027 δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί, κατά τη διάρκεια των προηγούμενων ετών οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής της ΕΕ και οι ενδιαφερόμενοι φορείς δεν απέφυγαν να μοιραστούν όλο το προηγούμενο διάστημα, τις απόψεις τους σχετικά με την κατεύθυνση που θα πρέπει να ακολουθήσει.

Χαρακτηριστική είναι η τοποθέτηση του νέου επιτρόπου Γεωργίας της ΕΕ Κριστόφ Χάνσεν, ο οποίος ανέδειξε την ανάγκη για αλλαγές στο σύστημα των αγροτικών επιδοτήσεων, με αναζήτηση περισσότερων κονδυλίων από το «πακέτο» της ΚΑΠ, τα οποία θα κατευθυνθούν στους «μικρούς» αγρότες. «Η ΚΑΠ ύψους 387 δισ. ευρώ δεν θα πρέπει πλέον να ανταμείβει τους μεγαλύτερους γαιοκτήμονες αλλά να επικεντρωθεί στις μικρές αγροτικές εκμεταλλεύσεις», δήλωσε χαρακτηριστικά.

Οι μεγαλύτερες γεωργικές εκμεταλλεύσεις λαμβάνουν παραδοσιακά το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο για την Ευρωπαϊκή Περιβαλλοντική Πολιτική, εκτιμάται ότι περίπου το 80% των άμεσων ενισχύσεων κατευθύνεται στο 20% των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, ενώ σύμφωνα με την Κομισιόν, περί τους 6 εκατ. αγρότες και ιδιοκτήτες γης έλαβαν άμεσες ενισχύσεις το 2022.

Το στρατηγικό σχέδιο

Τα προβλήματα που εντοπίστηκαν από την εφαρμογή του ΣΣ ΚΑΠ, είναι φανερό ότι είναι κοινά για όλους τους Ευρωπαίους αγρότες. Ήδη τη σθεναρή αντίσταση των αγροτών, που κατέβηκαν πέρυσι στους δρόμους των Βρυξελλών και άλλων ευρωπαϊκών πρωτευουσών, βρήκαν οι αυστηροί περιβαλλοντικοί κανονισμοί, η γραφειοκρατία αλλά και οι χαμηλές τιμές για τους παραγωγούς.

Μέρος της απάντησης της Επιτροπής στις διαμαρτυρίες ήταν η μείωση των περιβαλλοντικών προτύπων που έπρεπε να πληρούν οι αγρότες προκειμένου να έχουν πρόσβαση στη στήριξη της ΚΑΠ, παρά την ευρεία κατακραυγή των πράσινων ομάδων.

Μάλιστα, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν υποσχέθηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο να διασφαλίσει ότι οι αγρότες θα λαμβάνουν «δίκαιο και επαρκές εισόδημα» και θα διατηρήσουν τη γεωργία εν μέσω οικονομικών και περιβαλλοντικών πιέσεων.

Οι πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές της προέδρου για την περίοδο 2024-2029 επαναλαμβάνουν πολλές από αυτές τις προτεραιότητες και υπογραμμίζουν τη στρατηγική αξία του αγροτικού τομέα για την ευρωπαϊκή ασφάλεια. Κατά την άποψη της, είναι ζωτικής σημασίας να εξασφαλιστεί ένα δίκαιο και επαρκές εισόδημα για τους αγρότες, δίνοντάς τους παράλληλα τη δυνατότητα να λειτουργούν χωρίς υπερβολική γραφειοκρατία, ανταμείβοντας όσους εργάζονται με τη φύση και ενισχύοντας τη θέση τους στην αλυσίδα παραγωγής.

Η πρόκληση για τη μελλοντική ΚΑΠ θα είναι να διασφαλιστεί ότι οι  παραγωγοί μπορούν να επωφεληθούν πλήρως από αυτήν, όχι μόνο μέσω της παραγωγής αλλά και της προστιθέμενης αξίας των προϊόντων

Η τελική έκθεση του Στρατηγικού Διαλόγου της ΕΕ για το μέλλον της γεωργίας αναγνωρίζει τα τρόφιμα και την αγροτική παραγωγή ως ουσιώδες μέρος της ευρωπαϊκής κοινωνίας και ασφάλειας, τονίζοντας ότι η οικονομική, περιβαλλοντική και κοινωνική βιωσιμότητα στον αγροδιατροφικό τομέα μπορούν να αλληλοενισχύονται, ιδίως όταν υποστηρίζονται από συνεκτικά μέτρα πολιτικής.

Το τρίπτυχο και οι συστάσεις

Οι συστάσεις του Στρατηγικού Διαλόγου αναμένεται να καθοδηγήσουν το έργο της νέας Επιτροπής, με το νέο επίτροπο Γεωργίας Κριστόφ Χάνσεν να αναγνωρίζει ότι ο αγροτικός τομέας μπορεί να είναι οικονομικά και περιβαλλοντικά βιώσιμος αλλά και κοινωνικά υπεύθυνος.

Στο παραπάνω τρίπτυχο, βασικό στοιχείο παραμένει ο τρόπος με τον οποίο θα προσελκύσουν στην παραγωγή μια μελλοντική γενιά αγροτών. Όμως, για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός, απαιτείται μια στρατηγική προσέγγιση που θα εξετάζει τα βαθύτερα αίτια του προβλήματος, συμπεριλαμβανομένης της απαραίτης χρηματοδότησης, που θα εξασφαλίζει σταθερές οικονομικές προοπτικές και ένα δίκαιο αγροτικό εισόδημα.

Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Κομισιόν για τις γεωργικές προοπτικές της επόμενης δεκαετίας, μια κερδοφόρα γεωργική δραστηριότητα εξαρτάται επίσης από την ανταγωνιστικότητα ολόκληρης της αλυσίδας αξίας των τροφίμων: «Ωστόσο, ο παγκόσμιος ανταγωνισμός και ένα απρόβλεπτο γεωπολιτικό πλαίσιο θα αυξήσουν αναμφίβολα την πρόκληση, αυξάνοντας την ανάγκη ενίσχυσης των επενδύσεων για την ανταγωνιστικότητα – ιδίως στην έρευνα και την καινοτομία – εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα μια καλύτερη θέση στην παγκόσμια αγορά», επισημαίνεται χαρακτηριστικά.

Την ίδια στιγμή οι προσπάθειες των αγροτών για περιβαλλοντική βιωσιμότητα θα πρέπει να ενθαρρυνθούν περαιτέρω μέσω κατάλληλων κινήτρων, είτε μέσω δημόσιων κονδυλίων είτε μέσω ιδιωτικών προγραμμάτων.

Επίσης, η μελλοντική πολιτική δράση θα πρέπει να διασφαλίζει τις κατάλληλες συνθήκες για τη διατήρηση της ποιότητας ζωής των αγροτών και των αγροτικών κοινοτήτων στις οποίες ζουν και εργάζονται. Οι αγροτικές κοινότητες απαιτούν καλύτερη πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες και ίσες ευκαιρίες σε σχέση με τους κατοίκους των πόλεων.

Η πρόκληση για τη μελλοντική Κοινή Αγροτική Πολιτική θα είναι να διασφαλιστεί ότι οι  παραγωγοί μπορούν να επωφεληθούν πλήρως από αυτήν, όχι μόνο μέσω της παραγωγής αλλά και της προστιθέμενης αξίας των προϊόντων.