Οι κίνδυνοι και η ευκαιρία για την ελληνική οικονομία

Το 2024 πλησιάζει στο τέλος του σε ένα περιβάλλον εντεινόμενης αστάθειας και ρευστότητας. Οι συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή και στην Ουκρανία παρατείνονται, ενώ το αποτέλεσμα των πρόσφατων εκλογών στις ΗΠΑ σηματοδοτεί μια νέα περίοδο αβεβαιότητας για την παγκόσμια οικονομία. Με τα σημερινά δεδομένα, φαίνεται να διαμορφώνεται ένα νέο διεθνές σκηνικό, με κύριο χαρακτηριστικό την άνοδο του οικονομικού προστατευτισμού, την αναζωπύρωση εμπορικών πολέμων, αλλά και την αποδυνάμωση της διατλαντικής και παγκόσμιας συνεργασίας, σε τομείς όπως η κλιματική αλλαγή, η τεχνολογία και η άμυνα. Στην περίπτωση που η μέχρι τώρα ρητορική του νέου προέδρου των ΗΠΑ μεταφραστεί σε αντίστοιχα επιθετικές πολιτικές – ιδιαίτερα όσον αφορά την επιβολή δασμών – το πλήγμα για την ευρωπαϊκή οικονομία θα είναι σημαντικό, με ορατό πλέον τον κίνδυνο της ύφεσης.

Δυστυχώς, τα αντανακλαστικά της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα έλεγε κανείς ότι είναι πλήρως απενεργοποιημένα, με τις δύο μεγαλύτερες χώρες της – και σημαντικότερα κέντρα εξουσίας και αποφάσεων – να αντιμετωπίζουν βαθιά πολιτικά και οικονομικά αδιέξοδα. Η Γαλλία βιώνει συνθήκες ακραίας κυβερνητικής αστάθειας, καθώς το έλλειμμα και το χρέος της επιδεινώνονται. Η Γερμανία βρίσκεται ενόψει πρόωρων εκλογών, ενώ η οικονομία της διολισθαίνει και η άλλοτε ακμάζουσα βιομηχανία της υποχωρεί σε ανταγωνιστικότητα. Οπως προειδοποιεί ήδη η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, τα υψηλά δημοσιονομικά ελλείμματα, σε συνδυασμό με την ασθενική ανάπτυξη, απειλούν την ευρωζώνη με μια νέα κρίση χρέους.

Σε αυτές τις δυσμενείς συνθήκες, η ελληνική οικονομία διατηρεί την ανθεκτικότητά της. Σύμφωνα με τις προβλέψεις του προϋπολογισμού, ο ρυθμός ανάπτυξης θα κινηθεί στα επίπεδα του 2,2% το 2024 και 2,3% το 2025, έναντι 0,8% και 1,3% αντίστοιχα για την ευρωζώνη. Τόσο φέτος όσο και για τη χρονιά που έρχεται, εκτιμάται ότι θα έχουμε νέα αύξηση των επενδύσεων και περαιτέρω μείωση της ανεργίας, ενώ ο λόγος χρέους προς το ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί σε 154% το 2024 και 147,5% το 2025.

Μάλιστα, σε μια αντιστροφή της εικόνας που σημάδεψε την προηγούμενη δεκαετία, είναι σήμερα η Ελλάδα που κινείται εντός των δημοσιονομικών κανόνων της ευρωζώνης και οι χώρες του ευρωπαϊκού «πυρήνα» εκείνες που βλέπουν τα ελλείμματά τους να εκτροχιάζονται, ενώ αδυνατούν να προχωρήσουν σε δύσκολες μεταρρυθμίσεις.

Ωστόσο, δεν έχουμε κανέναν λόγο να επιχαίρουμε, ούτε – κυρίως – να εφησυχάζουμε. Παρά τα μεγάλα βήματα προόδου που έχουν γίνει, η Ελλάδα δεν έχει καταφέρει ακόμη να καλύψει την υστέρηση που προκάλεσε η κρίση σε όρους παραγωγικότητας και εισοδημάτων. Παραμένει, επίσης, μια χώρα με διαχρονικά υψηλό δημόσιο χρέος. Η εξασφάλιση της βιωσιμότητάς του μεσοπρόθεσμα εξαρτάται από την προσήλωση στην επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων και τη διατήρηση υψηλών ρυθμών ανάπτυξης.

Στο πλαίσιο αυτό είναι ορθή η επιλογή της κυβέρνησης να δώσει ένα σαφές μήνυμα δημοσιονομικής σταθερότητας, μέσω του προϋπολογισμού για το 2025. Εξίσου κρίσιμος στόχος είναι η δραστική επιτάχυνση των επενδύσεων, ώστε να ενισχυθούν οι παραγωγικές δυνατότητες της ελληνικής οικονομίας και να αυξηθούν το μερίδιό της στο διεθνές εμπόριο και η προστιθέμενη αξία των εξαγωγών της.

Αυτή η προσπάθεια πρέπει τώρα να συνεχιστεί και να επιταχυνθεί, σε ένα πολύ πιο ταραγμένο και απρόβλεπτο ευρωπαϊκό περιβάλλον. Η άνοδος των παγκόσμιων κινδύνων επηρεάζει αρνητικά τις ροές επενδυτικών κεφαλαίων, που είναι απαραίτητα για την κάλυψη του επενδυτικού κενού της χώρας. Παράλληλα, η ενδεχόμενη περαιτέρω οικονομική υποχώρηση των μεγάλων ευρωπαϊκών οικονομιών – που αποτελούν τους κύριους εμπορικούς εταίρους της Ελλάδας – αναπόφευκτα θα δημιουργήσει πιέσεις στις εξαγωγές αγαθών, ή ακόμα και στον τουρισμό.

Η μεγάλη πρόκληση, επομένως, για το 2025 είναι να μετατρέψουμε τα βήματα σε άλματα, ακόμα και με αντίθετους ανέμους. Οφείλουμε να κινητοποιήσουμε ακόμα περισσότερες στοχευμένες επενδύσεις στη μεταποίηση και τη βιομηχανία, ώστε το μερίδιό τους στο ΑΕΠ να αυξηθεί στο 15%. Οφείλουμε να δώσουμε ακόμα μεγαλύτερη έμφαση στην ενίσχυση της καινοτομίας, με αύξηση των δαπανών για Ερευνα και Ανάπτυξη, με ποσοτική και ποιοτική αναβάθμιση των δικτύων σύνδεσης της βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας με τις επιχειρήσεις. Οφείλουμε να δρομολογήσουμε εγκαίρως τη μετάβαση των επιχειρήσεων στο περιβάλλον της Τεχνητής Νοημοσύνης, να επενδύσουμε στην αναβάθμιση των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού και στην καλύτερη σύζευξη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με τις ανάγκες της αγοράς.

Χρειάζεται να υπάρξουν γενναίες κινήσεις για τη στήριξη της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων: με μηχανισμούς προστασίας ενάντια στις έντονες διακυμάνσεις των τιμών της ενέργειας, με αναβάθμιση των υποδομών στις μεταφορές και τις τηλεπικοινωνίες, με απλοποίηση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και ολοκλήρωση του χωροταξικού σχεδιασμού, με περισσότερες χρηματοδοτικές λύσεις και ανταγωνιστικές χρεώσεις από το τραπεζικό σύστημα. Χρειάζεται να εστιάσουμε στην ενδυνάμωση της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας, μέσα από μια εθνική στρατηγική και ένα συνεκτικό πλέγμα παρεμβάσεων για την αύξηση της παραγωγικότητας και της εξωστρέφειάς τους.

Χρειάζεται, τέλος, να επιταχύνουμε τις μεταρρυθμίσεις για την αναβάθμιση της διαδικασίας απονομής δικαιοσύνης, για την ενίσχυση του συστήματος πολιτικής προστασίας και αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών, για την ενίσχυση του ανταγωνισμού στις αγορές, για την ποιοτικότερη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης και των θεσμών.

Παρά τα εξωτερικά εμπόδια – αλλά και τις εσωτερικές αδυναμίες που χρειάζεται ακόμη να αντιμετωπίσουμε – έχουμε κάθε λόγο να αισιοδοξούμε για την πορεία της ελληνικής οικονομίας τη χρονιά που έρχεται. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι η επιστροφή σε νοοτροπίες και συμπεριφορές του χθες: στον εφησυχασμό, στην εσωστρέφεια, στον ευκαιριακό λαϊκισμό, στη μεταρρυθμιστική αδράνεια και ατολμία. Αντίθετα, παραμένει ανοιχτό ένα μεγάλο «παράθυρο» ευκαιρίας: να αξιοποιήσουμε τους διαθέσιμους ευρωπαϊκούς πόρους και την αναβαθμισμένη αξιοπιστία της χώρας, για να στηρίξουμε την ανάπτυξη σε ισχυρότερες, ανθεκτικές βάσεις. Για να διασφαλίσουμε ένα μέλλον σταθερότητας και ευημερίας, σε έναν αβέβαιο κόσμο.

O κ. Γιάννης Μπρατάκος είναι πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Αθηνών

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ (ΟΤ) – ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ