100 χρόνια διαβατήριο

Βιομετρικές φωτογραφίες, γραμμωτοί κώδικες, ολογράμματα, μικροτσίπ: Το σημερινό διαβατήριο είναι προϊόν σύγχρονης τεχνολογίας. Κάποια διαβατήρια ανοίγουν την πόρτα αμέτρητων χωρών στους κατόχους τους, ενώ κάποια άλλα τους περιορίζουν σε υπερβολικό βαθμό. Ποια είναι όμως η ιστορία του ταξιδιωτικού εγγράφου;

Κάτι ανάλογο σαν το σημερινό διαβατήριο υπήρχε ήδη τον 14ο αιώνα. Εκείνη την εποχή, η πανούκλα θέριζε στην Ευρώπη και πόλεις όπως η Βενετία αναζητούσαν τρόπους περιορισμού της εξάπλωσης. Έτσι προέκυψε το πιστοποιητικό για την πανούκλα, που έπρεπε να επιδεικνύει κάθε ταξιδιώτης κατά την είσοδό του στην Γαληνοτάτη.

Διαβατήρια: Ποιά χώρα απλοποιεί τις υπηρεσίες εισόδου

Αν προερχόταν από περιοχή με πανούκλα, δεν επιτρεπόταν η είσοδος. Εκείνη την εποχή, το ταξιδιωτικό έγγραφο δεν συνδεόταν ακόμη με την ιθαγένεια, αλλά αποκλειστικά με τον τόπο διαμονής. Η σύνδεση ιθαγένειας και διαβατηρίου έγινε αργότερα τον 20ό αιώνα.

Όνομα χώρας και εθνόσημο στο εξώφυλλο

Λίγο μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο γεννήθηκε η ιδέα ενός παγκόσμιου προτύπου για τα διαβατήρια. Το 1920 η Κοινωνία των Εθνών, προκάτοχος του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, συγκέντρωσε τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων του κόσμου στο Παρίσι για να διαπραγματευτούν συγκεκριμένες προδιαγραφές για ταξιδιωτικά έγγραφα. Αποφασίστηκε ότι τα διαβατήρια θα έπρεπε να έχουν κοινή εμφάνιση και να περιέχουν τις ίδιες πληροφορίες. Από τότε, τα διαβατήρια έπρεπε να έχουν διαστάσεις 15,5 επί 10,5 εκατοστά, να περιλαμβάνουν 32 σελίδες και να φέρουν το όνομα της χώρας και το εθνόσημο στην μπροστινή πλευρά. Αυτή η μορφή χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα.

Μέχρι σήμερα ένα διαβατήριο μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο στη ζωή ενός ανθρώπου. Η εθνικότητα καθορίζει πού επιτρέπεται σε κάποιον να ταξιδέψει ή να διαμείνει. Ανάλογα με τη χώρα προέλευσης, ένα διαβατήριο μπορεί να διασφαλίσει στον κάτοχό του πολλά προνόμια ή να του προκαλέσει ακόμα και… απόγνωση.

Τα ΗΑΕ διαθέτουν το ισχυρότερο διαβατήριο

Η κατάταξη διαβατηρίων δείχνει πόσες χώρες μπορείτε να επισκεφθείτε με ένα συγκεκριμένο διαβατήριο χωρίς βίζα. Σύμφωνα με την «Global Passport Power Rank 2024», τα πλούσια -λόγω της πετρελαιοπαραγωγής- Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα βρίσκονται στην πρώτη θέση. Οι πολίτες τους μπορούν να ταξιδέψουν στις περισσότερες χώρες, ενώ οι κάτοχοι διαβατηρίου της Συρίας στις λιγότερες.

Ένα μειονέκτημα των διαβατηρίων επανέρχεται ξανά και ξανά στην επικαιρότητα. Τα διαβατήρια ανήκουν στα πιο περιζήτητα αντικείμενα στο εμπόριο και φυσικά στην μαύρη αγορά. Ορισμένες χώρες έχουν ανοίξει οικειοθελώς τα σύνορά τους σε «πλειοδότες», όπως συνέβαινε για μια περίοδο στην Κύπρο. Η Μεγαλόνησος άρχισε να εκδίδει τα λεγόμενα χρυσά διαβατήρια και βίζες μετά την οικονομική κρίση του 2013.Η πώληση των διαβατηρίων της ήταν μια επικερδής επιχείρηση,μέχρι που επικριτικά τηλεοπτικά ρεπορτάζ αποκάλυψαν ότι υψηλόβαθμοι πολιτικοί εμπλέκονταν σε αυτές τις μηχανορραφίες με αποτέλεσμα να διακοπεί η πρακτική των «χρυσών διαβατηρίων».

Μάθετε περισσότερα για τα διαβατήρια στο σχετικό επεισόδιο του podcast «Don’t Drink the Milk: The curious history of things», σε παραγωγή των Τσάρλι Σιλντ, Ρέιτσελ Στιούαρτ και Σαμ Μπέικερ. Τι είναι το διαβατήριο Νάνσεν, γιατί είναι τόσο εύκολο να αγοράσει κανείς υπηκοότητα της Δημοκρατίας του Βέβτσανι και πολλά άλλα: Το podcast στην αγγλική γλώσσα μπορείτε να το ακούσετε στην ιστοσελίδα της dw.com ή σε οποιαδήποτε πλατφόρμα podcast.

Deutsche Welle

Επιμέλεια: Στέφανος Γεωργακόπουλος