Εκδικητές των ομολόγων: Ποιοι είναι, τι κάνουν και ποια η σχέση τους με την Ελλάδα

Τις τελευταίες ημέρες παρατηρείται ένα μαζικό «ξεπούλημα» στις παγκόσμιες αγορές ομολόγων, με αιχμή τα αμερικανικά και τα βρετανικά, με τους traders να λένε ότι επιστρέφουν οι «εκδικητές των ομολόγων«», μια ομάδα επενδυτών που οδήγησε σε αλλαγές στη δημοσιονομική πολιτική των ΗΠΑ τη δεκαετία του 1990 ωθώντας σε υψηλότερες αποδόσεις. Κάποιοι άλλοι μιλούν για την «αστυνομία των ομολόγων», η οποία έρχεται να θυμίσει στα κράτη να εξυγιάνουν τα δημοσιονομικά τους. Αν και η ένταση του φαινομένου δεν είναι σε αυτά τα επίπεδα, οι διαχειριστές κεφαλαίων λένε ότι υπήρξε μια αποφασιστική μετατόπιση από την εποχή των χαμηλών επιτοκίων και της ποσοτικής χαλάρωσης μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση, όταν οι αγορές από τις κεντρικές τράπεζες ήταν η κυρίαρχη δύναμη στις αγορές ομολόγων.

Η Ευρώπη ξεφεύγει από τους «εκδικητές των ομολόγων» – Το διαφορετικό story που αφηγούνται οι ελληνικοί τίτλοι

Τι είναι όμως οι «εκδικητές των ομολόγων»;

Σε σκηνές από τα γουέστερν μέχρι τα φιλμ νουάρ της δεκαετίας του 1970, αλλά και τα sequel του Batman, οι εκδικητές είναι ηθικά διφορούμενες προσωπικότητες που παίρνουν το νόμο στα χέρια τους. Ήρωες για κάποιους, επικίνδυνοι παράνομοι για άλλους, ενεργούν εκτός νόμου για να αντιμετωπίσουν τις αδικίες, τις οποίες -όπως λένε –  το σύστημα είναι πολύ ανίκανο ή πολύ διεφθαρμένο για να αντιμετωπίσει.

Οι σημερινές χρηματοπιστωτικές αγορές έχουν τους δικούς τους αυτοδιορισμένους φύλακες: τους εκδικητές των ομολόγων (Bond Vigilantes).

Όπως αναφέρεται στην investopedia η φράση επινοήθηκε από τον οικονομολόγο Ed Yardeni τη δεκαετία του 1980 για να περιγράψει επενδυτές που ξεπούλησανδεκάδες ομόλογα του Δημοσίου για να διαμαρτυρηθούν για τις πολιτικές της Federal Reserve τις οποίες θεωρούσαν υπερβολικά πληθωριστικές. Σε αντίθεση με τους κινηματογραφικούς «τιμωρούς», αυτοί οι επιδραστικοί traders δεν περπατούν σε σκοτεινά σοκάκια για να αντιμετωπίσουν τους κατοίκους του κάτω κόσμου. Αντίθετα, κατέχουν ισχύ στην αγορά πουλώντας μαζικά κρατικά ομόλογα για να αυξήσουν το κόστος δανεισμού και να επιβάλουν αλλαγές στην πολιτική.

Το προφίλ ενός «εκδικητή»

• Ο εκδικητής ομολόγων είναι ένας trader σταθερού εισοδήματος που πουλά ομόλογα ή απειλεί να το κάνει για να αντεπιτεθεί σε συγκεκριμένες πολιτικές του εκδότη, στην προκειμένη περίπτωσης στις κυβερνήσεις των ΗΠΑ και της Βρετανίας
• Σύμφωνα με τον Yardeni, όταν αυτοί πωλούν σημαντικά ποσά ομολόγων, μειώνουν τις τιμές και εκτινάσσουν τις αποδόσεις, καθιστώντας ακριβότερο για τους εκδότες να δανείζονται χρήματα.
• Δεδομένου ότι είναι δύσκολο να αποδειχθεί ότι έχουν πράγματι μετατοπίσει τις αγορές των ΗΠΑ, μπορεί κανείς να σκεφτεί τον όρο ως ρητορικό εργαλείο για να επιστήσει την προσοχή στο πώς θα αντιδρούσε η αγορά ομολόγων εάν μια δεδομένη πολιτική δεν ανακληθεί.
• Όπως και οι συνονόματοί τους, αυτοί οι υπεύθυνοι επιβολής της αγοράς βλέπουν τους εαυτούς τους ως σωτήρες, που επιβάλλουν δημοσιονομική πειθαρχία ενώ δεν το κάνουν οι επίσημοι θεσμοί.
• Ο Yardeni υποστηρίζει ότι έδειξαν τις δυνάμεις τους σε σημαντικές στιγμές: πιέζοντας για αντιπληθωριστικά μέτρα στις αρχές της δεκαετίας του 1980, κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Κλίντον στη δεκαετία του 1990, στα πρώτα χρόνια του Ομπάμα και, πιο πρόσφατα, μετά την εκλογή του πρώην προέδρου Ντόναλντ Τραμπ το 2024, όταν οι αποδόσεις των αμερικανικών ομολόγων εκτινάχθηκαν από 4,290% σε 4,425% μέσα σε μια μέρα.

«Εάν οι δημοσιονομικές και νομισματικές αρχές δεν ρυθμίσουν την οικονομία, θα το κάνουν οι επενδυτές ομολόγων. Η οικονομία θα κυβερνάται από εκδικητές στις πιστωτικές αγορές», είπε χαρακτηριστικά ο Yardeni.

Ένα παράδειγμα εκδικητή ομολόγων είναι η PIMCO, ένα ομολογιακό fund με περιουσιακά στοιχεία σχεδόν 2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Υπό τον πρώην διευθυντή Bill Gross , η PIMCO αποεπένδυσε από τα αμερικανικά κρατικά ομόλογα επειδή ο Gross θεώρησε ότι το έλλειμμα δαπανών της κυβέρνησης δεν μπορούσε να επιλυθεί.

Τι λέει ένας εκδικητής ομολόγων

Απαντώντας η Pimco σε ένα άρθρο της με τίτλο «Σκέψεις από τους Bond Vigilantes» τον περασμένο μήνα, τονίζει ότι ο όρος «εκδικητής ομολόγων» σε επενδυτές που πειθαρχούν τις υπερβολικές κρατικές δαπάνες απαιτώντας υψηλότερες αποδόσεις κρατικού χρέους.

«Η πρόβλεψη ξαφνικών αντιδράσεων της αγοράς στις μακροπρόθεσμες τάσεις είναι δύσκολη. Δεν υπάρχει οργανωμένη ομάδα εκδικητών που να είναι έτοιμη να δράσει σε ένα συγκεκριμένο όριο χρέους. Οι αλλαγές στη συμπεριφορά των επενδυτών συνήθως συμβαίνουν στο περιθώριο κέρδους και με την πάροδο του χρόνου. Επομένως, εάν αναζητάτε ενδείξεις σχετικά με τη δυνατότητα των εκδικητών των ομολόγων, μπορείτε να ξεκινήσετε ρωτώντας τους μεγαλύτερους επενδυτές σταθερού εισοδήματος – οι οποίοι θεωρητικά κατέχουν τη μεγαλύτερη επιρροή στην αγορά – τι κάνουν» γράφουν και το τονίζουν: «Στην PIMCO, πραγματοποιούμε ήδη σταδιακές προσαρμογές ως απάντηση στα αυξανόμενα ελλείμματα των ΗΠΑ. Συγκεκριμένα, είμαστε λιγότερο διατεθειμένοι να δανείζουμε την κυβέρνηση των ΗΠΑ στο μακροπρόθεσμο τέλος της καμπύλης αποδόσεων, ευνοώντας ευκαιρίες αλλού».

Κατανοώντας τον όρο Bond Vigilantes

Το όπλο ενός Bond Vigilante είναι η απόδοση των ομολόγων, δηλαδή το επιτόκιο που πληρώνουν οι κυβερνήσεις για να δανειστούν από τους επενδυτές. Όταν οι τιμές των ομολόγων αυξάνονται, οι αποδόσεις μειώνονται αυτόματα επειδή έχουν αντίστροφη σχέση – δεν χρειάζονται υψηλότερες αποδόσεις για να προσελκύσουν αγοραστές ομολόγων. Λειτουργεί ομοίως προς την άλλη κατεύθυνση: όταν οι τιμές των ομολόγων πέφτουν πρώτα, οι αποδόσεις αναγκάζονται να αυξηθούν.

Ως εκ τούτου, όταν υπάρχουν επιθετικές πωλήσεις από τους κατόχους ομολόγων, αυτό αυξάνει το κόστος δανεισμού για μελλοντικές εκδόσεις κρατικού χρέους. Ακόμη και η απειλή θεωρείται αρκετή για να αλλάξει τη συμπεριφορά των κυβερνήσεων.

Οι υψηλότερες αποδόσεις των ομολόγων επηρεάζουν τις χρηματιστηριακές αγορές καθώς αυξάνουν το κόστος δανεισμού για τις εταιρείες και μειώνουν τη σχετική ελκυστικότητα των μετοχών έναντι των ομολόγων. Επιπλέον, οι αυξανόμενες αποδόσεις μπορεί να οδηγήσουν σε έναν βρόχο ανατροφοδότησης, πιέζοντας την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ ή άλλη κεντρική τράπεζα να διατηρήσει ή ακόμα και να αυξήσει τα επιτόκια, για παράδειγμα, για να κρατήσει μακριά τις προσδοκίες για τον πληθωρισμό.

Αν και οι αλλαγές στις αποδόσεις δεν επηρεάζουν τους ομολογιούχους που έχουν αγοράσει τίτλους προηγουμένως μέχρι και τη λήξη τους, μπορούν να αλλάξουν σημαντικά το κόστος δανεισμού για εκδότες. Γιατί λοιπόν να πουλήσουν οι ομολογιούχοι; Σύμφωνα με τον Yardeni, αυτοί οι πωλητές στοχεύουν να «τιμωρήσουν» τον εκδότη επειδή εμπλέκεται σε χαλαρές νομισματικές ή δημοσιονομικές πολιτικές.

Η Yardeni επινόησε τον όρο κατά τη διάρκεια του αυξανόμενου πληθωρισμού στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Η Fed ήταν αρχικά τρελή εκείνη την εποχή, αφήνοντας

Οι πολιτικές πίσω από τους εκδικητές των ομολόγων

Από τη δεκαετία του 1980, ο Yardeni αναφέρεται πολύ συχνά στους Bond Vigilantes, λέγοντας ότι χρησιμεύουν ως μια κρίσιμη μορφή πειθαρχίας της αγοράς ενάντια σε αυτό που θεωρεί ως μη βιώσιμες δημοσιονομικές ή νομισματικές πολιτικές. Ενώ τείνει να αποφεύγει να ευθυγραμμιστεί ρητά με τις πολιτικές ατζέντες των Ρεπουμπλικανών ή των Δημοκρατικών, η θεωρία του ευθυγραμμίζεται με μια νεοφιλελεύθερη προοπτική που δίνει έμφαση στους περιορισμούς που καθοδηγούνται από την αγορά σχετικά με την κυβερνητική παρέμβαση.

Με αυτόν τον τρόπο, οι εκδικητές των ομολόγων λέγεται ότι λειτουργούν ως έλεγχος του πληθωρισμού και του υπερβολικού χρέους πιέζοντας για τη δημοσιονομική και νομισματική πολιτική πειθαρχίας.

Επενδυτικές ευκαιρίες

Ενώ οι ενέργειές τους μπορούν να σηματοδοτήσουν δυσφορία στην αγορά με τις δημοσιονομικές πολιτικές, ανοίγουν επίσης επενδυτικές ευκαιρίες. Για παράδειγμα, η αύξηση των αποδόσεων μπορεί να ωφελήσει τομείς που είναι ευαίσθητοι στα επιτόκια, όπως τα χρηματοοικονομικά, αλλά θα μπορούσε να βλάψει χαρτοφυλάκια με ομόλογα.

Η αμφιλεγόμενες προσωπικότητες των vigilantes στις ταινίες αναβιώνει και αγορές ομολόγων. Για ορισμένους, ο ρόλος τους είναι απαραίτητος για τη σταθερότητα της δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής. Για άλλους, αποτελούν μέρος μιας σημαντικής μετατόπισης εξουσίας από την κρατική κυριαρχία στη νομισματική και δημοσιονομική πολιτική σε ανεπίσημους οικονομικούς παράγοντες που αναλαμβάνουν να «ρυθμίσουν την οικονομία» για το κράτος.

Οι εκδικητές των ομολόγων στην Ελλάδα

Και φυσικά δεν δεν περιορίζονται στις ΗΠΑ. Όπως επισημαίνει η investopedia, φέρεται να έχουν παίξει καθοριστικό ρόλο στις αγορές παγκοσμίως. Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους της ευρωζώνης στις αρχές της δεκαετίας του 2010, οι εκδικητές ομολόγων λέγεται ότι ξεπούλησαν το δημόσιο χρέος χωρών όπως η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία για να αναγκάσουν μια αλλαγή στις δημοσιονομικές τους πολιτικές.

Το ξεπούλημα εκτίναξε τις αποδόσεις στα ύψη, ασκώντας τεράστια πίεση σε αυτές τις χώρες να υιοθετήσουν μέτρα λιτότητας για να καθησυχάσουν τις αγορές και να σταθεροποιήσουν τα οικονομικά τους.

Οι αναδυόμενες αγορές είναι επίσης ευάλωτες στην επιρροή τους, καθώς μπορούν να αντιδράσουν γρήγορα σε σημάδια πολιτικής αστάθειας, συναλλαγματικού κινδύνου ή μη βιώσιμων δημοσιονομικών πολιτικών. Οι κινήσεις τους μπορούν να προκαλέσουν γρήγορες εκροές κεφαλαίων, υποτιμήσεις νομισμάτων και αιχμές στο κόστος δανεισμού. Χώρες με πολύ υψηλό εξωτερικό χρέος, όπως η Αργεντινή και η Τουρκία, έχουν αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις αυτών των πιέσεων στην αγορά, οι οποίες συχνά προκαλούν αλλαγές πολιτικής για τον μετριασμό των οικονομικών επιπτώσεων.