Moody’s για Ελλάδα: Πού θα κάτσει η μπίλια για πληθωρισμό και ανάπτυξη

Η ελληνική οικονομία παρουσιάζει καλές επιδόσεις, με το πραγματικό ΑΕΠ να αυξάνεται κατά 2,4% σε σύγκριση με τον προηγούμενο χρόνο το τρίτο τρίμηνο του 2024, αναφέρει η Moody’s σε ανάλυσή της για τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας, υπογραμμίζοντας ότι το αντίστοιχο διάστημα η ευρωζώνη αναπτύχθηκε μόνο κατά 1%.

Σύμφωνα με την έκθεση της επενδυτικής τράπεζας με τίτλου «Η προοπτική της Ελλάδας: Ένας μακρύς, μακρύς δρόμος», οι κύριοι συντελεστές στην ελληνική ανάπτυξη του τρίτου τριμήνου ήταν η κατανάλωση και οι εξαγωγές. Οι αναλυτές τονίζουν ότι οι καθαρές εξαγωγές συνέχισαν να επιβαρύνουν τις προοπτικές,  με την αύξηση των εισαγωγών να ξεπερνά σημαντικά την αύξηση των εξαγωγών, ιδίως στον τομέα των υπηρεσιών.

Το σημαντικότερο είναι ότι το ποσοστό ανεργίας είναι το χαμηλότερο των τελευταίων 15 ετών. Ως εκ τούτου, η Ελλάδα εξακολουθεί να έχει το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό ανεργίας στην ευρωζώνη μετά την Ισπανία και αντιμετωπίζει μια σειρά από καθοδικούς κινδύνους, συμπεριλαμβανομένων των υψηλότερων δασμών των ΗΠΑ στην Ευρωπαϊκή Ένωση και της πολιτικής αστάθειας στη Γερμανία και τη Γαλλία.

Η πρώτη «έξοδος» της Ελλάδας στις αγορές το 2025 – «Βγαίνει» με 10ετές ομόλογο

Η υπερβολική εξάρτηση από τον τουρισμό σηματοδοτεί την ανάγκη αλλαγής

Η Moody’s αναφέρει ότι η Ελλάδα ξεχωρίζει ως ένας από τους κορυφαίους τουριστικούς προορισμούς της Ευρώπης με σχεδόν το 10% του εργατικού δυναμικού της να συμμετέχει σε υπηρεσίες που σχετίζονται με τον τουρισμό και σχεδόν το ένα τρίτο των εξαγωγών που προέρχονται από τη βιομηχανία.

Παρά την πρόσφατη αυτή αποδυνάμωση, η δύναμη του τουρισμού συνεχίζει να προσελκύει επενδυτές ακινήτων και οι τιμές των κατοικιών συνεχίζουν να ανθούν

Ωστόσο, παρά τις ισχυρές επιδόσεις μετά την πανδημία, τα εθνικά στατιστικά στοιχεία για τον τουρισμό για το δεύτερο εξάμηνο του 2024 δείχνουν αναδυόμενα σημάδια αδυναμίας. Η μέση δαπάνη ανά ταξίδι μειώθηκε κατά 4,3% από τον Ιανουάριο έως τον Οκτώβριο σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του 2023. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι οι τουρίστες έχουν εξαντλήσει τις οικονομίες τους που συσσωρεύτηκαν κατά την περίοδο COVID-19.

Παρά την πρόσφατη αυτή αποδυνάμωση, η δύναμη του τουρισμού συνεχίζει να προσελκύει επενδυτές ακινήτων και οι τιμές των κατοικιών συνεχίζουν να ανθούν. Από τον Ιανουάριο έως τον Σεπτέμβριο του 2024, οι οικοδομικές άδειες αυξήθηκαν 17% σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του 2023. Ωστόσο, τα τρέχοντα επίπεδα αδειών  παραμένουν περίπου 55% χαμηλότερα από ό,τι πριν από την Παγκόσμια Οικονομική Κρίση.

Τα στοιχεία δείχνουν ξεκάθαρα ότι η τρέχουσα προσφορά δεν μπορεί να καλύψει την υπάρχουσα ζήτηση. Οι τιμές των κατοικιών αυξήθηκαν 14,2% το 2023 και  αναμένεται να αυξηθούν περαιτέρω κατά 7,7% το 2024. Αυτό έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την ευρωζώνη, όπου οι τιμές μειώθηκαν 1,2% το 2023 και αναμένεται να έχουν αυξηθεί μόλις 1,2% πέρυσι.

Ο οίκος αξιολόγησης προβλέπει ότι η αύξηση των τιμών των κατοικιών στην Ελλάδα θα επιβραδυνθεί κάτω από το 6% φέτος, αλλά αυτό θα εξακολουθεί να υπερβαίνει τον μέσο όρο της ευρωζώνης.

Σύμφωνα με την έκθεση έχουν γίνει σημαντικά βήματα προς την άνοδο των επενδύσεων στην Ελλάδα, που είναι ζωτικής σημασίας για τη διαφοροποίηση της οικονομίας και τη βιώσιμη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη.

Σύμφωνα με τη Moody’s η Ελλάδα συνεχίζει να ανακτά την εμπιστοσύνη των χρηματοπιστωτικών αγορών

Ο πάγιες επενδύσεις

Ο δείκτης πάγιων επενδύσεων προς το ΑΕΠ ανέρχεται πλέον στο 16%, από το χαμηλό του 10,1% το τρίτο τρίμηνο του 2015. Ωστόσο, παραμένει κάτω από το 21% που ήταν πριν από την κρίση και από χώρες όπως η Ισπανία και η Ιταλία. Ένας από τους λόγους για τους οποίους ο δείκτης επενδύσεων προς ΑΕΠ δυσκολεύεται να ανακάμψει είναι ότι οι ελληνικές συστημικές τράπεζες διατηρούν τα επιτόκια καταθέσεων στο μηδενικό κατώτερο όριο.

Αυτό σημαίνει ότι το κόστος ευκαιρίας της διατήρησης μετρητών είναι χαμηλό, καθιστώντας τις τραπεζικές αποταμιεύσεις μη ελκυστικές για τον μέσο νοικοκυριό. Αυτό επιβραδύνει τη συσσώρευση κεφαλαίων και τη ροή νέων δανείων, αν και ο ανταγωνισμός μεταξύ των τραπεζών θα μπορούσε να οδηγήσει σε αύξηση των επιτοκίων καταθέσεων μετά τη συγχώνευση της Attica Bank.

Χρηματοπιστωτικές αγορές

Σύμφωνα με τη Moody’s η Ελλάδα συνεχίζει να ανακτά την εμπιστοσύνη των χρηματοπιστωτικών αγορών. Το 2019, τα αρνητικά επιτόκια των βραχυπρόθεσμων ομολόγων επέτρεψαν την προπληρωμή των δανείων του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου που είχαν ληφθεί κατά τη διάρκεια του GFC, τα οποία είχαν πολύ υψηλότερα επιτόκια. Τώρα, η κυβέρνηση φαίνεται πρόθυμη να προπληρώσει άλλα 5 δισ. ευρώ το 2025, τα οποία, σύμφωνα με τους υπολογισμούς της τράπεζας, θα μείωναν τον λόγο χρέους προς ΑΕΠ κατά άλλες 2 ποσοστιαίες μονάδες στο 147%.

Η εστίαση στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, την ψηφιοποίηση της οικονομίας και την πολιτική σταθερότητα, σε συνδυασμό με την υψηλότερη αύξηση του ΑΕΠ σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες και τις ισχυρές τουριστικές ροές, επέτρεψαν στην Ελλάδα να διατηρήσει αυτή τη δυναμική μετά την COVID-19.

Το κόστος δανεισμού

Το spread του 10ετούς ομολόγου έναντι του γερμανικού ομολόγου παρέμεινε σταθερό σε περίπου 100 μονάδες βάσης και αναμένεται αυτή η βελτίωση να διατηρηθεί. Μια άλλη ιστορική αλλαγή είναι ότι η απόδοση του ιταλικού 10ετούς ομολόγου ήταν, κατά μέσο όρο, 38 bps υψηλότερη από την ελληνική απόδοση από τα μέσα του 2023.

Η πρόκληση για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής είναι να διασφαλίσουν ότι αυτές οι μεταρρυθμίσεις ωφελούν επίσης τον γενικό πληθυσμό. Η έρευνα της Eurostat
για τις συνθήκες διαβίωσης το 2022 για την Ευρώπη, σχετικά με την ικανοποίηση από τη ζωή, ήταν ανησυχητική. Οι Έλληνες με τριτοβάθμια εκπαίδευση ανέφεραν ότι ήταν πολύ δυσαρεστημένοι με την οικονομική τους κατάσταση (δεύτερος χειρότερος μετά τη Βουλγαρία). Ωστόσο, από τότε, οι κατώτατοι μισθοί αυξήθηκαν σημαντικά και είναι πλέον συγκρίσιμοι με εκείνους της Πορτογαλίας και της Μάλτας.

Η ελληνική οικονομία είναι ευάλωτη στην αστάθεια στις παγκόσμιες αγορές

Οι χαμηλοί μισθοί

Η μεγαλύτερη διαφορά του εισοδήματος που αποκτάται από τον κατώτατο μισθό σε σχέση με τα επιδόματα ανεργίας έχει βελτιώσει τα κίνητρα των ατόμων να αναζητούν ενεργά εργασία. Παρά την πρόοδο αυτή, ο μέσος προσαρμοσμένος μισθός πλήρους απασχόλησης στην Ελλάδα για το 2023 ήταν ο τρίτος χαμηλότερος στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Οι υψηλές τιμές των κατοικιών και ο υπερτουρισμός έχουν επίσης δυσκολέψει τους νέους ενήλικες και τις οικογένειες να νοικιάσουν ή να αγοράσουν ακίνητα. Αυτό  υποδηλώνει ότι χρειάζονται περαιτέρω μεταρρυθμίσεις για την τόνωση της μακροπρόθεσμης ανάπτυξης και των μισθών των μεσαίων εισοδημάτων.

Αυτά επικεντρώνονται στην μείωση της διαφθοράς και της φοροδιαφυγής, την εφαρμογή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων μέσω της ψηφιοποίησης της οικονομίας, τη μείωση της γραφειοκρατίας για την τόνωση των επενδύσεων και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και τη δημιουργία ενός συστήματος που συνδυάζει τους εργαζόμενους με τις θέσεις εργασίας πιο γρήγορα. Τέτοιες μεταρρυθμίσεις είναι κρίσιμες για τη διατήρηση της εμπιστοσύνης των διεθνών αγορών και τη διασφάλιση της κοινωνικής ευημερίας και της πολιτικής σταθερότητας.

Μια εποχή κινδύνων

Η ελληνική οικονομία είναι ευάλωτη στην αστάθεια στις παγκόσμιες αγορές. Τα υψηλά επίπεδα γεωπολιτικής αναταραχής δημιουργούν σημαντική αβεβαιότητα. Αυτό περιλαμβάνει τον πόλεμο στην Ουκρανία, τις εντάσεις στη Μέση Ανατολή, τις τριβές Κίνας-Ταϊβάν, την απειλή ενός εμπορικού πολέμου ΗΠΑ-Κίνας και, πιο πρόσφατα, την  πολιτική αστάθεια στη Γερμανία και τη Γαλλία.

Μετά την επανεκλογή του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, η Moody’s Analytics αναμένει ότι ο πραγματικός δασμολογικός συντελεστής των ΗΠΑ στην ΕΕ θα αυξηθεί κατά 5 ποσοστιαίες μονάδες. Η ΕΕ πιθανότατα θα ανταποδώσει με παρόμοιους δασμούς, αλλά θα αποκλείσει τις εισαγωγές ενέργειας.

Οι δασμοί υποτίθεται ότι θα τεθούν σε ισχύ τον Ιούλιο του 2025 και θα παραμείνουν σε ισχύ μέχρι το τέλος του 2026. Αναμένουμε ότι το ασθενέστερο παγκόσμιο μακροοικονομικό περιβάλλον που θα προκύψει θα επιβαρύνει την ελληνική ανάπτυξη, κυρίως το 2026.

Σύμφωνα με τη Moody’s το κλίμα και η τοποθεσία της χώρας δίνουν επίσης στην Ελλάδα την ευκαιρία να κεφαλαιοποιήσει τις επενδύσεις πράσινης ενέργειας.

Ως μια οικονομία βασισμένη στον καταναλωτή που επίσης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το διεθνές εμπόριο, η επιτάχυνση των παγκόσμιων εμπορικών εντάσεων θα μπορούσε εύκολα να εκτροχιάσει την οικονομική επέκταση. Η Moody’s ως εκ τούτου μειώνει τις προβλέψεις για την ανάπτυξη του ΑΕΠ στο 2,2% (από 2,3%) το 2025 και στο 1,6% (από 2%) το 2026.

Τα αντίποινα από την ΕΕ θα μπορούσαν επίσης να ασκήσουν ανοδική πίεση στον πληθωρισμό και η Eurostat αναφέρει ότι ο πληθωρισμός στην Ελλάδα έχει μειωθεί περίπου 3% από τον Ιούλιο, υψηλότερο από τον μέσο όρο της ζώνης του ευρώ. Ειδικότερα, ο πληθωρισμός των υπηρεσιών προβλέπεται ότι θα παραμένει υψηλός πάνω από 5% και αναμένεται να διατηρήσει τον συνολικό πληθωρισμό σε υψηλά επίπεδα στο 2,8% το 2025, ασκώντας πρόσθετη πίεση στο πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα.

Οι κλιματικοί κίνδυνοι

Οι κλιματικοί κίνδυνοι είναι επίσης διαδεδομένοι. Η θέση και το κλίμα της Ελλάδας καθιστούν τη χώρα πιο ευάλωτη στην κλιματική αλλαγή από άλλα μέρη της Ευρώπης. Ο αυξανόμενος κίνδυνος ξηρασίας και πυρκαγιών θα μπορούσε να οδηγήσει σε εκτοπισμό, προβλήματα υγείας και καταπονήσεις στις δημόσιες υπηρεσίες. Η μεγάλη εξάρτηση της χώρας από τον τουρισμό αποτελεί πρόσθετη απειλή, καθώς η υπερβολική ζέστη και οι παράκτιες πλημμύρες θα μπορούσαν να μειώσουν τον αριθμό των επισκεπτών.

Η πράσινη ανάπτυξη παρουσιάζει ευκαιρίες για την Ελλάδα

Σύμφωνα με τη Moody’s το κλίμα και η τοποθεσία της χώρας δίνουν επίσης στην Ελλάδα την ευκαιρία να κεφαλαιοποιήσει τις επενδύσεις πράσινης ενέργειας.

Από το 2019 έως το 2023 η Ελλάδα αύξησε την παραγωγή ενέργειας μέσω ηλιακών φωτοβολταϊκών κατά 87%, ενώ η παραγωγή αιολικής ενέργειας αυξήθηκε κατά 51%.

Αν και η ενέργεια που παράγεται μέσω άνθρακα και πετρελαίου έχει μειωθεί σημαντικά, αυτό έχει μετατρέψει την Ελλάδα σε εξαγωγέα ενέργειας στην περιοχή και βοηθά την πράσινη μετάβαση, ο προϋπολογισμός των 36 δισεκατομμυρίων ευρώ του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Greece 2.0 πρέπει να απορροφηθεί γρήγορα προς όφελος των νοικοκυριών.

Το σχέδιο επικεντρώνεται στην πράσινη μετάβαση, την ψηφιοποίηση, την έρευνα, την καινοτομία και τις δεξιότητες απασχόλησης, ενθαρρύνοντας τις επενδύσεις. Πρόσφατα, εγκρίθηκαν νέοι φωτοβολταϊκοί σταθμοί και η Volkswagen επένδυσε στο να κάνει την Αστυπάλαια ένα πλήρως πράσινο νησί μέσω της ηλεκτροκίνησης και της πράσινης ενέργειας.

Η κυβέρνηση ήταν επίσης εργάζεται σε έργα που έχουν καθυστερήσει εδώ και καιρό, όπως το μετρό Θεσσαλονίκης και η επένδυση του Ελληνικού. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις, όπως φαίνεται από το κλείσιμο των γραφείων της στη Θεσσαλονίκη της CISCO λόγω δημοτικών διαφορών και της τετραετούς καθυστέρησης της Microsoft να λάβει οικοδομική άδεια για το κέντρο δεδομένων της.

Η άρση της γραφειοκρατικής γραφειοκρατίας, ειδικά για πολυεθνικούς επενδυτές υψηλού προφίλ, είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της δυναμικής στην προσέλκυση εταιρειών και επενδύσεων στην ελληνική οικονομία.