Γάζα: Μια εύθραυστη κατάπαυση του πυρός, η ανθρωπιστική καταστροφή και ο «γρίφος» της δεύτερης προεδρίας Τραμπ

Χρειάστηκε να περάσουν 15 μήνες ενός εφιαλτικού πολέμου με σχεδόν 47.000 νεκρούς Παλαιστίνιους στη μαρτυρική Γάζα -έχοντας ως «θρυαλλίδα» την επίθεση της Χαμάς στο νότιο Ισραήλ, με πάνω από 1.200 νεκρούς και περίπου 250 ομήρους- μέχρι οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές να καταλήξουν σε συμφωνία εκεχειρίας τριών φάσεων, με σταδιακή απελευθέρωση ομήρων και κρατουμένων.

Καλώς εχόντων των πραγμάτων, θα τεθεί σε ισχύ αυτή την Κυριακή.

Γάζα: Συμφωνία Ισραήλ και Χαμάς για εκεχειρία – Θα ξεκινήσει στις 19 Ιανουαρίου

Εάν πάρει κανείς ως γνώμονα την τύχη της πρώτης συμφωνίας προσωρινής κατάπαυσης του πυρός, στα τέλη Νοεμβρίου του 2023 -που κράτησε μόλις μια εβδομάδα- οι οιωνοί δεν είναι οι καλύτεροι για την μακροημέρευση της νέας.

Η μεγάλη διαφορά

Υπάρχει ωστόσο μια ειδοποιός διαφορά μεταξύ του τότε με το τώρα.

Αυτή ακούει σε ένα όνομα: Ντόναλντ Τραμπ.

Ισχύει, όσο κι εάν αυτό δεν αρέσει στον απερχόμενο πρόεδρο των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, ο οποίος διεκδικεί τα εύσημα για τη συμφωνία, την οποία είχε παρουσιάσει από τον περασμένο Μάιο, αλλά είχε αποτύχει έως τώρα να εδραιώσει.

Η συγκυρία της επίτευξής της κάθε άλλο παρά είναι τυχαία.

Η εφαρμογή της συμπίπτει χρονικά με την επίσημη έναρξη της δεύτερης προεδρίας Τραμπ και την ορκωμοσία του ως 47ου προέδρου των ΗΠΑ.

Ο ίδιος είχε δώσει σαφή μηνύματα αμέσως μετά την εκλογή του, τον Νοέμβριο, ότι ήθελε να τερματίσει τον πόλεμο στη Λωρίδα της Γάζας, όπως και αυτόν στην Ουκρανία.

Ειδικά τον πρώτο, δε, πριν καν αναλάβει προεδρικά καθήκοντα, απειλώντας σε διαφορετική περίπτωση ανοιχτά με «κόλαση» τη Χαμάς.

Ωστόσο η κατάπαυση του πυρός δεν σηματοδοτεί και το τέλος του πολέμου.

Η συμφωνία αφορά σε μια εύθραυστη «ανάπαυλα», που η πρώτη φάση της προβλέπεται να διαρκέσει έξι εβδομάδες.

Η συνέχεια θα εξαρτηθεί προφανώς από πολλά.

Και δη σε μεγάλο βαθμό από τη στάση του ίδιου του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος θα είναι τότε ξανά στον Λευκό Οίκο.

«Πρόεδρε Τραμπ, φέρ’ τους όλους πίσω», αναγράφεται στο πανό διαδήλωσης συγγενών των ομήρων και υποστηρικτών τους, σε διαδήλωση στο Τελ Αβίβ, την Πέμπτη (REUTERS/Shir Torem)

Ο «παράγοντας» Τραμπ και η επόμενη ημέρα στη Γάζα

Η άμεση εμπλοκή της ομάδας Τραμπ στις διαπραγματεύσεις για την επίτευξη της συμφωνίας εκεχειρίας μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς -σε συντονισμό με την απερχόμενη κυβέρνηση Μπάιντεν στις ΗΠΑ και τις έτερες μεσολαβήτριες δυνάμεις, ήτοι την Αίγυπτο και το Κατάρ- χαρακτηρίζεται κομβική.

Σε αυτή πρακτικά αποδίδεται η μεταστροφή του Ισραηλινού πρωθυπουργού, Μπενιαμίν Νετανιάχου, και οι πιέσεις που ασκήθηκαν στους ακροδεξιούς κυβερνητικούς εταίρους του, παρά τη μη επίτευξη του διακηρυγμένου, αλλά de facto άπιαστου στόχου για «ολοκληρωτική νίκη» επί της Χαμάς και την εξάλειψή της.

Μέγα ερώτημα ωστόσο παραμένει τι θα συμβεί μετά την πρώτη φάση της κατάπαυσης του πυρός -εφόσον βέβαια τηρηθεί.

Η ισραηλινή ακροδεξιά ακόμη «ορέγεται» εφαρμογή της επεκτατικής ατζέντας της, με προσάρτηση της Δυτικής Όχθης ή και επανεποικισμό του βορρά της Γάζας.

Ο δε Νετανιάχου δεν έχει κλειδώσει στα «συρτάρια» του τα σχέδια για επίθεση κατά των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν, για καθεστωτική ανατροπή στην Τεχεράνη και για επαναχάραξη του χάρτη όλης της Μέσης Ανατολής, με το Ισραήλ ως κυρίαρχη δύναμη.

Στον ορίζοντα της εποχής Τραμπ 2.0 για την ευρύτερη περιοχή -που βρίσκεται πλέον σε πλήρη γεωπολιτική αναδιάταξη- είναι η επέκταση των Συμφωνιών του Αβραάμ του 2020, με περαιτέρω εξομάλυνση των σχέσεων του Ισραήλ με τον αραβικό κόσμο.

Πρόκειται για έναν σχεδιασμό αντι-ιρανικής στόχευσης, στο οποίο έχουν πλέον προστεθεί κομβικά σχέδια για το άνοιγμα μεγάλων εμπορικών και ενεργειακών «οδών» μεταξύ Ασίας και Ευρώπης, προς ανάσχεση αντίστοιχων που προωθεί ο άξονας Κίνας-Ρωσίας.

Για τη νέα ηγεσία της Ουάσινγκτον κυρίαρχο είναι το MAGA σύνθημα «Πρώτα η Αμερική».

Και σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο αναμένεται να κινηθούν εφεξής και οι σχέσεις των ΗΠΑ και με το Ισραήλ, τον στενότερο σύμμαχό τους στη Μέση Ανατολή.

Με ή χωρίς την υφιστάμενη ακροδεξιά κυβέρνηση του Τελ Αβίβ, ή τον Νετανιάχου -κατηγορούμενο για διαφθορά και υπό διεθνές ένταλμα σύλληψης για εγκλήματα πολέμου- στην πρωθυπουργία.

Πανηγυρισμοί στη Βαγδάτη, στο Ιράκ, μετά την είδηση για επίτευξη εκεχειρίας στη Γάζα, με πανό του νεκρού ηγέτη της Χαμάς, Γιαχία Σινουάρ και φόντο μικρούς Παλαιστίνιους στα ερείπια (REUTERS/Ahmed Saad)

Ένα μεταβαλλόμενο διεθνές τοπίο

Στις ΗΠΑ, γράφει σε μια ενδιαφέρουσα ανάλυση ο αιγυπτιακός ειδησεογραφικός ιστότοπος Al-Manassa, μια ομάδα θεωρητικών της λεγόμενης «ρεαλιστικής» σχολής διεθνών σχέσεων -μεταξύ αυτών ο Στίβεν Γουόλτ της Σχολής Τζον Φ. Κένεντι του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ και ο Τζον Μερσχάιμερ του Πανεπιστημίου του Σικάγο- ηχούν εδώ και καιρό «καμπανάκι».

Μέσα από το πρίσμα του πολιτικού ρεαλισμού, αντιτίθενται στην αμερικανική εξωτερική πολιτική παροχής άνευ όρων υποστήριξης στο Ισραήλ και επικρίνουν την πολιτική επιρροή του εβραϊκού λόμπι στις ΗΠΑ.

Εκτιμούν ότι δεν εξυπηρετούν τα αμερικανικά συμφέροντα, όπως επίσης ότι δεν είναι προς το συμφέρον του Ισραήλ η πολιτική του έναντι των Παλαιστινίων.

«Ο ρεαλισμός παρέχει μια εξήγηση για τη συμπεριφορά των κρατών με βάση την επιθυμία τους να μεγιστοποιήσουν την ισχύ τους», εξηγεί στην ανάλυσή της η Ντοάα Μοχάμεντ, μεταπτυχιακή ερευνήτρια στη Σχολή Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Καΐρου.

«Θεωρεί ότι το διεθνές σύστημα είναι από τη φύση του άναρχο, χωρίς κεντρική εξουσία. Αυτό σημαίνει ότι κάθε κράτος επιδιώκει να εξασφαλίσει ανεξάρτητα τα συμφέροντά του, αποκτώντας περισσότερη ισχύ και μεγιστοποιώντας τις δυνατότητές του, ιδίως τις στρατιωτικές και οικονομικές».

Όμως η σφαγή των Παλαιστινίων στη Γάζα από τη στρατιωτική επιχείρηση του Ισραήλ -με πλείστες όσες κατηγορίες για κατάφωρη παραβίαση των κανόνων του διεθνούς δικαίου- θα μπορούσε να υπονομεύσει τη θέση των ΗΠΑ παγκοσμίως.

Κατά τον Γουόλτ, ο πόλεμος αυτός κατέστησε σαφές ότι η ρητορική της Ουάσιγκτον περί «διεθνούς τάξης βασισμένης σε κανόνες» έχει χάσει πια το νόημά της, λειτουργώντας ως εκ τούτου ενισχυτικά για τη σινο-ρωσική θεώρηση υπέρ ενός πολυπολικού κόσμου.

Από τους πανηγυρισμούς στο Αμάν της Ιορδανίας στην είδηση της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός μεταξύ της Χαμάς και του Ισραήλ (REUTERS/Alaa Al Sukhni)

Διαιώνιση της βίας χωρίς βιώσιμη πολιτική λύση

Τούτων λεχθέντων, οι δύο έγκριτοι Αμερικανοί ακαδημαϊκοί συμφωνούν ότι ο στόχος του Ισραήλ για εξάλειψη της Χαμάς ήταν καταδικασμένος σε αποτυχία.

Γιατί ακόμη κι εάν αυτή δεν επιβίωνε του ασύμμετρου πολέμου, ο φαύλος κύκλος της βίας θα συνεχίζεται όσο οι Παλαιστίνιοι ζουν υπό κατοχή και στερούνται θεμελιωδών δικαιωμάτων.

Η διαπίστωση αυτή οδηγεί στο επόμενο κρίσιμο ερώτημα.

Δεν είναι άλλο από το μέλλον της μεταπολεμικής Λωρίδας της Γάζας.

Η κυβέρνηση Νετανιάχου δεν έχει παρουσιάσει κανένα σχέδιο, ενώ παραμένουν θολά τα σημεία της συμφωνίας εκεχειρίας ως προς τη διατήρηση της παρουσίας του ισραηλινού στρατού στην περίμετρο των συνόρων του παλαιστινιακού θύλακα.

Αν και η απερχόμενη κυβέρνηση Μπάιντεν έχει εκπονήσει ένα δικό της σχέδιο για τη μεταπολεμική διαχείριση στη Γάζα, αυτό δεν έχει δεσμευτικό χαρακτήρα για τη νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ υπό τον Τραμπ.

Το αποτέλεσμα είναι η επόμενη ημέρα στη Γάζα να παραμένει στον αέρα. Αλλά, ως γνωστόν, «η φύση απεχθάνεται το κενό».

Ως έχουν σήμερα τα πράγματα, συμπεριλαμβανομένης της κατεχόμενης Δυτικής Όχθης, η περιώνυμη λύση των δύο κρατών δείχνει -αν όχι ανέφικτη- το λιγότερο μακρινή.

Ήταν και παραμένει ωστόσο ο μόνος βιώσιμος τρόπος για να αποτραπεί περαιτέρω βία.

«Έχουμε επισημάνει εδώ και καιρό στην ισραηλινή κυβέρνηση ότι η Χαμάς δεν μπορεί να ηττηθεί μόνο με μια στρατιωτική εκστρατεία, ότι χωρίς μια σαφή εναλλακτική λύση, ένα μεταπολεμικό σχέδιο και έναν αξιόπιστο πολιτικό ορίζοντα για τους Παλαιστίνιους, η Χαμάς ή κάτι εξίσου αποτρόπαιο και επικίνδυνο θα αναπτυχθεί ξανά», παραδέχθηκε όψιμα τις προάλλες ο Άντονι Μπλίνκεν, μιλώντας στην αμερικανική δεξαμενή σκέψης The Atlantic Council, σε μια από τις αποχαιρετιστήριες ομιλίες του ως επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ.

«Οι Ισραηλινοί πρέπει να αποφασίσουν τι σχέσεις θέλουν με τους Παλαιστίνιους. Δεν μπορεί να είναι η ψευδαίσθηση ότι θα δεχτούν να είναι ένας μη-λαός χωρίς εθνικά δικαιώματα».

Αλλά ούτε η  κυβέρνηση Μπάιντεν έκανε κάτι γι’ αυτό…

Πηγή: in.gr