Οι 4 λόγοι ανόδου των τιμών ενέργειας – Το καλό και το κακό σενάριο

Τους τελευταίους μήνες, η ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας βιώνει σημαντική άνοδο στις τιμές του φυσικού αερίου, η οποία αν και αξιοσημείωτη, δεν αντανακλά σημάδια κρίσης αντίστοιχα με εκείνα του 2022. Όπως σημειώνει η Oxford Economics σε ανάρτησή της (Oxford Economics 9/1/25) η άνοδος αυτή οφείλεται σε μια σειρά αλληλεπιδρώντων παραγόντων. Ποιοι μπορεί να είναι οι λόγοι πιθανής αύξησης των τιμών της ενέργειας;

Πρώτον, ο χειμώνας του 2024-2025 χαρακτηρίζεται στην Ευρώπη από αισθητά χαμηλότερες θερμοκρασίες σε σχέση με τα δύο προηγούμενα έτη, αυξάνοντας τη ζήτηση για φυσικό αέριο για λόγους θέρμανσης. Οι θερμοκρασίες σε πολλές χώρες της Ευρώπης πλησιάζουν τα μακροχρόνια εποχικά επίπεδα, μετά από δύο χρόνια εξαιρετικά ήπιων χειμώνων που είχαν συμβάλει στη συγκράτηση της κατανάλωσης ενέργειας.

• Δεύτερον, οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες έχουν επίσης επηρεάσει αρνητικά την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Οι χαμηλοί άνεμοι και η μειωμένη ηλιοφάνεια τους τελευταίους μήνες έχουν περιορίσει σημαντικά τη συνεισφορά των ανεμογεννητριών και των φωτοβολταϊκών, αυξάνοντας την ανάγκη χρήσης φυσικού αερίου για ηλεκτροπαραγωγή. Αυτό συνέβη ιδιαίτερα στη Γερμανία και την Ιταλία, δύο από τις μεγαλύτερες αγορές ενέργειας της ΕΕ, όπου η χρήση φυσικού αερίου για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας αυξήθηκε κατά 35% σε ετήσια βάση.
• Τρίτον, από την 1η Ιανουαρίου 2025, οι ροές ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας προς την ΕΕ διακόπηκαν, καθώς η σύμβαση μεταξύ Gazprom και Ουκρανίας έληξε και δεν ανανεώθηκε. Αυτή η διακοπή έχει οδηγήσει σε μείωση κατά περίπου 5% των συνολικών εισαγωγών αερίου στην ΕΕ. Παρόλο που η εξέλιξη αυτή ήταν αναμενόμενη, το γεγονός αυτό αυξάνει τις ανησυχίες για την επάρκεια εφοδιασμού, ιδίως σε περιόδους υψηλής ζήτησης.
• Τέταρτον, η απώλεια των ροών ρωσικού αερίου μέσω Ουκρανίας δυσκολεύει την αντικατάσταση του χαμένου όγκου μέσω άλλων πηγών. Οι εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Κατάρ, καθώς και οι αυξημένες ροές από τη Νορβηγία και το Αζερμπαϊτζάν, έχουν συμβάλει στη διατήρηση της προσφοράς, ωστόσο οι δυνατότητες περαιτέρω αύξησης αυτών των ροών είναι περιορισμένες, καθώς δεν έχουν τεθεί σε λειτουργία νέα τερματικά LNG στην Ευρώπη.

Παρά τη ραγδαία μείωση των αποθεμάτων, τα επίπεδα αποθήκευσης στις ευρωπαϊκές εγκαταστάσεις βρίσκονται κοντά στον μέσο όρο των τελευταίων ετών. Στα μέσα Ιανουαρίου 2025, τα αποθέματα βρίσκονταν στο 68%, με τη Γερμανία να έχει ελαφρώς υψηλότερο ποσοστό πληρότητας (75%). Αυτός ο ρυθμός εξάντλησης, αν και ταχύτερος από τα προηγούμενα δύο έτη, παραμένει εντός προβλέψιμων επιπέδων.

Ωστόσο, η ανάγκη αναπλήρωσης των αποθεμάτων για τον επόμενο χειμώνα αναμένεται να διατηρήσει τις τιμές υψηλές καθ’ όλη τη διάρκεια του 2025, καθώς η προετοιμασία για τη νέα περίοδο θέρμανσης αναμένεται να ξεκινήσει από την άνοιξη.

Η διατήρηση των τιμών του φυσικού αερίου σε υψηλά επίπεδα αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για τον πληθωρισμό στην Ευρωζώνη. Οι αυξημένες τιμές ενέργειας ενδέχεται να οδηγήσουν σε γενικευμένες αυξήσεις του κόστους ζωής, με αποτέλεσμα ο πληθωρισμός να παραμείνει πάνω από το όριο του 2% που έχει θέσει η ΕΚΤ.

Η ΕΚΤ είχε προγραμματίσει μια πιο σταδιακή χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής για το 2025, ωστόσο, η αυξημένη πίεση στις τιμές ενέργειας μπορεί να καθυστερήσει τις μειώσεις επιτοκίων, διατηρώντας μια πιο αυστηρή πολιτική για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Αν θέλαμε να εξετάσουμε δύο πιθανά σενάρια για το μέλλον, το ένα με θετική και το άλλο με αρνητική διάσταση, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι στο θετικό σενάριο η επανέναρξη των ροών ρωσικού αερίου μέσω Ουκρανίας θα μπορούσε να ασκήσει καθοδική πίεση στις τιμές. Μια ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, αν και παραμένει πολιτικά αβέβαιη, θα μπορούσε να οδηγήσει στην αποκατάσταση της προμήθειας, με αποτέλεσμα τη σταθεροποίηση των αγορών. Στο αρνητικό σενάριο, σε περίπτωση παρατεταμένων ψυχρών συνθηκών και συνεχιζόμενων γεωπολιτικών εντάσεων, οι τιμές ενδέχεται να αυξηθούν περαιτέρω. Η περιορισμένη προσφορά LNG και η απουσία εναλλακτικών πηγών εφοδιασμού θα επιτείνουν την πίεση στις αγορές.

Οι εξελίξεις στον γεωπολιτικό τομέα και η ενεργειακή στρατηγική της ΕΕ θα καθορίσουν την πορεία των τιμών τους επόμενους μήνες.

Τμήμα Έρευνας και Ανάπτυξης του Προγράμματος Συμπληρωματικής Εκπαίδευσης (E-learning) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Βάση Δεδομένων για Οικονομικές Προβλέψεις

Επιστημονικός Υπεύθυνος Π.Ε. Πετράκης (Καθηγητής), Συνεργάτες Δρ. Π.Χ. Κωστής και Δρ. Κ.Η. Καυκά με ομάδα ερευνητών