Ο κόσμος κατά τον Τραμπ

Όποιος πίστευε ότι ο Ντόναλντ Τραμπ δεν θα δοκίμαζε να βάλει τη δική του σφραγίδα σε οτιδήποτε και εξαρχής, απλώς δεν αντιλαμβανόταν πώς έχουν τα πράγματα.

Ας μην ξεχνάμε ότι τέσσερα χρόνια πριν ο Ντόναλντ Τραμπ έφευγε από τον Λευκό Οίκο αντιμετωπίζοντας την οργή του μεγαλύτερου μέρους του αμερικανικού κατεστημένου, συμπεριλαμβανομένου και του δικού του κόμματος, ύστερα από μία από τις μεγαλύτερες κρίσεις στην ιστορία της αμερικανικής δημοκρατίας.

Παρ’ όλα αυτά αποδείχτηκε ότι στην αμερικανική δεξιά εκπροσωπούσε την ηγεμονική γραμμή. Διατήρησε πολύ μεγάλη επιρροή μεταξύ των βουλευτών και γερουσιαστών και νωρίς έδειξε ότι ήταν η αδιαμφισβήτητη επιλογή των Ρεπουμπλικάνων για τις εκλογές του 2024. Ακολούθησε η αποτυχία των Δημοκρατικών να έχουν μια υποψηφιότητα που να εμπνέει, με τον Μπάιντεν να παραχωρεί τη θέση του στην πολιτικά υποτονική Χάρις, και ο δρόμος για τον Λευκό Οίκο άνοιξε, παρά την αντίθεση ενός σημαντικού μέρους του αμερικανικού εκλογικού σώματος. Στο μεταξύ ο Τραμπ κατάφερε να συσπειρώσει γύρω του έναν εντυπωσιακό αριθμό ανθρώπων του πλούτου με αποκορύφωμα τον Έλον Μασκ.

Ο Τραμπ δεν έκρυψε ποτέ την ιδεολογία του, στερώντας κάθε δικαιολογία σε όσους τον επέλεξαν. Και αυτή είναι η λατρεία της αμερικανικής ισχύος σε όλες τις παραλλαγές της. Ο Τραμπ θεωρεί ότι οι ΗΠΑ πρέπει να είναι η ισχυρότερη χώρα και οικονομικά και στρατιωτικά, ότι πρέπει να προστατεύσει την αμερικανική βιομηχανία επιβάλλοντας δασμούς στα εισαγόμενα προϊόντα, ότι οι μετανάστες και οι πρόσφυγες είναι απειλή και βεβαίως ότι δεν υπάρχει κίνδυνος από την κλιματική αλλαγή και γι’ αυτό πρέπει να συνεχιστούν οι εξορύξεις και η κατασκευή κινητήρων εσωτερικής καύσης αντί για ενίσχυση και επέκταση της χρήσης των ηλεκτρικών οχημάτων. Έχει επίσης μια βαθιά συντηρητική και πατριαρχική αντίληψη, όπως και πολλοί από τους οπαδούς του, πιστεύει ότι το φύλο καθορίζεται βιολογικά και δεν πιστεύει στα δικαιώματα των τρανς ατόμων. Θέλει, ακόμη, να επεκτείνει την αμερικανική επικράτεια, διεκδικώντας τη Γροιλανδία, τη Διώρυγα του Παναμά και τον… πλανήτη Άρη.

Αυτά είπε αναλαμβάνοντας τα καθήκοντά του και αυτά προσπάθησε να υπογραμμίσει με τα πρώτα διατάγματά του – πολλά από τα οποία βεβαίως θα χρειαστούν χρόνο και αναμέτρηση με τα δικαστήρια για να εφαρμοστούν.

Ο Τραμπ δεν είναι τρελός. Αυτά που λέει, βρίσκουν στέρεο έδαφος να πατήσουν καθώς τα υποστηρίζει σε μεγάλο βαθμό η παγκόσμια ακροδεξιά, αλλά – ας μη γελιόμαστε – και μεγάλο μέρος της κεντροδεξιάς παγκοσμίως, που, επιμένω, ότι επιλέγει επικίνδυνη ατραπό υιοθετώντας θέσεις της ακροδεξιάς, υποτίθεται για να ανακόψει τη δυναμική της, αλλά το μόνο που καταφέρνει -όπως περίτρανα αποδεικνύεται είναι να την κανονικοποιεί και τελικά να την ενισχύει. Απόδειξη ότι κάποια από όσα λέει ο Τραμπ τα εφαρμόζει εν μέρει η Ευρώπη στα σύνορά της. Το έδαφος του στρώνει και το γεγονός ότι θέσεις του, ιδίως ως προς την ενεργή στήριξη του κράτους προς την εθνική οικονομία αποτελούν πυλώνες της πολιτικής του μεγάλου ανταγωνιστή των ΗΠΑ της Κίνας.

Από την άλλη είναι σαφές ότι πολλά από αυτά που λέει δεν είναι βέβαιο ότι εξυπηρετούν όντως τα συμφέροντα αυτών που στηρίζουν τον Τραμπ. Ας μην ξεχνάμε ότι οι μεγάλες αμερικανικές τεχνολογικές επιχειρήσεις σε μεγάλο βαθμό αναπτύχθηκαν επειδή διευκολύνθηκαν για δεκαετίες οι εξαγωγές και οι επενδύσεις στο εξωτερικό. Ένας κόσμος με φραγμούς στην κίνηση των εμπορευμάτων και των προϊόντων τους δεν θα είναι ακριβώς προς το συμφέρον τους.

Και βέβαια η επίμονη άρνησή του να αναγνωρίσει ότι υπάρχει θέμα κλιματικής κρίσης θα κερδίσει την υποστήριξη του λόμπι των καυσίμων, αλλά ήδη η Αμερική πληρώνει μεγάλο τίμημα για την κλιματική αλλαγή, όπως έδειξε και η Καλιφόρνια.

Υπαρκτό βεβαίως και το ερώτημα εάν αυτός ο νέος αμερικανικός εθνικισμός θα διαταράξει τις σχέσεις των ΗΠΑ με τους συμμάχους του. Φοβάμαι, όμως, πως εάν μιλάμε για τη «Δύση», δηλαδή για την ΕΕ, το ΝΑΤΟ και τις χώρες της Ωκεανίας ούτως ή άλλως έχουν αποδεχτεί την αμερικανική ηγεσία σε όλες τις παραλλαγές της και έχασαν αρκετές ευκαιρίες να δείξουν ότι έχουν διαφορετική πολιτική.

Ίσως τα πιο μεγάλα προβλήματα να συναντήσει ο Τραμπ στην ίδια την Αμερική, μια χώρα σε έναν ιδιότυπο εμφύλιο πόλεμο εδώ και καιρό. Δεν αναφέρομαι τόσο στις μεγάλες αντιδράσεις που θα προκαλέσει η συστηματική κατάργηση των μέτρων κατά των έμφυλων και φυλετικών διακρίσεων και υπέρ της συμπερίληψης που υιοθετήθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες, όσο στα ανοιχτά ερωτήματα για την οικονομική πολιτική του. Βλέπετε το όραμα μιας Αμερικής με ακόμη λιγότερους φόρους, υποκατάσταση των φόρων από τους εισαγωγικούς δασμούς και αντικατάστασης κρατικών επιδοτήσεων, ενισχύσεων και επενδύσεων από φοροαπαλλαγές δεν είναι καθόλου δεδομένο ότι είναι εφικτό, μια που αυτό που θα επιτρέψει στην αμερικανική οικονομία να κάνει άλματα είναι τομές στην παραγωγικότητα και αυτές χρειάζονται το κράτος, όχι ως στρατιωτική φύλαξη των συνόρων αλλά ως ανακατεύθυνση πόρων και κρατική ενίσχυση της έρευνας, της εκπαίδευσης και των υποδομών.

Ο κόσμος του Τραμπ είναι ένας χειρότερος κόσμος, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τα πράγματα πριν πήγαιναν καλά. Όμως, ο αυταρχισμός, ο ρατσισμός, ο σεξισμός, ο επιθετικός εθνικισμός που αποπνέει η ρητορική και η πολιτική του, δεν είναι δικό του δημιούργημα. Αποτελούν πλευρές της αμερικανικής πολιτικής ζωής εδώ και καιρό, και τώρα βρίσκουν μια σαφή έκφραση. Και βέβαια δεν αποτελούν αμερικανική «εξαίρεση», όσο και εάν ο Τραμπ θέλει με κάθε ευκαιρία να υπογραμμίσει ότι η Αμερική είναι μια χώρα με δικό της διακριτό πεπρωμένο. Είναι δυστυχώς κομμάτια και πλευρές ενός κόσμου που αλλάζει. Ενός κόσμου πιο βίαιου, πιο ανταγωνιστικού, πιο αβέβαιου. Ενός κόσμου τεράτων, τον οποίο κάποιοι κατεργάζονται με σπουδή εδώ και καιρό, και δυστυχώς το νέο που θα τον ανατρέψει δεν φαίνεται ακόμη ούτε καν να κυοφορείται.