Κροατία: Γενικό μποϊκοτάζ των καταναλωτών κατά της ακρίβειας

Είναι σημαντικό για τους καταναλωτές να συναλλάσσονται σε ένα ισχυρό νόμισμα, αλλά από την άλλη κάθε μετάβαση είναι και δύσκολη, αφού ότι έχει αναπόφευκτες παρενέργειες. Επιπλέον, η αδιαμφισβήτητα θετική σε βάθος χρόνου υιοθέτηση του ευρώ από τους Κροάτες, την 1η Ιανουαρίου 2023, συνέπεσε με την πληθωριστική κρίση.

Το σοκ της προσαρμογής – και της κερδοσκοπίας των στρογγυλοποιήσεων – ήταν πρωτόγνωρο στη χώρα των 4 εκατομμυρίων κατοίκων, που αντέδρασαν με αξιοσημείωτη αποφασιστικότητα και ομοψυχία για να διαμαρτυρηθούν για την ακρίβεια.

Τραμπ: Θα είναι πολύ δύσκολο να ρίξουμε τις τιμές στα σούπερ μάρκετ

Την Παρασκευή 24 Ιανουαρίου οι Κροάτες έκαναν ένα μποϊκοτάζ αγορών που ξάφνιασε και τους ίδιους με την επιτυχία που είχε, σε ό,τι αφορά τη συμμετοχή, γι’ αυτό και πέρασε τα σύνορα της πρώην γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας. Την ημέρα εκείνη οι πωλήσεις των καταστημάτων και γενικότερα οι πληρωμές περιορίστηκαν κατά το ήμισυ στη χώρα.

Following similar action in Croatia two days ago, in protest of the high prices for essentials, boycotts of supermarket chains have been called for this Friday in Macedonia and Montenegro. pic.twitter.com/iCNQDRJigX

— Nick Nasev (@Nikola_Prevod) January 27, 2025

Οι διοργανωτές της διαμαρτυρίας (αντιπολίτευση, συνδικάτα, διάφοροι επώνυμοι, ακόμα και κάποιοι υπουργοί της κυβέρνησης) ενθαρρυμένοι από την επιτυχία αυτή, αποφάσισαν να επαναλάβουν την κινητοποίηση και την επόμενη Παρασκευή, 31 Ιανουαρίου. Και υπάρχει ήδη ένα κίνημα στις γειτονικές χώρες της Κροατίας (σε Σλοβενία, Βοσνία, Μαυροβούνιο, Σερβία, Βόρεια Μακεδονία ακόμα και στη Βουλγαρία) για τη διοργάνωση ανάλογων μποϊκοτάζ.

«Θέλουμε να στείλουμε ένα ακόμη πιο ισχυρό μήνυμα, ώστε να ρυθμιστεί επιτέλους η αγορά της Κροατίας, ώστε να τεθεί σε εφαρμογή ένας μηχανισμός ελέγχου», δήλωσε στους δημοσιογράφους ο Γιόζιπ Κέλεμεν, σύμβουλος μιας από τις Ενώσεις Καταναλωτών που διοργάνωσαν το μποϊκοτάζ. Ο Κέλεμεν πρόσθεσε ότι το μήνυμα που θέλουν να δώσουν οι καταναλωτές απευθύνεται σε «όλους εκείνους που ευθύνονται για αυτήν την αφόρητη κατάσταση, αυτή την καταστροφή που πλήττει τους πολίτες αυτής της χώρας».

Τσέπες ραμμένες

Είναι αξιοθαύμαστη η προσήλωση των Κροατών στην αποχή από οποιαδήποτε αγορά τη συγκεκριμένη ημέρα. Πρόκειται για μια συμβολική κίνηση, αλλά συνιστά τον μοναδικό τρόπο με τον οποίο μπορεί ένας καταναλωτής να δείξει τη δύναμή του. Όπως έπραξαν την πρώτη Παρασκευή, έτσι και στις 31 Ιανουαρίου πάμπολλοι ήταν αυτοί που έραψαν τις τσέπες τους: δεν ψώνισαν τίποτα, ούτε σε καταστήματα ούτε μέσω Διαδικτύου.

Όπως μεταδίδει το Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AFP), «δεν παράγγειλαν ντελίβερι, δεν πήγαν σε εστιατόρια, σε καφέ, δεν πέρασαν το κατώφλι ούτε των τραπεζών, δεν πλήρωσαν κανένα λογαριασμό, δεν έβαλαν βενζίνη στο αυτοκίνητό τους».

Ασφαλώς πολλοί είχαν προμηθευτεί τα απαραίτητα από την προηγούμενη μέρα, την Πέμπτη δηλαδή. Αλλά η κίνηση ήταν συμβολική, όπως είναι η ημέρα χωρίς καπνό ή ο «στεγνός» από αλκοόλ Γενάρης που εφαρμόζουν πολλοί Ευρωπαίοι για αποτοξίνωση μετά τις γιορτές, ή ακόμα και η γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου που πλησιάζει οσονούπω.

Όλες αυτές συνιστούν πράξεις υπενθύμισης (από καπνιστές, πότες, ερωτευμένους κλπ) ότι ελέγχουν την κατάσταση. Ότι συνειδητοποιούν την «αδυναμία» τους και ότι εν ευθέτω χρόνω θα την… αντιμετωπίσουν. Εντάξει, ας παραδεχθούμε ότι για τους ερωτευμένους το μήνυμα διαφοροποιείται κάπως.

Οι πολίτες βέβαια κατηγορούν και στην Κροατία την κυβέρνηση για την ακρίβεια

Στο στόχαστρο οι διανομείς

Εν προκειμένω το κίνημα του καταναλωτικού μποϊκοτάζ στην Κροατία δεν περιορίζεται μόνο στην 31η Ιανουαρίου. Αναθαρρημένοι από την επιτυχία της 24ης Ιανουαρίου οι εμπνευστές του απηύθυναν έκκληση στους Κροάτες να μποϊκοτάρουν τρεις αλυσίδες σούπερ μάρκετ για μια ολόκληρη εβδομάδα, έως και την επόμενη Πέμπτη. Πρόκειται για τα Eurospin, Lidl και DM, σύμφωνα με το AFP.

Επίσης συνιστάται στους καταναλωτές να αποφεύγουν τρεις ομάδες προϊόντων, στα οποία οι ανατιμήσεις στην κροατική αγορά είναι κραυγαλέες: τα αναψυκτικά, το εμφιαλωμένο νερό και τα απορρυπαντικά. «Πρόκειται για προϊόντα που επηρεάζονται ιδιαίτερα από τον πληθωρισμό που πλήττει σκληρά την Κροατία», σημειώνουν οι τοπικές Ενώσεις Καταναλωτών.

Pour protester contre l’inflation, les Croates boycottent massivement les magasins… qui perdent grosLa pratique avait déjà été à l’œuvre ce vendredi 24 janvier 2025 ,faisant baisser le chiffre d’affaires des commerçants de plus de 50 % pic.twitter.com/XwXcWoLDBf

— Nadia Maksoud (@NadiaMaksoud3) January 31, 2025

Αδικαιολόγητες αυξήσεις

Είναι αλήθεια ότι ο πληθωρισμός στην Κροατία είναι πιο «τσιμπημένος» συγκριτικά με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Το Δεκέμβριο έκλεισε στο 4,5%, ενώ ο μέσος όρος στη ζώνη του ευρώ ήταν 2,4%. Αλλά, παρά ταύτα, οι ανατιμήσεις σε πολλά προϊόντα πρώτης ανάγκης (κυρίως τρόφιμα), είναι πολλαπλάσιες. Σύμφωνα με έρευνες, την τελευταία τριετία οι τιμές των τροφίμων αυξήθηκαν περισσότερο από 30% στην Κροατία. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι ή τιμή των αυγών αυξήθηκε κατά 58% και η τιμή του ψωμιού κατά 44%.

Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και σε εξειδικευμένες ιστοσελίδες, όπως η Index.hr, πολλοί χρήστες καταγράφουν συγκριτικές τιμές προϊόντων στην Κροατία και σε άλλες χώρες της ΕΕ. «Προϊόντα που κόστιζαν ένα κούνα (σ.σ. το εθνικό νόμισμα) προτού η χώρα υιοθετήσει το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα, τώρα κοστίζει ένα ευρώ», δήλωσε στη γαλλική «Le Figaro» μια συνταξιούχος από το Ζάγκρεμπ.

Τελευταίοι από τους άλλους εταίρους τους στην Ευρωζώνη, οι Κροάτες έμαθαν τι σημαίνει «στρογγυλοποίηση» κατά τη μετάβαση από τα εθνικά νομίσματα στο ευρώ. Παρεμπιπτόντως, η εμπειρία της υιοθέτησης του ευρώ έδειξε ότι μόνο στις χώρες στις οποίες η ισοτιμία του εθνικού νομίσματος (έναντι του δολαρίου, ας πούμε, που είναι παγκόσμιο νόμισμα αναφοράς) ήταν μεγαλύτερη από το ευρώ, δεν υπήρξαν κραυγαλέα αισχροκέρδεια από τις στρογγυλοποιήσεις. Και οι χώρες αυτές ήταν μόνο δύο, η Ιρλανδία και η Κύπρος.

Συνιστάται στους καταναλωτές να αποφεύγουν τρεις ομάδες προϊόντων, στα οποία οι ανατιμήσεις στην κροατική αγορά είναι κραυγαλέες: τα αναψυκτικά, το εμφιαλωμένο νερό και τα απορρυπαντικά

Τις πταίει;

«Σύμφωνα με τους οικονομολόγους, δεν είναι οι έμποροι οι βασικοί υπεύθυνοι για την άνοδο των τιμών», αναφέρουν το AFP και η «Le Figaro». Οι ειδικοί αναφέρουν ως αιτίες των ανατιμήσεων τις δεκαετίες συρρίκνωσης της γεωργικής παραγωγής, την τεράστια αύξηση των εισαγωγών και τη μεγάλη εξάρτηση της κροατικής οικονομίας από τον τουρισμό.

«Προσθέστε σε αυτό έναν διογκωμένο δημόσιο τομέα, μια χρόνια έλλειψη εργατικού δυναμικού και έναν ΦΠΑ που φτάνει το 25% και θα έχετε τιμές που σε κάποιες περιπτώσεις είναι υψηλότερες από αυτές στη Σουηδία», εξηγούν οι οικονομολόγοι και εύκολα κάποιος Έλληνας αναγνώστης βρίσκει αναλογίες με τη δική του περίπτωση. Ο Νταμίρ Νοβότνι, ας πούμε, αναφέρει το παράδειγμα της Ισπανίας, μιας επίσης εξόχως τουριστικής χώρας, που έχει μεγάλη γεωργική παραγωγή.

«Οι Ισπανοί είναι σε θέση να ταΐσουν τους τουρίστες που τους επισκέπτονται, δεν είναι αναγκασμένοι να εισάγουν τρόφιμα αξίας δισεκατομμυρίων ευρώ», σημείωσε ο Κροάτης οικονομολόγος.

Η αντίδραση της κυβέρνησης

Οι πολίτες βέβαια κατηγορούν και στην Κροατία την κυβέρνηση για την ακρίβεια. «Το κράτος αντέδρασε», απαντά, ωστόσο ο κροάτης πρωθυπουργός Αντρέι Πλένκοβιτς, θυμίζοντας ότι η κυβέρνησή του επέβαλε διατίμηση σε 70 καταναλωτικά αγαθά πρώτης ανάγκης. «Όμως όλοι πρέπει να εμπλακούν στη μάχη κατά της ακρίβειας, κανείς δεν θα χρεοκοπήσει αν μετριάσει λίγο το ύψος των τιμών πώλησης», είπε ο Πλένκοβιτς κατά τη διάρκεια συνάντησης που είχε πρόσφατα με εκπροσώπους του εμπορικού κόσμου και των σούπερ μάρκετ.

«Μποϊκοτάρισα τα καταστήματα την περασμένη εβδομάδα και θα το κάνω ξανά. Είναι ένα μήνυμα προς τις αρχές, αφού οι πολιτικές που ακολουθούν εδώ και χρόνια είναι που μας οδήγησαν σε αυτό που ζούμε σήμερα», δήλωσε ένας ιπτάμενος φροντιστής στο Ζάγκρεμπ, ενώ μια νοσοκόμα αποκάλυψε ότι προγραμματίζει και κάνει τα ψώνια της μια φορά το μήνα στη γειτονική Σλοβενία.