Ατλάντικ: Το πιο ηχηρό κανόνι στα σούπερ μάρκετ που άφησε φέσια 300 εκατ.

Η οικογένεια του Παναγιώτη Αποστόλου και η αλυσίδα Ατλάντικ, της οποίας ήταν ιδιοκτήτης, υπήρξαν από τις πιο «θορυβώδεις» περιπτώσεις στον κλάδο των σούπερ μάρκετ, αλλά και με την πιο σύντομη παρουσία – δεδομένου φυσικά του επιχειρηματικού τους μεγέθους.

Η παρουσία της οικογένειας Αποστόλου – με πρωταγωνιστή τον Μανώλη Αποστόλου, που δυστυχώς αιφνιδίως απεβίωσε τον Σεπτέμβριο του 2018 σε ηλικία 57 χρονών – μέτρησε μόλις τριάντα χρόνια, επί της ουσίας. Ήταν ένα από τα πρώτα θύματα της οικονομικής κρίσης. Αλλά οι παθογένειες ήταν πρωθύστερες και τος τέλος της επιταχύνθηκε από έναν σφοδρό «εμφύλιο σπαραγμό» μεταξύ των δύο οικογενειών.

Η μάχη των τιμών και ποιος θα γίνει game changer στα ράφια

Η κατάρρευση της Ατλάντικ και τα φέσια των 300 εκατ.

Της οικογένειας του Παναγιώτη Αποστόλου και της οικογένειας του Γαληνού Λαουτάρη. Και στο τέλος – από τα τέλη του 2010 ως τις αρχές του 2011 που κατέβασε ρολά αφήνοντας οφειλές στην αγορά περί τα 300 εκατ. ευρώ – έμειναν μόνο «συντρίμμια»!

Ωστόσο όμως δεδομένου του σημαντικού ρόλου που έπαιξε η οικογένεια Αποστόλου για περίπου δεκαπέντε χρόνια, έχει ενδιαφέρον η ιστορία της, διότι αποτελεί μία ιδιαίτερη περίπτωση μοντέλου ανάπτυξης των πρώτων δεκαετιών στην ηλικία του κλάδου των σούπερ μάρκετ.

Ποιος Μαρινόπουλος, ποιος Βερόπουλος και ποιος Σκλαβενίτης! Τώρα τον πρώτο λόγο είχε η Ελληνική Συνεργασία ΣΠΕ

Η σύγκρουση με τους προμηθευτές

Η αγχώδης προσπάθεια εξαγορών μικρών αλυσίδων, πρόσκτησης τζίρου, η ανηλεής σύγκρουση με τους προμηθευτές του και η τρομακτική επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής τους – παρομοίως κινήθηκε και ο όμιλος Μαρινόπουλου – είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός μοντέλου επιχειρηματικής ανάπτυξης εκείνης της περιόδους. Στους ανθρώπους της αγοράς που είχαν ενεργή παρουσία στη δεκαετία του 1990 μπορεί να πει κανείς ότι έχει μείνει ως «τραύμα» το παρακάτω γεγονός.

Στα τέλη του 1996 τρεις προμηθευτικοί οργανισμοί, η Κυψέλη ΣΠΕ, όπου το «αφεντικό» ήταν ο Μανώλης Αποστόλου, ο ΕΛΟΜΑΣ και ο ΕΛΟΜΕΣ συγκρότησαν έναν ακόμη μεγαλύτερο προμηθευτικό οργανισμό, την «Ελληνική Συνεργασία ΣΠΕ», που σε δυνατότητα αγορών ήταν το μεγαλύτερο μέγεθος σ’ ολόκληρη την αγορά.

Η ιστορία της οικογένειας Αποστόλου στον κλάδο του λιανεμπορίου αρχίζει το 1980

Οι παροχές και ο Μαρινόπουλος

Με στόχο να αποσπάσουν τις καλύτερες παροχές από τους προμηθευτές τους – εφόσον οι παροχές δίνονταν με πρωταρχικό κριτήριο το ύψος των πωλήσεων. Στην αγορά επικράτησε πανικός. Στους κύκλους των προμηθευτών… αλλοφροσύνη. Ποιος Μαρινόπουλος, ποιος Βερόπουλος και ποιος Σκλαβενίτης! Τώρα τον πρώτο λόγο είχε η Ελληνική Συνεργασία ΣΠΕ.

Πολλοί μπορούν να διηγηθούν πολλά περιστατικά από την περίοδο περίπου δύο χρόνων διατηρήθηκε εν λειτουργία ο προμηθευτικός σχηματισμός της «Ελληνικής Συνεργασίας ΣΠΕ». Ομως η επιχειρηματική ανωριμότητα πολλών εκ των συμμετεχόντων και η βουλιμία αρκετών άλλων – «σα να μην υπάρχει αύριο…» – οδήγησε στην βραχύβια παρουσία της.

Από την οικοδομή στα σούπερ μάρκετ

Η ιστορία της οικογένειας Αποστόλου στον κλάδο του λιανεμπορίου αρχίζει το 1980. Τότε ο Παναγιώτης Αποστόλου – πρώην διορισμένος δήμαρχος Αργυρούπολης από το 1972 ως το 1974 – από τις οικοδομικές δραστηριότητες αποφασίζει να ασχοληθεί με τον τότε νεότευκτο κλάδο των σούπερ μάρκετ.

Μέχρι το 1985 είχε δημιουργήσει πέντε καταστήματα, κι οι πωλήσεις του ήταν εκείνη την χρονιά 16,7 εκατ. ευρώ – στο ισοδύναμο της δραχμής. Την ίδια χρονιά τη διοίκηση της εταιρείας αναλαμβάνουν τα τρία παιδιά του, Περικλής , Ελπίδα και Μανώλης. Και πέντε χρόνια αργότερα, το 1990, η εταιρεία διαθέτει 10 καταστήματα. Ο ρυθμός ανάπτυξης είναι χαμηλός, η αγορά τρέχει με υψηλές ταχύτητες.

Από το 1992 ως και το 1996 ρίχνουν πολλά χρήματα στην επιχείρηση – οι επενδύσεις της ανήλθαν σε 44 εκατ. ευρώ

Η πρώτη εξαγορά στον Πειραιά

Αποφασίζουν να ακολουθήσουν. Εξαγοράζουν μία μικρή αλυσίδα στον Πειραιά και ο αριθμός των καταστημάτων της Ατλάντικ διπλασιάζεται. Κι από το 1992 ως και το 1996 ρίχνουν πολλά χρήματα στην επιχείρηση – οι επενδύσεις της ανήλθαν σε 44 εκατ. ευρώ, σε νέα καταστήματα, ανακαινίσεις παλαιών, αλλά και στην εσωτερική της αναδιοργάνωση.

Στο ίδιο διάστημα εξαγοράζει τα καταστήματα Νικολαΐδης στη Φιλαδέλφεια και την εταιρεία Κυψέλη ΑΕΒΕ στη Βόρεια Πελοπόννησο με 11 καταστήματα. Επίσης το 1994 εξαγοράζει την εταιρεία Χριστόπουλος ΑΕΒΕ με 13 καταστήματα, και δύο μήνες αργότερα την εταιρεία Φάρμα Τετράς ΑΕΒΕ με 25 καταστήματα. Έτσι στα τέλη του 1994, η Ατλάντικ ΑΕ διαθέτει 85 καταστήματα. Είναι ενταγμένη στον προμηθευτικό συνεταιρισμό Κυψέλη ΣΠΕ, στον οποίο πρωταγωνιστεί.

Ο υψηλός πληθωρισμός και οι ανταγωνιστές

Είναι η εποχή που αυτό το οποίο καθόριζε την πολιτική των αλυσίδων είναι η αύξηση των πωλήσεων – πωλήσεις κι ότι νάναι! Μικρή σημασία έχει αν οι πωλήσεις θα είναι κερδοφόρες ή πόσο κερδοφόρες είναι. Είναι η πρώτη γενιά του κλάδου στο τιμόνι των εταιρειών. Κι αύξηση του τζίρου είναι το moto της. Υπάρχουν βέβαια και εξαιρέσεις, αλλά αυτές είναι περιορισμένες. Αυτή την στρατηγική την βοηθάει και ο υψηλός πληθωρισμός της εποχής.

Εκείνα τα χρόνια οι δύο μεγάλοι ανταγωνιστές ήταν οι όμιλοι Μαρινόπουλου και Βερόπουλου. «Έτρεχαν» σ’ ολόκληρη την Ελλάδα για να αποκτήσουν τα περισσότερα ακίνητα σε καλύτερες περιοχές ο καθένας έναντι του άλλου.

Εκείνη την χρονιά, το 1994, ο όμιλος Βερόπουλου ανακοινώνει ξαφνικά δύο εντυπωσιακές κινήσεις: πρώτον, αποκτά την αλυσίδα καταστημάτων Αθηνά, που ανήκε σε συνεταιρισμό παντοπωλών και δεύτερον, την εξαγορά της πανίσχυρης τοπικής αλυσίδας του κ. Γαληνού Λαουτάρη στην περιοχή της Εύβοιας. Λίγες εβδομάδες όμως αργότερα, ο όμιλος Βερόπουλου ακυρώνει σιωπηρά τη δεύτερη εξαγορά. Έτσι χωρίς καμία εξήγηση.

Τότε μεταξύ των ανθρώπων της πρώτης γενιάς του κλάδου υπήρχε μία άτυπη «συμφωνία κυρίων». Ο ένας να μην εισέλθει στην «μικρή περιοχή» του άλλου

Η συμφωνία κυρίων για το μοίρασμα της αγοράς

Τότε μεταξύ των ανθρώπων της πρώτης γενιάς του κλάδου υπήρχε μία άτυπη «συμφωνία κυρίων». Ο ένας να μην εισέλθει στην «μικρή περιοχή» του άλλου. Στην προκειμένη περίπτωση η αγορά της Εύβοιας ήταν το «άβατο» του Λαουτάρη.

Επειδή όμως ο ίδιος φοβόταν ότι το «οχυρό» δεν θα μπορεί να προστατευθεί επ’ άπειρον – και δεν είχε άδικο, ο Μαρινόπουλος ήταν ο πρώτος τοποθετήθηκε στην Εύβοια, εξάλλου ήταν αμέτοχος της συμφωνίας – φρόντισε να ενταχθεί στον προμηθευτικό συνεταιρισμό της Κυψέλης ΣΠΕ και εν συνεχεία συμμετείχε στην ίδρυση του ΕΛΟΜΑΣ.

Το ανάχωμα με την Ελληνική Συνεργασία

Εκείνη την εποχή οι «παίκτες» στο λιανεμπόριο των τροφίμων είναι πολλοί – και ακόμη περισσότεροι οι μικροί – ενώ έχουν κάνει την εμφάνιση τους λειτουργικά πλέον η Promodes και ετοιμάζεται η Lidl. Ο ανταγωνισμός στα σημεία πώλησης και στις τιμές είναι οξύτατος.

Οι μικρές και οι μεσαίου μεγέθους αλυσίδες «οχυρώνονται σε προμηθευτικούς οργανισμούς. Αδυνατούν ωστόσο να παρακολουθήσουν τον ανταγωνισμό των μεγάλων. Είναι τότε που μέσα από διάφορες συζητήσεις γεννιέται η ιδέα μεγάλου προμηθευτικού «υπερ – οργανισμού». Που θα είναι ο μεγαλύτερος αγοραστής στον κλάδο.

Το 2000 η εταιρεία εισάγεται στο Χρηματιστήριο. Και τον επόμενο χρόνο, το 2001, οι δρόμοι των κκ. Αποστόλου και Λαουτάρη συναντώνται και πάλι

Οι ομηρικοί καβγάδες

Έτσι δημιουργείται στα τέλη του 1996 η «Ελληνική Συνεργασία ΣΠΕ» – και δεν είναι τυχαίος ο χρόνος της συγκρότησης της. Στα τέλη του χρόνου αποστέλλεται το μήνυμα στους προμηθευτές για τις επικείμενες ετήσιες συμφωνίες που θα αρχίσουν στις αρχές του 1997. Είχε βέβαια άσχημη κατάληξη με πολλούς καβγάδες και συγκρούσεις, αλλά έμελλε να αφήσει μία οδυνηρή εμπειρία στους προμηθευτές της.

Η Ατλάντικ ΑΕ συνεχίζει την ανάπτυξη της, εξαγοράζοντας ουσιαστικά τα μέλη της Κυψέλης ΣΠΕ. Και το 2000 η εταιρεία διέθετε 118 καταστήματα με συνολικές πωλήσεις 235 εκατ. ευρώ, χώρους πώλησης 130.000 τ.μ. και αποθηκευτικούς χώρους 83.953 τ.μ.

Το 2000 η εταιρεία εισάγεται στο Χρηματιστήριο. Και τον επόμενο χρόνο, το 2001, οι δρόμοι των κκ. Αποστόλου και Λαουτάρη συναντώνται και πάλι – η πρώτη ήταν στην «Ελληνική Συνεργασία ΣΠΕ» που έληξε άδοξα. Αυτή την περίοδο εμφανίζεται η Carrefour στην ελληνική αγορά σε συνεργασία με τον όμιλο Μαρινόπουλου, η ΑΒ Βασιλόπουλος εξαγοράζει την Τροφό ΑΕ των αδελφών Σπανού και ο όμιλος Βερόπουλου αποκτά την Πανεμπορικής ΑΕ. Εν τω μεταξύ αρχίζει η ανάπτυξη της Lidl. Το περιβάλλον είναι ασφυκτικό. Η Ατλάντικ ΑΕ συνεχίζει να κερδίζει τζίρο φροντίζοντας όμως και την κερδοφορία της.

Η συμμαχία με τον Λαουτάρη

Τον Φεβρουάριο του 2001 με την μεσολάβηση ενός κοινού γνωστού ο Μανώλης Αποστόλου συναντάται με τον Γαληνό Λαουτάρη στο γραφείο του, στη λεωφόρο Βουλιαγμένης. Ηταν η πρώτη συνάντηση των δύο επιχειρηματιών ύστερα από την επεισοδιακή και εν μέσω αντεγκλήσεων διάλυση της πριν από τέσσερα χρόνια. Η πρωτοβουλία της συνάντησης ανήκει στον Λαουτάρη, ήθελε, λέει να προτείνει μία κάποια επιχειρηματική συνεργασία. Η συνάντηση γίνεται και ο ευβοιώτης επιχειρηματίας προτείνει τη συγχώνευση των δύο επιχειρήσεων.

Ο Αποστόλου του αντιπροτείνει την εξαγορά της τοπικής αλυσίδας που διέθετε ο Λαουτάρης. Οι δυνατότητες είναι πεπερασμένες. Ο Λαουτάρης βλέπει τη συμμετοχή του στην Ατλάντικ ΑΕ ως μοναδική επιλογή. Και η συμφωνία κλείνει.

Η αλυσίδα Γαληνός Λαουτάρης ΑΕ απορροφάται από την Ατλάντικ ΑΕ και η ομώνυμη οικογένεια αποκτά έναν σεβαστό αριθμό μετοχών στην Ατλάντικ ΑΕ – περί το 30%. Οι αποκλίνουσες επιλογές των δύο οικογενειών – όπως αποδείχθηκε – αλλά και η καταχρηστική πολιτική αποπληρωμής των προμηθευτών τους, είναι η αρχή του τέλους της Ατλάντικ.

Τότε το 2001 η Ατλάντικ κατείχε τη δεύτερη θέση στον κλάδο, ενώ οι πωλήσεις της ανήλθαν σε 384 εκατ. ευρώ

Στη δεύτερη θέση

Τότε το 2001 η Ατλάντικ κατείχε τη δεύτερη θέση στον κλάδο, ενώ οι πωλήσεις της ανήλθαν σε 384 εκατ. ευρώ. Τα αμέσως επόμενα χρόνια αφού δεν έχει περιθώρια εξαγοράς, αποφασίζει να στραφεί στο franchising και στην χονδρική πώληση.

Απορροφά την εταιρεία Αριστα ΑΕ η οποία διέθετε 18 καταστήματα στη Βόρεια Ελλάδα και ισχυρό δίκτυο χονδρικής πώλησης. Έτσι το 2002 η εταιρεία διέθετε 188 καταστήματα με πωλήσεις 502 εκατ. ευρώ. Κι άρχισε από τη Βόρεια Ελλάδα και σταδιακά επεκτάθηκε και στη Νότια Ελλάδα. Οι πωλήσεις της το 2003 ανήλθαν σε 537 εκατ. ευρώ, το 2004 υπερέβη τα 570 εκατ. ευρώ, διαθέτοντας παράλληλα μερικές εκατοντάδες συνδεδεμένα καταστήματα μέσω της επωνυμίας Αριστα.

Η εταιρεία έχει πάρει την κατιούσα. Σε αρκετούς από τους προμηθευτές της εκχωρεί καταστήματα έναντι οφειλών

Η σύγκρουση που βγήκε στη φόρα

Όμως από το 2007 η εσωτερική σύγκρουση δεν μπορούσε πλέον να κρυφτεί. Κι άρχισε να γίνεται δημόσια είτε με διαρροές στον τύπο είτε με ανταλλαγή εξωδίκων. Οι μέτοχοι μειοψηφίας – που όμως συνδιοικούσαν την εταιρεία – αμφισβητούν την πολιτική και την λειτουργία της – τα οικονομικά της μεγέθη, τα αποθέματα της.

Το 2009 η οικονομική κρίση είναι παρούσα στην Ελλάδα. Οι αντινομίες και οι αντιφάσεις κάθε επιχειρηματικού σχήματος παίρνουν υπερβάλλουσες διαστάσεις. Η Ατλάντικ ΑΕ δεν είναι εξαίρεση. Οι τράπεζες κλείνουν τις κάνουλες και η πιστώσεις των προμηθευτών είναι το μοναδικό οξυγόνο, που όμως όλο και μειώνεται.

Η αρχή του τέλους

Η εταιρεία έχει πάρει την κατιούσα. Σε αρκετούς από τους προμηθευτές της εκχωρεί καταστήματα έναντι οφειλών. Κι αυτοί με την σειρά τους τα πωλούν στις άλλες αλυσίδες εισπράττοντας κατ’ αυτό τον παράδοξο και πρωτοφανή τρόπο για τα ελληνικά δεδομένα τα χρωστούμενα. Μία λεπτομέρεια αυτής της διαδικασίας είναι ο ανταγωνισμός μεταξύ των αλυσίδων να αποσπάσουν τα καλύτερα σημεία που προσφέρουν προς πώληση οι προμηθευτές τους!

Έτσι το δίκτυο μήνα με τον μήνα συρρικνώνεται. Στις αρχές του 2011 έχουν απομείνει μόνο 35 καταστήματα. Κι η επιχειρηματική προσπάθεια της οικογένειας Αποστόλου στα 31 της χρόνια έκλεισε το κύκλο της. Και τον Σεπτέμβριο του 2018 ο Μανώλης Αποστόλου πέθανε ξαφνικά από ανακοπή καρδιάς….