Κρατικά Ταμεία Πλούτου: Διαχειρίζονται τρισ δολάρια – Ποια είναι και γιατί ιδρύει ο Τραμπ [πίνακας]

Την ίδρυση κρατικού ταμείου πλούτου υπέγραψε πριν δύο μέρες ο Ντόναλντ Τραμπ αναθέτοντας στα υπουργεία Οικονομικών και Εμπορίου των ΗΠΑ να υλοποιήσουν την προεκλογική του δέσμευση και να καταστρώσουν το σχέδιο εντός 90 ημερών. Τα κρατικά ταμεία πλούτου, σύμφωνα με ανάλυση του Bloomberg, που λειτουργούν σε 86 χώρες είναι μερικοί από τους πιο ισχυρούς  και μυστικοπαθείς επενδυτές παγκοσμίως/ Τα χαρτοφυλάκια τους συνολικά ξεπερνάνε τα 13 τρισ. δολάρια, σύμφωνα με στοιχεία της Global SWF, εταιρείας συμβούλων που τα παρακολουθεί. Οι κεντρικές τράπεζες παγκοσμίως διαχειρίζονται 16,9 τρισ. και τα κρατικά συνταξιοδοτικά ταμεία 25 τρισ. δολάρια.

Αν και μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν λεπτομέρειες για το σχήμα του αμερικανικού ταμείου, ο υπουργός Οικονομικών Σκοτ  Μπέσεντ, είπε ότι το ταμείο θα δημιουργηθεί τους επόμενους 12 μήνες, αποκαλώντας το ζήτημα «μεγάλης στρατηγικής σημασίας». Ο  υποψήφιος για το χαρτοφυλάκιο του Εμπορίου, Χάουαρντ Λούτνικ, από την πλευρά του υποστήριξε ότι το ταμείο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τη διευκόλυνση της πώλησης του TikTok, το οποίο λειτουργεί επί του παρόντος στις ΗΠΑ χάρη σε μια πράξη που υπέγραψε ο Τραμπ, με την οποία παρατείνει για ένα μήνα την προθεσμία για αναγκαστική πώληση ή κλείσιμο.

Ντόναλντ Τραμπ: Δημιουργεί κρατικό επενδυτικό ταμείο

Στην Ελλάδα το Υπερταμείο (Growthfund) αλλάζει πίστα την τριετία 2025-2027, καθώς στο στρατηγικό σχέδιο της επόμενης περιόδου δεσπόζει η σύσταση του νέου Εθνικού Επενδυτικού Ταμείου. Με αρχικό κεφάλαιο 303 εκατ. ευρώ το Ταμείο θα είναι έτοιμο την άνοιξη του 2025 και το δεύτερο εξάμηνο του ίδιου έτους θα είναι σε θέση να κάνει τις πρώτες επενδύσεις με ποσοστό μειοψηφίας σε δυναμικούς κλάδους και αναπτυξιακά projects.

Τι είναι το κρατικό ταμείο πλούτου

Ένα κρατικό ταμείο πλούτου μπορεί να περιλαμβάνει οποιοδήποτε επενδυτικό όχημα ή ταμείο που διοικείται ή ανήκει σε κυβερνητική οντότητα. Σύμφωνα με τον Diego Lopez, διευθύνοντα σύμβουλο της Global SWF, υπάρχουν ήδη περισσότερα από 20 στις ΗΠΑ, τα οποία σε μεγάλο βαθμό διοικούνται  σε πολιτειακό επίπεδο. Η αξία της Alaska Permanent Fund Corporation τον Δεκέμβριο ανερχόταν σε 79,6 δισ. δολάρια.

Πώς λειτουργούν

Τα κρατικά ταμεία μπορούν να διακριθούν σε τρεις κατηγορίες.

Ο πρώτος τύπος, που ξεκινά με μετρητά, ιδρύεται ως μια μεγάλη δεξαμενή πλούτου που στη συνέχεια επενδύει σε διάφορα περιουσιακά στοιχεία. Στόχος είναι να αυξηθούν οι αποδόσεις, συνήθως για να δημιουργηθεί ένα αποθεματικό ή ένας κουμπαράς για τις «δύσκολες μέρες».

Ο δεύτερος τύπος μοιάζει περισσότερο με εταιρεία χαρτοφυλακίου, στην οποία μεταφέρονται διάφορα περιουσιακά στοιχεία που ανήκουν στην κυβέρνηση. Μετά την πώληση της συμμετοχής του σε αυτά τα περιουσιακά στοιχεία ή τη λήψη δανείων με τη χρήση τους ως εγγύηση  το ταμείο μπορεί να χρησιμοποιήσει τα μετρητά που συγκεντρώνονται για να επανεπενδύσει ή να αγοράσει νέα περιουσιακά στοιχεία.

Η τρίτη και πιο επιβαρυμένη προσέγγιση περιλαμβάνει τη δημιουργία ενός οχήματος που αποσκοπεί στην προσέλκυση και διευκόλυνση εξωτερικών επενδύσεων για ένα έργο όπως η βελτίωση των υποδομών. Τέτοια σχήματα είναι επίσης γνωστά ως στρατηγικά επενδυτικά κεφάλαια. Πρόκειται για μια νεότερη προσέγγιση που μπορεί να είναι χρήσιμη σε αγορές στις οποίες είναι δύσκολο να εισέλθουν εξωτερικοί επενδυτές.

Ποιες χώρες διαθέτουν κρατικά επενδυτικά ταμεία

Περίπου 86 χώρες φιλοξενούν 206 κρατικά ταμεία πλούτου, σύμφωνα με τον Lopez.

Το μεγαλύτερο κρατικό επενδυτικό ταμείο στον κόσμο είναι το Norges Bank Investment Management της Νορβηγίας. Με περιουσιακά στοιχεία ύψους 1,74 τρισ. δολαρίων, αποτελεί ένα κλασικό παράδειγμα ταμείου για τις δύσκολες μέρες που ξεκίνησε από τα έσοδα από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.

Η κρατική Temasek Holdings της Σιγκαπούρης είναι ένα παράδειγμα του δεύτερου τύπου (αν και αντιτίθεται στο να χαρακτηριστεί κρατικό ταμείο πλούτου). Ξεκίνησε το 1974 έχοντας στο χαρτοφυλάκιο της λιμάνια, ταχυδρομεία κι άλλες κρατικές συμμετοχές. Σήμερα κατέχει διαφορετικά περιουσιακά στοιχεία με την καθαρή αξία του χαρτοφυλακίου της να ανέρχεται στα 288 δισ. δολάρια στις 31 Μαρτίου 2024.

Από τις Κάννες στα 1,8 δισ. δολάρια της Μαλαισίας – Το μεγαλύτερο οικονομικό ριφιφί του 21ου αιώνα

Η Αρχή Επενδύσεων της Ινδονησίας, η οποία έχει συμβάλει στη διευκόλυνση και τη διαχείριση επενδύσεων από το εξωτερικό, αποτελεί παράδειγμα του τρίτου τύπου. Το ίδιο και η 1MDB της Μαλαισίας, η οποία κατέληξε σε σκάνδαλο όταν δισεκατομμύρια δολάρια που συγκεντρώθηκαν από πωλήσεις ομολόγων απομυζήθηκαν. Συγκεκριμένα ο Σαουδάραβο- Ελβετός επιχειρηματίας Τάρεκ Ομπάιντ και ο Πάτρικ Μαόνι αντιμετώπισαν κατηγορίες ότι δημιούργησαν μια ψευδή εταιρεία εξερεύνησης πετρελαίου μέσω της οποίας έκλεψαν περισσότερα από 1,8 δισ. δολάρια σε κεφάλαια από την 1MDB.

Η υπόθεση  θεωρείται η μεγαλύτερη οικονομική ληστεία του 21ο αιώνα.

Γιατί ο Τραμπ θέλει να δημιουργήσει το αμερικανικό κρατικό ταμείο πλούτου;

Μέχρι στιγμής δεν είναι βέβαιο τι είδους ταμείο έχει κατά νου ο Τραμπ.

Όταν  τον Σεπτέμβριο κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στο Οικονομικό Κλαμπ της Νέας Υόρκης παρουσίασε την ιδέα αφορούσε τη διοχέτευση των εσόδων από τους δασμούς σε ένα επενδυτικό όχημα. Στις 3 Φεβρουαρίου, όταν υπέγραψε το εκτελεστικό διάταγμα για τη δημιουργία του ταμείου, είπε ότι οι ΗΠΑ σύντομα «θα έχουν ένα από τα μεγαλύτερα ταμεία». Αυτά τα σχόλια παραπέμπουν σε ένα ταμείο για τις δύσκολες μέρες.

Τα σχόλια του υπουργού Οικονομικών Σκοτ Μπέσεντ στις 3 Φεβρουαρίου, ωστόσο, υποδηλώνουν ότι η κυβέρνηση θα δημιουργήσει τον δεύτερο τύπο ταμείου, το οποίο θα μπορούσε να πουλήσει ή ουσιαστικά να υποθηκεύσει κρατικές συμμετοχές. Ο Μπέσεντ δήλωσε ότι οι ΗΠΑ θα «νομισματοποιήσουν την πλευρά του ενεργητικού του αμερικανικού ισολογισμού για τον αμερικανικό λαό». Το ταμείο, είπε, θα είναι ένας «συνδυασμός ρευστών περιουσιακών στοιχείων, περιουσιακών στοιχείων που έχουμε σε αυτή τη χώρα».

Υπήρχαν ακόμη άλλες ενδείξεις ότι το ταμείο θα μπορούσε να είναι ο τρίτος τύπος. Ο Τραμπ έχει ήδη προσδιορίσει τους τομείς και ακόμη και μία από τις εταιρείες στους οποίους θα ήθελε να επενδύσει το ταμείο πριν αυτό συγκεντρώσει κεφάλαια. Αρχικά είπε ότι θα μπορούσε να επενδύσει στη μεταποίηση, την άμυνα και την ιατρική έρευνα.

Στη συνέχεια ανέφερε ότι θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να διευκολύνει την αγορά της TikTok από την κυβέρνηση.

Επιπλέον σύμβουλοι του Τραμπ λένε ότι η Διεθνής Εταιρεία Χρηματοδότησης της Ανάπτυξης των ΗΠΑ θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως το όχημα για την κινητοποίηση εξωτερικών κεφαλαίων.

Οι επιδόσεις των κρατικών ταμείων

Όσον αφορά τις αποδόσεις, το Super Fund της Νέας Ζηλανδίας είναι ένα από τα καλύτερα στον κόσμο. Παρήγαγε απόδοση 16% το 2024, ενώ το ταμείο πλούτου της Νορβηγίας 13%.  Ωστόσο οι επιδόσεις τους υπολείπονται από την απόδοση του αμερικανικού δείκτη αναφοράς της Wall Street S&P 500, ο οποίος αυξήθηκε κατά 23%. Ως αποταμιευτικά ταμεία, ωστόσο, τα κρατικά ταμεία πλούτου συχνά δίνουν προτεραιότητα στη σταθερότητα. Έτσι, το να έχουν χαμηλότερη μεταβλητότητα και κέρδη πάνω από τον πληθωρισμό είναι πιο σημαντικό από την ευθύγραμμη ανάπτυξη.

Και αν ο στόχος είναι λιγότερο απτός  όπως αυτός του Δημόσιου Ταμείου Επενδύσεων της Σαουδικής Αραβίας, ύψους 925 δισ. δολαρίων για παράδειγμα, που αποσκοπεί  στην «οικονομική ανάπτυξη και διαφοροποίηση της σαουδαραβικής οικονομίας» τότε η επιτυχία είναι ό,τι αποφασίζει ο CEO (στην προκειμένη περίπτωση, ο de facto κυβερνήτης του βασιλείου, πρίγκιπας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν).

Οι ειδικοί συμφωνούν γενικά ότι τα πιο επιτυχημένα ταμεία έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: οι πολιτικοί μένουν μακριά.

Ποιοι είναι οι κίνδυνοι;

Το Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ χαρακτήρισε το σκάνδαλο 1MDB της Μαλαισίας ως τη «μεγαλύτερη υπόθεση κλεπτοκρατίας μέχρι σήμερα». Άλλα παραδείγματα ατασθαλιών έχουν εντοπιστεί στα κρατικά επενδυτικά ταμεία της Αγκόλα, της Λιβύης και της Ισημερινής Γουινέας.

Το μέγεθος των κεφαλαίων, η δυνατότητα διάπραξης απάτης και η εγγενής έλλειψη ελέγχου στα περισσότερα κρατικά επενδυτικά κεφάλαια τα καθιστούν εγγενώς επικίνδυνα οχήματα. Δημιουργούν «σημαντικές προκλήσεις για την αποφυγή ενός περιβάλλοντος απάτης» παρά τα δυνητικά οφέλη, σύμφωνα με έρευνα του Αμερικανικού Πανεπιστημίου της Sharjah και του Cleveland State University που δημοσιεύθηκε πέρυσι.

«Από οικονομική άποψη, ο κίνδυνος είναι οι κακές επενδυτικές αποφάσεις, οι χαμηλές αποδόσεις για το ταμείο και η απώλεια εσόδων μέσω της διαφθοράς», προειδοποίησε ο καθηγητής Paul Rose, κοσμήτορας της Νομικής Σχολής του Case Western Reserve University . «Πολιτικά, οι κίνδυνοι είναι ότι το ταμείο θα χάσει τη νομιμοποίησή του, όχι μόνο μεταξύ των αντισυμβαλλομένων αλλά και με τον αμερικανικό λαό»